Texnologiyasi

9~jadval
JVf
Em ulgafor
.
6
n  n  u 
ou 
M  
©  ♦-
“  
ffl  o 
©  »  .2  “   % 
2   B  15 
s
  ■- 
i   f   E  E 
«1  ©  «

| 
K
o
‘p
 u
c
h
ra
y
- 
d
ig
a
n
 l
o
m
c
h
i 
so
n
in
in
g
 
d
ia
m
e
tr
i 
m
k
m
S
a
q
la
n
is
h
k
u
n
i
T
e
rm
ik
 
lu
rg
'u
n
li
k
, 
s
t
£  i
c  c 
ffl  3
S 
M
S   |
1
Arab  yelimi
5
2,95
6 -8
3
5
2
O 'rik yclimi
3
2.85
8
5
40
3
Jelatoza
5
2,85
3-4
2
5
4
Kraxmal
5
10,0
10
11/2
2-2,  1/2
yelimi
5
Quruq sut
10
2,85
5
4
10
6
Emulgator-2
1,5
2,85
90
6
60
19)
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Shaftoli  yog'idan  har  xil  emulgatorlardan  foydalanib  tayyorlangan 
emulsiyalarni  baholash  katta  qiziqish  uygotadi.  Keltirilgan  ma'lumot- 
lardan  ko'rinib  turibdiki,  o‘rik  yelimidan  tayyorlangan  emulsiya  har 
tomonlama  yuqori  sifatli.  Emulgator  T-2  ham  undan  yaxshi  natijasi  bilan 
qolishmaydi.
Emulsiyalarning  parchalanishi  (yog'ning  ajralib  chiqishi)  termostatda 
50°C va sentrifugalash  1500 (aylanma) daqiqasiga  tezlik  bilan  aniqlangan. 
Tvinlar bilan emulsiyalarni  tayyorlash usuli  e'tiborni  o‘ziga jalb  qiladi.
Rp:  Olei  Ricini  10,0 
Aq. purif. ad  100,0 
Misce ut iiat emulsum 
D.S.  1  osh qoshiqdan kuniga 3  mahal.
Emulgator sifatida  10% li  kraxmal kleysterini  ishlating.
Hisoblash:  Kraxmaldan  5,0 
Sovuq  suvdan  10  ml 
Issiq  suvdan  35  ml 
Kanakunjut  moyidan  10,0 
Tozalangan  suvdan  40  ml 
Umumiy  og'irlik  100  g.
Dastlab  50  g  kraxmal  critmasi  tayyorlah  olinadi,  so‘ng  uni  sovitib 
hovonchaga  solinadi.  Ustiga  oz-ozdan  10  g  kanakunjut  moyi  qo‘shib 
emulgirlanadi.  Birlamchi  emulsiya  hosil  ho'lgach, 40 ml suv qo‘shiladi 
Rp:  Olei  Ricini  10,0 
Tvini -  80.  4,0 
Aq. purificalae  100,0 
M.D.S.  I  osh qoshiqdan kuniga 3 marta.
Oldin Tvin-80  crilmasi  tayyorlanadi,  huning uchun  u  teng  miqdordagi 
suvda  eritiladi.  Undan  keyin  hovoncha  dastasini  to'xtovsiz  ravishda 
harakatlantirib kunjut  yog ini oxirigacha  emulgirlanadi
EMULSIYALARCA  DORl  MODDALARNI  QO  SHISH
Ba'zi  bir  dori  moddalarni  tanaga  yuborishda  emulsiya  o‘ziga  xos 
asos  sifatida  qo‘llanadi.  Shu  bilan  birga  dorilarning  munosabati  hamda 
fizik-kimyoviy  tuzilishi  natijasida  muvofiqlashgan  murakkab  tarkib  hosil 
bo'ladi.  Emulsiyalarga dori  moddalarni  qo‘shishda fazalarning turiga ham 
ahamiyat  beriladi.  Bir  xil  modda  yog‘da  eriydi,  lekin  suvda  erimaydi,
192
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

boshqasi  aksincha,  suvda  eriydi,  lekin  yog‘  bilan  aralashmaydi.  Ko'pincha 
emulsiyaga  kiritiladigan  moddalar  hech  qaysi  fazada  erimaydi.  Ba'zi  bir 
qo‘shiladigan  moddalarning  xossalariga  qarab  murakkab  emulsiyalarni 
tayyorlash aniqlanadi.
YOG‘LI  EMULSIYALARGA DORI  MODDALARNI 
QO‘SHISH
Mag‘izdan  tayyorlangan  cmulsiyalarga  o'xshash,  eriydigan  dori 
moddalar  1  qism  suvda  eritilib,  birlamchi  emulsiya  suyultiriladi.  Tin- 
dirmalar  va  boshqa  suyuq  galen  preparatlari  tayyor  emulsiyalarga 
qo‘shiladi.  Yog'da  eriydigan  dori  moddalar  (fenilsalitsilat  va  benzon- 
aftoldan  tashqari)  oldin  yog'da  eritilib,  keyin  yog'li  eritma  emulgirlanadi. 
Emulgator  miqdorini  hisoblashda  yog'ning  miqdori  emas,  yog'li  eritma 
miqdori  hisobga  olinadi.
Rp: 
Em ulsi  O leosi  200,0 
N atrii  brom idi  3,0 
C offeini-natrii  benzoatis  1,0 
A naesthesini  2,0 
Extr.  B elladonnae  spissi 
0,15 
M.  D.  S.  1  osh  q o shiqdan  k u n ig a 3  m a rta ichilsin.
20  g  bodom  (shaftoli,  o‘rik)  yog'ida  anestczin  critilib  cmulsiya 
tayyorlanadi.  Emulgator  sifatida  jelatozani  qoMlash  mumkin.  Yog'li 
fazaning  massasi  22  ga  ko'payganligi  uchun  11  g jelatoza  olinadi.  Tuzli 
komponcntlar va  Belladonna  ekstrakti  birlamchi  emulsiyalarni  suyultirish 
uchun  ishlatiladigan  suvda  critiladi.  Fenilsalitsilat  va  benzonaftol  kabi 
ichak  antiscptiklari  garchi  yog‘da  erisa  ham,  X  DF  ko‘rsatmasi  bo'yicha 
maydalangan  suspenziya  holida  emulsiyalarga  kiritiladi.  Bu  moddalarni 
yog'li  eritmasi  ichakda  gidrolizlanishi  qiyinlashib,  yogli  erilmalari 
antiseptik  ta'sir  ko'rsatmaydi.  Suvda  ham,  yog‘da  ham  erimaydigan  dori 
moddalarni  hovonchada  yaxshilab  ezib,  birlamchi  tayyor  emulsiyalarga 
qo‘shiladi.  Bu  dori  moddalarni  emulsiya  tarkibida  turg‘unligini  ta'min- 
lash  maqsadida  olinadigan  cmulgatorni  miqdori  dori  modda  miqdorini 
yarmi  hisobida  oshiriiadi.  Suspenziyalarni  turg'unligini  oshirish  uchun 
zarrachalarni  emulgatordan  yoki  emulsiyadan  hosil  bo'lgan  himoya  parda 
bilan  qoplamoq  kcrak.  Gidrofob  moddalarni  (fenilsalitsilat  bcnzonaftol 
va  sh.  o‘.)  kiritish  uchun  ortiqroq  miqdorda  cmulgator  qo'shiladi.  (Shu
193
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

moddalarning  yarmi  hisobida).  Gidrofil  moddalar  (tanalbin  va  sh.  o‘.) 
qo'shilganda  stabilizator miqdori  oshmaydi.
Rp: 
Em ulsi  O lei  R icini  100,0 
Phenylii  salicylatis  2,0 
Sirupi  C erasi  20,0
M.  D.  S.  3  yoshli bolaga  1  choy qoshiqdan har 3  soatda herilsin.
10  g  ozgina  isitilgan  kanakunjut  yog'idan  4  g  o'rik  yelimini  sarflab, 
(fenilsalitsilatni  stabillash  uchun  I  g  qoshiqda  olinadi)  birlamchi  cmulsiya 
tayyorlanadi.  Birlamchi  emulsiyaga  hu  aralashma  maydalangan  dispers 
holda  qo‘shiladi  va  unda  yaxshilab  eziladi.  Hosil  bo‘lgan  emulsiya  -  
suspenziyani  keyin  suv  bilan  suyultiriladi.  Oxirida  chayqatib  turgan 
holda  sharbatni  tomchilab  qo'shiladi.  Vismut  nitrat  asosi  bilan  cmulsiya 
layyorlashda  arab  yelimi  va  unga  o'xshash  mahsulotlarni  qo'llash 
mumkin  emas,  chunki  bunda  vismutni  arabiantli  aralashmasi  hosil  bo'iib, 
suvda crimaydigan yopishqoq  massani  hosil  qiladi.
EFIR  MOYLARI  VA  BOSHQA  SUYLQLIKLARDAN 
TAYYORLANGAN  EMULSIYALAR
Efir  moyli  emulsiyalar.  Suv/efir  moyining  fazalararo  yuza  taranglik 
chcgarasini  tortish  kuchi  suv/yog‘ning  chegara  tortish  kuchiga  qaraganda 
ko‘p  bo'lgani  sababli  emulgatorlar  (efir  moyiga  qarab,  100  dan  200% 
gacha)  ko‘p  olinadi.  Birlamchi  cmulsiyani  hosil  qilish  uchun  suvni 
ham  tegishlicha  ko‘p  qo'shiladi.  Sulfanilamid  moddalari  chiqqunga 
qadar  cmulsiyada  santal  yog‘i  yozilgan  (tropik  daraxt  (Santalin  albun) 
dan  olingan  efir  moyi).  U  so‘zak  va  siydik  yoMlarini  zararsizlantirishda 
ishlatilgan.  Skipidarli  (oliy  nav)  emulsiya  ham  uchragan.  Kapay  balzami 
eski  dorilar  tarkibida  berilgan  bo‘lib,  ishlatilishi  xuddi  santal  yog‘iga 
o'xshashdir  Santal  yog‘i  bilan  tayyorlangan  emulsiyalar  uchun  yuqorida 
aytilgan  so'zlar balzamdan  layyorlangan  emulsiyalarga ham tcgishlidir.
ERKAK  PAPOROTNIK EKSTRAKTINING  EMULSIYASI
Erkak  paporotnik  ekstrakti  suv  bilan  aralashmaydi.  Emulgirlash 
uchun o‘rik yelimidan teng  miqdorda olinadi.
Rp: 
Exl.  Filicis  m aris  spissi 
G um m i  A rabici  aa  5,0
194
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

N atrii  h y d rocarbonatis  0,5 
Aq.  purificalae  5,0 
M f.  E m ulsum
D.  S.  (D u o d en al  yu b o rish  uchun).
TO‘RTXLORLI  KARBON  EMULSIYASI
To'rtxlorli  karbon  gijja  haydovchi  sifatida  ichish  uchun  tayinlanadi. 
Bu  modda  og‘ir  suyuqlik  bo'lgani  uchun  emulgator  miqdori  2-2,5  marta 
oshiriladi.  Rctscpt  uchun  15  g  emulgator  olinadi  (10  g  yog‘  uchun  va  5,0 
to'rtxlorli  karbon  uchun).
Rp: 
C arbonae  tetro ch lo rati  2,0 
Em ulsi  oleosi  200,0 
M.  D.  S.  G ijjaga  qarshi.
EMULSIYALARDAGI
NOMUTANOSIBLIKLAR
Emulsiyalar  tarkibiga  koagulantli  omillar  (clcktrolit,  o‘ziga  suv 
shimuvchi  moddalar  va  boshqa)  qo‘shish  mumkin  cmas.  Ishqoriy  xusu- 
siyatga  ega  moddalar  emulsiyada  koagulatsiya  holatini  paydo  qilishi 
mumkin.
Rp: 
Emulsi  sem in is  A m ygdalarum   dulcis  200,0 
B arbitali  natrii  1,5
M.  D.  S.  B ir osh  qoshiqdan  k u n ig a  3  m arta  ichilsin.
Barbital  natriyni  tayyorlangan  emulsiyada  eritmoqchi  bo'lsak, 
koalessensiya yuzaga keladi.  Ivigan massa  suzib yuradi.
Rp: 
Em ulsi  sem in is  A m ygdalarum   dulcis  200,0 
M agnesii  sulfatis  8,0 
Extr.  B elladonnae  0,15
M.  D.  S.  B iro s h   qoshiqdan  kuniga  3  m a rta  ichilsin.
Magniy  sulfat  elektroliti  ta'sirida  emulsiya  turg‘unligi  yo'qolib 
cho'kmaga  tushadi.
Rp: 
Em ulsi  Olei  R icini  100,0 
Sirupi  C erasi  10,0
M.  D.  S.  B ir osh  q o shiqdan k u n ig a 2  m a rta  ichilsin.
195
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Yog'lt  cmulsiyalarga  mevali  sharbatlar  (malina,  olcha)  nordon  ta'sir 
etuvchi  preparatlar  qo'shilishi  natijasida  ivib  qoladi.  Oddiy  sharbat  ham 
emulsiyani  buzadi.  (Konsentrlangan  shakar  sharbatini  degidratlash 
xususiyati.)
MAG‘IZLARDAN  EMULSIYA TAYYORLASH
MagMzlardan  olinadigan  emulsiyalar  shirin  bodom,  qovoq,  ycr- 
yong'oq  mag'izlaridan  tayyorlanadi.  Bu  emulsiyalarda  oqsil  xossasiga 
globulinlar  mag‘izning  g'amlangan  oqsil  qismi  bo'lib,  cmulgator 
vazifasini  bajaradi.  Globulin  yog'li  mag‘izlarda  ko'proq  bo'lib,  kraxmal 
saqlovchilarga  nisbatan  kam  boMadi.  Ba'zi  bir  magMzlardan  (bodom 
va  ycryong'oq)  emulsiya  tayyorlashda  emulsiya  tiniq  oq  boMishi  uchun 
oldin  po‘stlog‘idan  ajratiladi.  Chunki  magMzning  po‘stlog‘idagi  oshlovchi 
moddalar,  mag'iz  tarkibidagi  oqsil  moddalar  oz  boMsa  ham,  cho'kmaga 
cho‘kishi  mumkin.  Emulsiyalar filtr qog'ozidan  o'tkazilmaydi,  chunki  fillr 
qog'oz  yog‘  tomchilarini  ushlab  qoladi.  Emulsiyalar  doka  orqali  suziladi. 
Agar  retscptda  boshqa  ko'rsatmalar  bo'lmasa,  100  g  emulsiya  tayyorlash 
uchun  10  qism urug‘  olinadi.
MagMz  va urugMarni  xususiyatiga  qarab  tozalashda  har xil usullardan 
foydalaniladi.  Shirin  bodom  magMzini  (60a-70aC)  issiq  suvda  10  daqiqa 
ivitiladi,  kcyin  po‘stlog‘i  ajratiladi.  Tozalangan  va  kerakli  miqdori  tortib 
olingan  bodom  magMzini  (1/10  qism mag‘iz) suv bilan chuqur hovonchada 
yog'och  dastasida  to  bir  xil  bo'tqa  hosil  boMguncha  cziladi,  keyin  qolgan 
suv  oz-ozdan  qo'shiladi  va  tayyor  emulsiya  ikki  qavatli  doka  orqali 
suziladi.  Undan  keyin  emulsiyani  bcrilgan  miqdorigacha  suv  bilan 
yetkaziladi.
Bodomdan tayyorlangan  emulsiyaga  quyidagi  retsept  misol  boMadi:
Rp: 
Emulsi  sem inis  A m ygdalarum   dulcis  180,0
Da.  Signa.  1  osh  qoshiqdan  ku n ig a  3  m arta  ichilsin.
Emulsiyani  tayyorlash  uchun  18,0  po‘stlog‘idan  tozalangan  shirin 
bodom  mag'izini  olamiz.  Ezayotgan  vaqtda  hujayralardan  chiqqan  yog‘ 
tomchilari  emulgatorlar  bilan  emulgirlanib  maydalangan  yog‘  tomchi- 
lari  eritma  tarkibida  muallaq  holda  tarqaladi.  Suv  tarkibidagi  moy 
zarrachalari  tekis  tarqalishi  natijasida,  yorugMik  nuri  sinish  koeffitsiycnti 
suvda  va  moyda  har  xit  boMgani  tufayli  cmulsiyalar  doimo  oq,  sutga 
o'xshash  boMadi.  Emulsiya  olish  uchun  asosan  quyidagi  magMzlardan
196
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

foydalaniladi:  yeryong'oqdan  (semina  Arachidis  hupogaeae),  yong'oq- 
lardan  (semina  corylis  avellanal)  va  grck  yong'og'idan  (semina  Juglan 
regiae).
M AG‘IZ  VA  URUG‘LARDAN  PO ‘STLOG‘l  YOKI  QOBIG‘INI 
AJRATMASDAN  EMULSIYA  TAYYORLASH
Ko‘knori,  qovoq  va  kanop  urug'laridan  po'stlog'ini  ajratmasdan 
cmulsiya  tayyorlanadi.
Rp: 
Em ulsi  sem inum   Papaveris  200,0
Da.  Signa.  B ir osh  qoshiqdan  k u n ig a   3  m a rta  ichilsin.
Tayyorlashdan  oldin  ko‘knori  urug'ini  2  marta  toza  elakda  issiq  suv 
bilan  (60-70°C)  chayiladi,  bu  esa  ma'lum  darajada  maydalashni  oson- 
lashtiradi.
URUG‘DAN  EMULSIYALAR  TAYYORLASH
Rp: 
Em ulsi  sem inum  A m ygdalarum   dulcis  180,  0 
M.  D.  S.  1  osh  qoshiqdan  k u n ig a  3  m ahal.
Hisoblash:  Bodom mag'izi  18,0
Tozalangan  suv  180  ml  gacha
Umumiy og‘irlik  180 g.
Emulsiya  tayyorlash  uchun  18  g  qobiqdan  tozalangan  mag‘iz  kerak 
bo'ladi  Buning  uchun  bodom  mag‘izi  60  70°C  li  suvda  10  daqiqa 
bo'ktirib  qo‘yiladi,  so'ngra  mag‘tzning  ustki  qobig'i  pinset  yordamida 
olib  tashlanadi.  Tarozida  torlib  olingan  tozalangan  mag'iz  chuqur 
hovonchaga  solinib  ozgina  (1,8  ml)  suv  qo‘shib  bo'tqasimon  massa  hosil 
bo'lguncha  ezib  maydalanadi.  Massaga  oz-ozdan  suv  (taxminan  144  ml) 
qo'shilib,  2  qavat  dokadan  tegishli  idishga  suziladi.  Og'irligi  180  g  ga 
yetkazilib,  kcrakli yorliq yopishtiriladi.
Qovoq  urug‘ini  (Semina  C ucurbitae)  qattiq  po‘stlog‘idan  ajrat- 
gandan  keyin  emulsiya  tayyorlanadi  Yumshoq  qavati  mag'iz  bilan  birga 
maydalanadi.  Tayyor  emulsiya  suzilmaydi.  Shuning  uchun  urug‘  ustidagi 
ko‘k  po'stlog'i  yaxshi  maydalanganligiga  ahamiyat berish  kerak.
Mag‘izlardan  emulsiya  tayyorlanganda  dispers  fazaga  ko‘p  miqdorda 
yog‘  ajralib  chiqishiga  katta  ahamiyat  berish  kerakki,  bu  esa  birlamchi 
cmulsiyaning  har  tomonlama  yaxshi  tayyorlanishiga  bogiiq.  S.F. Shubin
197
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

usuli  bo'yicha mag'izlardan  emulsiya  tayyorlashda ajratib olinadigan  yog* 
miqdorini  yuqori  darajaga  olib  chiqishga  harakat  qilinadi.  Shu  maqsadda 
emulsiya  olishning  bir  necha  usullari  ishlab  chiqilgan  va  bulardan  ikki 
marta  ishlash  usuli  bilan  yuqori  natija  olingan.  Bu  usul  bilan  yarim 
miqdordagi  suv  ishlatib  emulsiya  tayyorlanadi.  Emulsiya  suzilgandan 
keyin  mag‘iz  to'ponini  hovonchaga  solib,  ikkinchi  marta  qolgan  yarim 
suv bilan  ishlanadi va suzib,  ikkala qism birlashtiriladi.
Rp: 
Gmulsi  sem inum   C u c u rb itae  100,  0 
M.  D.  S.  K uniga  4 - 5   m ahal  ichilsin.
Hisoblash:  Qovoq urug‘i  10,0
Tozalangan  suv  100  ml  gacha
Umumiy  og'irlik  100  g.
10  g  po‘st1og‘idan  tozalangan  qovoq  urug'i  hovonchada  maydalanadi 
va  I  ml  suv  qo'shib,  yaxshilab  eziladi.  Hosil  bo'lgan  bo‘tqaga  90  ml  suv 
qo'shib  aralashtiriladi.  Tayyor  emulsiyani  suzmasdan  tegishli  idishga 
solinadi.  «Salqin  joyda  saqlansin»,  «lshlatishdan  oldin  chayqatilsin»  deb 
yozilgan  yorliq yopishtiriladi.
MAG‘IZDAN TAYYORLANGAN  EMULSIYALARGA DORI 
MODDALARNI  QO  SHISH
Mag'izdan  tayyorlanadigan  emulsiyalarga  suvda  eriydigan  dori 
moddalar  kiritiladi.  Ularni  eritish  uchun  1  qism  suv  qoldiriladi  va  bir- 
lamchi  emulsiya  tayyor bo‘lgandan  keyin  suyultiriladi.
Rp: 
E m ulsi  sem inum   A m y g d alaru m   dulcis  180,0 
N atrii  b en z o atis  1,0
M .D.S.  1  osh q o sh iq d a n   k u n ig a  4   m a rta ichilsin.
Oddiy  qoida  bo‘yicha  mag‘izdan  emulsiya  tayyorlanib,  50  ml  gacha 
suv natriy  benzoatni  eritish  uchun  qoMlaniladi.
Rp: 
Em ulsi  S em inum   C u c u rb itae  decorticorum   ex  50,0-200,0 
Sirupi  C itri u n sh iu   20,0
M.  D.  S.  E rtalab  2   m a rta  q ab u l  qilin ad i,  b ir necha  soatdan  k ey in   2  osh 
q o sh iq  k unjut  m oyi  ic hiladi.
Qovoq  mag'izi  po‘chog‘idan  tozalanib,  ko'kimtir  kulrang  yupqa 
po‘sti  bilan  ishlatiladi  Shuni  bilish  zarurki,  sharbatlar  suyultirilmagan 
holda  qo‘shilsa,  emulsiyalarning  turg‘unligi  yo‘qolib  himoya  pardasi
198
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

buziladi,  emulgatorni  degidratsiyalanishiga  olib  keladi.  Shuning  uchun 
mandarin  po‘stlog‘i  sharbati  toza  suvda  suyultirilib,  biriamchi  emulsiyaga 
qo'shiladi.
EMULSIYALARGA  DORIVOR MODDALARNI 
0 0 ‘SHISH
Rp: 
Em ulsi  oleosi  120,0 
C am p h o rae  2,0
M .D .S.  1  osh  q o sh iq d an   k u n ig a   3  m ahal  ichilsin.
Hisoblash:  Shaftoli  moyidan -   12,0 
Kamforadan -  2,0 
Jelatozadan -  7,0 
Birlamchi  suv -   10,5  ml 
Ikkilamchi  suv -  90,5  ml 
122-(12+2 + 7+10,5)  =  90,5  ml 
Umumiy  og'irlik  122  g.
Chinni  kosachaga  12  g  bodom  yoki  shaftoli  moyi  solinadi.  Olingan 
moy  suv  hammomida  40-50°C  haroratgacha qizdirilib,  unda  2  g  kamfora 
eritiladi  Hovonchada  7  g  jelatoza  maydalanadi  va  ustiga  sovitilgan 
kamforaning  moyli  eritmasi  solinib  yaxshilab  aralashtiriladi.  Hosil 
bo'lgan  massaning  ustiga tezda 9,5  ml  suv  solinadi  va birlamchi  emulsiya 
hosil  boMguncha  aralashtiriladi.  Birlamchi  emulsiya  hosil  bo‘lganini 
tekshirib  ko'rilgandan  so‘ng  qolgan  suv  oz-ozdan  aralashtirib  turgan 
holda  qo'shiladi.  Tayyor cmulsiya  shisha flakonga suziladi  va og‘irligi  122 
g ga yetkaziladi.
Rp: 
E m ulsi  ex  oleis  R icin i  160,0 
B ism uthi  su b n itra tis  1,0 
S iru p i  sim plicis  20  m l 
O lei  M enthae  p ip e rita e   g u tta s  V 
M  D  S.  1  choy  q o sh iq d a n   k u n ig a  3  m ahal  ichilsin.
Hisoblash:  Kanakunjut moyidan  16,0 
Jclatozadan  8,0 ml 
Qalampir yalpiz  moyi  5  tomchi 
Vismut nitrat asosidan  1,0 
Qand sharbatidan 20  ml (26,0  g)
Birlamchi  suv -   12  ml
199
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ikkilamchi  suv -   124 ml
Umumiy  og‘irlik  187  g.
Hovonchada  12  ml  suv  8  g  jelatoza  bilan  aralashtiriladi.  Ustiga 
tomchilab  16  g  kanakunjut  moyi  va  5  tomchi  yatpiz  moyi  qo‘shilib 
emulgirlanadi.  Birlamchi  emulsiyaga  124  ml  suv  qo'shib  2  qavatli 
dokadan  suzib  og‘irligi  160  g  ga  yetkaziladi.  Hovonchada  1  g  vismut 
nitrat asosi  0,5  g tayyor emulsiya bilan eziladi.  Oz-ozdan  qolgan  emulsiya 
qo‘shiladi  va  20  ml  qand  sharbati  qo'shib  aralashtiriladi.  Qo‘ng‘ir  shisha 
idishga solinib kerakli  yorliq  yopishtiriladi.
EMULSIYA SIFATINl  TEKSHIRISH
1.  Mikroskopda  dispers  faza  o'lchamini  bir  xilligi  tekshiriladi.  Runda 
katta  zarrachalar bo'lmasligi  kerak.
2.  Qavatlanishi  1500  ayl/daq.  tezlikda  sentrifugalanadi.  Qatlamlarga 
ajralmasligi kerak.
3.  Termik  turg'unligi  termostatda  50°Cda  tekshiriladi.
4.  Qovushqoqligi  viskozimetrlarda  aniqlanadi.
Kelajakda  emulsiyalarni  dori  shakfi  sifatida  rivojlantirishning  3  ta 
yo'nalishi  ko‘zda tutilgan:
1.  Emulsiya  tayyorlashda  kichik  mexanizatsiyalarni  qo'tlash  (disper- 
gator,  gomogenizatorlar);
2.  Emulgatorlar kolamini  kengaytirish;
3.  Emulsiya sifatini  baholashning yangi  usullarini joriy  etish.
To‘g‘ri  tayyorlangan  emulsiyalar  gomogenligini  bir  necha  kun
davomida  saqlash  mumkin.  Dispers  fazaning  ustki  qismi  ko'tarilishi 
emulsiyaning  buzilishiga  olib  keladi.  Ichish  oldidan  chayqatilsa, 
oldingi  holatiga  qaytadi.  Haroratning  ko'tarilishi  yoki  birdan  pasayishi 
emulsiyaning  buzilishiga  sabab  bo'ladi.  Tayyorlangan  emulsiyalarga 
«Ishlatishdan  oldin  chayqatilsin»  va  «Salqin  joyda  saqlansin»  yozuvli 
yorliq  yopishtiriladi.  Emulsiyalar  mikroorganizmlarning  ko'payishiga 
yaxshi  muhit  yaratadi.  Shuning  uchun  emulsiyalarni  tayyorlaganda 
gigiyena qoidalariga rioya qiiinishi  shart.
200
www.ziyouz.com kutubxonasi

---