Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

MPEG-2  va  MPEG-4  videosignallarni  siqish  standartlari.  
1993  yilda  Xalqaro  standartlashtirish  tashkilotining  tashabbusi 
bo‘yicha  ishlab  chiqilgan  MPEG-2  videosignallarni  siqish  standarti 
raqamli  televizion  sifatli  uzatishni  bo‘lishi  uchun  harakatlantiruvchi 
kuch  hisoblanadi  va  ko‘plab  yillar  davomida  bu  texnika  yo‘nalishini 
rivojlantirish  yo‘lini  aniqladi.  Deyarli  barcha  davlatlar  ma’lum 
darajada  MPEG-2  imkoniyatlarini  kengaytirish  va  takomillashtirish 
bilan uni qabul qilishdi. Bu standart bo‘yicha ishlab chiqilgan koderlar 
5,5 – 6 Mbit/s oqimlar tezligida katta dinamikali televizion tasvirlarni 
yuqori 
uzatilishini 
ta’minlaydi.  MPEG-2  sezilarli  darajada 
harakatlanadigan  tasvirlar  va  ovozni  kodlash  ususllaridagi  ehtiyojini 
qoniqtiradi.  Bundan  tashqari,  bu  standart  videokonferens-aloqa, 
videotelefoniya, ma’lumotlarni saqlash va boshqalarda qo‘llaniladi. U 
o‘zgarmas va o‘zagruvchan tezlikda ma’lumotlarni uzatilishini ko‘zda 
tutadi.  Bunda  kanallarning  qayta  ulanishi,  tahrir  qilish,  tez  to‘g‘ri  va 
tez  qayta  tiklash,  sekin  harakatlanish  va  boshqalar  kabi  masalalar 
yechiladi.  
Lekin  MPEG-2  standarti  o‘z  cheklashlariga  ega,  shuning  uchun 
videosignallarni  siqishni  takomillashtirish  bo‘yicha  ishlar  davom 
ettirildi.  Hozirgi  vaqtda  MPEG-4  AVC  yoki  XEAI  tasniflashi 
bo‘yicha  H.264/AVC  (ISO/EC  14496-10  AVC)  standarti  etarlicha 
keng  ishlatilmoqda.  AVC  (Advanced  Video  Coding)  qisqartmasi 
takomillashtirilgan videokodlash standarti sifatida yoyiladi. 

---

169 
 
MPEG-2  standartidan    MPEG-4  standartinig  (yoki  uning 
takomillashtirilgan  versiyalarining)  asosiy  farqi  yagona  ovoz,  vizual 
yoki  audiovizual  kontent  sifatida  «media-ob’ekt»  tushunchasidan 
foydalanishdan  iborat  bo‘ldi.  Fazoviy  siqishda  16x16  elementlardan 
joriy  mikroblok  qo‘shni  mikrobloklar  bilan  taqqoslanadi,  farq 
aniqlanadi  va  faqat  u  diskret  kosinusli  o‘zgartirish  uchun  uzatiladi. 
Har  bir  mikroblok  o‘lchami  bo‘yicha  kichik,  masalan  4x4 
elementlarga  bo‘linishi  mumkin,  bu  uzatiladigan  tasvirning  sifatini 
oshirishga imkon beradi. 
Videosignalni siqishda tasvirning sifati bloklarning sezilarligi va 
bitta blokdan boshqasiga o‘tish – bloklik samarasi hisobiga  pasayishi 
mumkin.  Blokli  samaralarni  kamaytirish  uchun  MPEG-4  AVC 
standartida  dekodlangan  tasvirda  tasvirlarning  yuqori  subyektiv 
sifatini ta’minlaydigan keyingi qayta ishlash (blokdan chiqarish) filtri 
qo‘llaniladi. 
MPEG-4  AVC  televizion  efirli,  kabelli  va  sun’iy  yo‘ldoshli 
uzatishni  bitta  dasturga  2  Mbit/sdan  kam  oqimlar  tezliklarida  amalga 
oshirishga, optik va magnit tashuvchilarga (CD, DVD va boshqalarga) 
video  ma’lumotlarni  sifatli  yozishni  ta’minlashga,  TCP/IP  tarmoqlar 
bo‘yicha  video  ma’lumotlarni  uzatilishini  va  multimediali  xabarlarni 
mobil  aloqa  orqali  yetkazilishini    sezilarli  tezlashtirishga  imkon 
beradi. 
Ovoz  ma’lumotlari  manbalaridan  signallar  ham  raqamli 
formatga o‘zgartiriladi. Bunda dastlab ortiqchalikni yo‘qotish amalga 
oshiriladi,  keyin  halaqitbardoshlikni  oshirish  uchun  skremblerlash 
(randomizatsiyalash), undan keyin kanalli kodlash va navbatlashtirish  
(interliving) amalga oshiriladi. 
Ovozni siqishning eng zamonaviy tizimi AAC (Advanced Audio 
Coding)  ovozni  kodlash  takomillashtirilgan  tizimi  hisoblanadi,  u 
ISO/IEC  13818  standartning  ettinchi  qismida  spetsifikatsiyalangan. 
O‘zining  samaradorligi  bo‘yicha  AAS  MPEG-1  II  darajasidan  ikki 
marta va III darajasidan 1,4 marta ustun. AAS tizimi stereodasturga 96 
kbit/s  raqamli  oqimlarni  uzatish  tezligida  yuqori  sifatli  ovozni 
ta’minlaydi. 
AASni  barcha  raqamli  siqish  vositalarida  –  polosali  kodlash, 
notekis  kodlash,    Xaffman  kodi  bilan  kodlash  (Huffman  Codeword 
Reordening),  bitlarni  taqsimlash  maxsus  algoritmlari  va  boshqalar 
ishlatadi. 

---

170