Texnologiyasi

TARAL1  TAROZILAR 
(Posongili tarozilar)
Bu  tarozilardan  ko'p  miqdordagi  moddalar,  idishlar,  erituvchilarni 
tortishda foydalaniladi.  Tarozilar stolga o'rnatilgan holda ishlatiladi.
Bu  xildagi  tarozilarda  «orretir»  degan  moslama  bo'lib,  uning  yorda- 
mida  tarozi  ishlatilmay  turganda,  pallalari  tarozi  taxtachasiga  tegib 
turadi.
Bunday  holda  tarozi  prizmalariga  og'irlik  tushmaydi.  Tarozini 
ishlatishdan  oldin  orretirni  tushirish  kerak,  keyin  ko'rsatkich  shkala 
bo'ylab  harakat qilishi  kuzatiladi.  Ko'rsatkich  shkala  o'rtasidagi  belgidan 
har ikki tomonga, ya'ni chap  va o‘ng tomonga  barobar borib  kelishi tarozi 
pallalarining  muvozanatda  ekanligini  ko'rsatadi.  Quruq  moddalar  tarozi 
pallasining  ustiga  solib  tortiladi.  Suyuqliklar  esa  posongisi  to‘g‘rilangan 
yoki  oldindan  tortib  olingan  stakan,  kolba  va  shunga  o'xshash  yordamchi 
idishlarda  tortiladi.  Posongisini  to'g'rilash  uchun  tarozi  pallasining 
ikkinchi  tomonida  ham  xuddi  shunday  qiymatli  yordamchi  vosita  qo‘ysa 
ham bo'ladi.
54
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Masalan:  har  ikki  pallada  idishlar  posongisini  to‘g‘rilashda,  ishlat- 
may,  balki  kichik  metall  qutichaga  solib  qo‘yilgan  mayda  pitra  yoki 
toza  yirik  qumdan  foydalaniladi.  Tarozilarda  aniq  tortish  uchun  hamma 
tarozilar  quyidagi  asosiy  metcobiologik  talablarga  javob  berishi  kerak: 
barqarorlik (doimiy sezgirlik),  sezgirlik,  aniqlik, turg'unlik.
Barqarorlik  yoki  sezgirlik  dcb,  ishlatilayotgan  tarozida  bir xil  sharoit- 
da  jism  massasining  qayta-qayta  tortganda  bir  xil  natija  berishiga  ayti- 
ladi.
Sezgirlik  deb  -   tarozining  bir  pallasiga  eng  kam  miqdordagi  modda 
qo'yilganda  tarozi  muvozanati  holatining  o‘zgarishiga  aytiladi.  Sezgirlik 
yuklangan  va  cng  oxirgi  yukni  miqdorini  1/10  qismini  tarozida  tortish 
yo'li  bilan  aniqlanadi.  Amalda  tarozi  sezgirligini  baholashda  turli 
tarozilar  uchun  OST  ning  «yo‘l  qo‘yish  mumkin  bo‘lgan  xatolik  doimiy 
miqdor» jadvalidan  foydalaniladi.
Aniqlik  yoki  tcng  yclkali  deb  tortiladigan  yuk  bilan  standart 
yukning  bir-biriga  bo'lgan  nisbati  tengligiga  aytiladi.  Bunda  yelkalari  va 
simmetrik pallalari  bir-biriga teng bo‘lishi  kerak.
Turg'unlik  deb,  muvozanat  holatidan  chiqarilgan  tarozilarning  bir 
qancha  tebranishdan  so'ng  avvalgi  holatiga  kelishiga aytiladi.