Texnologiyasi

Dorixona sharoitida dozalarga  ho'lishning 3 xil usuli  ishlatiladi.
1.  Tortib  olish.
2.  Hajm bo'yicha  o'lchash.
3.  Tomchi  bo'yicha o'lchash.
Eng  ko‘p  ishlatiladigani  tortib  olish  usuli  hisoblanib,  u  juda  keng 
qoMlaniladi  Tortish  usuli  qadimdan  ishlatib  kelinadigan  usul  bo'lib, 
bunda  asosan  o'lchov  asboblaridan  foydalaniladi.  Ularning  tuzilishi  va 
shakli  turlichadir.
Rossiyada  savdo-sotiq  ishlarining  rivojlanishi  natijasida  har  xil 
tarozilardan  foydalanilgan  1738-yilda  Peterburg  fanlar  akademiyasining 
a'zosi  L.  Eyler  tarozilar  nazariyasini  ishlab  chiqdi.  1818-yilda  o‘nli, 
1831-yilda  yuzli,  XIX  asrlar  ikkinchi  yarmida  shkalalj,  platformali 
tarozilar,  avtomat,  yarim  avtomat,  kvadrat  va  prujinali  tarozilar  ishlab 
chiqarila boshlandi.
Tarozilar turi.
Dorixonalarda  0,02  dan  100  grammgacha  og'irlikdagi  sochiluvchan 
dorivor  moddalar  va yordamchi  moddalarni  tortishga  moMjallangan  VR-I 
dan  VR-100  gacha  bo'lgan  qo‘1  tarozilari  ishlatiladi.  Qo‘l  tarozilarining 
pallasi  plastmassa,  chinni  yoki  mctalldan  yasalgan  bo‘ladi.  Ular 
tuzilishi  bo‘yicha  teng  yelkali  richag  qoidasiga  asoslangan  boMganligi
53
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

uchun  ularning  tayanch  nuqtasi  o'rtada  bo'lishi  kerak.  Tarozining 
ko'rsatkichi  (stretkasi)  richag  o'rtasida  tik  joylashgan  bo'lib,  o'tkir  uchi 
yuqoriga  qaragan  bo'ladi.  Tarozi  pallalari  shayinning  uchlariga  3-5 
sm  uzuntikdagi  ipak  ip  yordamida  osiladi  Qo‘1  tarozilarini  ishlatish 
vaqtida  tarozi  xalqasini  chap  qo'lning  bosh  va  ko'rsatkich  barmoqlari 
yordamida  ushlab,  keyingi  ikki  barmoq  orasida  ko'rsatkichning  chap 
yoki  o'ngga  og'ishini  sezish  mumkin.  Bu  esa  tortish  jarayonini  tez  va 
to'g'ri  bajarishga  undaydi.  Tarozining  chap  pallasiga  tosh,  o'ng  pallasiga 
tortiladigan  yuk  qo'yiladi.  Tortish  vaqtida  oldin  katta  toshlar  qo'yib 
boriladi.  Tarozilarni  ishlatib  bo'lgandan  kcyin,  ular  uzoq  xizmat  qilishi 
uchun  pallalarning  birini  ikkinchisini  ustiga  ustma-ust  joylab  qo'yiladi. 
Sochiluvchan  kukunlar  odatda  to'g'ridan-to'g'ri  pallada  tortilib,  o'yuvchi 
kuchli  oksidlovchi  moddalar,  ishqorlar,  yod,  kaliy  permanganat -   pallaga 
pergament  qog'oz,  quyuq  ekstraktlar  esa  filtr  qog'oz  qo‘yib  o'lchanadi. 
Kukun  dori  tortish  vaqtida  tarozining  iplariga  bo'yovchi  modda  tegib 
ifloslanmasligi  va  chang  hosmasligiga  harakat  qilish  kerak  va  to'q  rangli 
bo'lishi  maqsadga  muvofiqdir.