Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

 
 
 
 
 
 
 
 
 
1.6-  rasm. Sun’iy yo‘ldoshli aloqa liniyasi 
 
 
Y
ЕSY 
 
Uzаt.
 
Uzаt 
зат
.
 
Uzаt
.
 
Qаb.
 
 
Uzаt
.
 
Qаb.
 
 
Qаb.
 
Qab.
 
Ma’l. 
manbai
 
Ma’l. 
manbai 
 
Ma’l. 
oluvchi
 
лувчи
 
Ma’l. 
oluvchi
 
А-punkt
 
B-punkt
 
V-punkt
 

---

12 
 
1.2. Kanallar va to‘lqinlarning tarqalishi 
 
Radiochastotalarning  tasniflanishi.  Barcha  aloqa  tizimlari 
odatda 
uzatiladigan 
alohida 
yoki 
guruhli 
signal 
bilan 
modulyatsiyalangan  garmonik  YUCh  tebranishlar  ko‘rinishidagi 
(sinusoidal) radiosignallarni ishlatadi. Har bir aloqa liniyasiga ma’lum 
polosa  ajratiladi.  Ajratilgan  polosaning  o‘rta  chastotasi  uzatuvchi 
radiostansiyaning  nominal  chastotasi  deyiladi.  Xalqaro  radioaloqa 
reglamentiga  muvofiq  radiochastotalar    9ta  diapazonlarga  bo‘lingan, 
ularda  radioto‘lqinlarning  tarqalishi  sharoitlari  bir  xil  va  4  dan  12 
gacha  nomerlar  bilan  belgilanadi.  N  nomerli  diapazon  pastdan 
0,3 · 10
N
  Gs  va  yuqoridan  3 · 10
N
  Gs  chastota  bilan  chegaralangan. 
Diapazonlarga quyidagi nomlar berilgan (1.1- jadval). 
Bu  yerdan  ko‘rinib  turibdiki,  diapazonning  nomeri  ortishi  bilan 
chastotalar  diapazoni  kengligi  oshadi,  masalan:  №  4da    Δf
4
=27  kGs,  
№12da 
esa 
Δf
12
=2700 
kGs. 
Diapazonning 
chegaralarida 
radioto‘lqinlarning  tarqalishi  sharoitlari  taxminan  bir  xil.  Uzatish 
joyidan  qabul  qilish  joyiga  xabarlarni  tashish  uchun  radioaloqa 
liniyasining  ishchi  chastotasi  yoki  tashuvchi  chastota  quyidagi 
talablarni hisobga olish orqali tanlanadi: 
1. 
Ishlaydigan,  nurlanishlari  rejalashtiriladigan  liniyaning 
kerakli 
punktlarida 
radioqabul 
qilishga 
halaqit 
qiladigan 
radiostansiyalarning mavjud emasligi; 
2. 
Bu  chastotada  ishlashi  yangi  uzatkichni  ishlashiga  halaqit 
qilishi  mumkin  bo‘lgan      radioaloqa  va  uzatish  tizimlarining  mavjud 
emasligi;  
3. 
Tanlanadigan 
chastota 
mavjud 
radiochastotalarni 
taqsimlanishi  rejalarini  bo‘yicha  bu  radioaloqa  turi  uchun  ajratilgan 
diapazonda bo‘lishi kerakligi;  
4. 
Uzatiladigan 
radiosignallar 
spektri 
kengligiga 
mos 
keladigan  etarlicha  katta  keng  chastotalar  polosalarini  egallash 
imkoniyati bo‘lishi kerakligi. 
Keltirilgan  talablarni  tahlil  qilish  bilan  ko‘rsatish  mumkinki,  
ko‘p  kanalli  radiokanalni  qurish    barcha  9ta  diapazonlarning 
hammasida  ham  maqsadga  muvofiq  bo‘lavermaydi.  Masalan,  №4 
diapazonda AM qo‘llanilganda faqat  3- kanalli TLF radioliniyalarini 
tashkil 
etish 
mumkin 
(ΔF
tlf
= 0,3 ÷ 3,4 kGs, 
Δf
p 
= 8 kGs, 
Δf
4
 = 27 kGs).  Bu  diapazonda  hatto  bitta  uzatish  (ΔF
uzat
= 15 kGs)  va 
TV  (ΔF
TV
= 6 MGs)  kanalini  yuqori  sifatli  uzatilishini  tashkil  etish 

---

13 
 
mumkin emas. TV uzatish uchun №8 diapazon, radioeshittirish uchun, 
ko‘p  kanalli  radioliniyani  tashkil  etish  uchun  esa  odatda  UQT 
diapazon  (8    va  undan  yuqori  diapazonlar)  ishlatiladi.  RRL  ko‘p 
kanalli  hisoblanadi,  u  holda  tashuvchi  chastotalar  ESY  orqali  aloqa 
tizimlarida bo‘lganidek UQT diapazonida tanlanadi.