Texnologiyasi fakulteti t. R. Abdurashidov nomidagi «yuqori molekulali birikmalar va plastmassalar texnologiyasi» kafedrasi

Yeng ko„rinishidagi plyonkaning sovishi 
Yeng plyonkaning sovishi, kallak o‗qiga yoki yeng bo‗ylab havo 2 – 3 kPa 
bosimda, 45-60
o 
burchak ostida sovituvchi halqa orqali yengga havo berish 
natijasida amalga oshiriladi. Halqa aylanasi bo‗ylab havoni tekis taqsimlanishini 
ta‘minlashga rioya qilish kerak. Havo orqali sovitish natijasida yumshoq sharoitda 
sovish yuzaga keladi, bu plyonka qalinligini o‗z – o‗zidan tekislanishiga olib 
keladi. Havo bilan sovitishning kamchiligi – plyonkadan havoga issiqlik uzatish 
koeffitsientining pastligidir. Yengdan issiqlikni chiqarib tashlash uchun 
kombinirlangan sovitishdan foydalaniladi: Dastavval plyonka xavo bilan puflanadi, 
keyin esa eng sovitiladigan metal gilzaga tekkaziladi. Shuningdek sovituvchi 
xalqaga avvaldan sovitilgan havo berishdan ham foydalaniladi.
Polimer yengni sovitish va kristallash 
Orientatsiyalanish va kristallanish chizig‗igacha boshqarish uchun, 
chiziqdan yuqorida esa – qattiq plyonkani tahlovchi
qurilmadan o‗tayotganida 

---

55 
keyinchalik tortuvchi vallar oralig‗iga kirishda zararlanmasligi va yopishib 
qolmasligi kerakli haroratgacha sovutish uchun zarur. Ekstruder unumdorligi 
plyonkaning sovishi vaqti tezligiga bog‗liq. Ayni bino va qurilma o‗lchamlarini 
o‗zgartirmay turib sovitishni jadallashtirish uchun qushimcha ventilyatorlar, 
xavopurkagich, sovitilgan havo va shunga o‗xshash qo‗shimchalardan 
foydalaniladi. 
Odatdagi issiq yuza haroratini atrofdagi muhitga uzatib pasaytirish 
jarayonidir. Sovutish vaqtini hisoblab topish uchun odatdagi formulalardan 
foydalaniladi, bunda kristallanish chizig‗i va tortuvchi vallarning joylashuvi 
balandligi aniqlanadi. Ayniqsa bu shuning uchun muhimki, past zichlikli 
polietilendan olinayotgan plyonka harorati tortuvchi vallar oralig‗iga kirish paytida 
50-60
o
C dan yuqori bo‗lmaydi. Bundan yuqori haroratda siqilish kuchi hisobiga 
yeng yopishib qolishi sodir bo‗ladi.
Tortishning ko‗p qismi bo‗ylama yo‗nalishda kallakning shakllovchi 
qismiga yaqin keladi, puflash esa – kristallanish chizig‗iga yaqin bo‗ladi (undan 
yuqori emas). 
Tortish tezligi, yengning harorati va sovitish intensivligi, yeng shakli, 
bulardan kelib chiqib plyonka xossalarini o‗zgartirib yeng shaklini turlicha olish 
mumkin.