Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

Raqamli  ovozli  radioeshittirishni  rivojlantirish  istiqbollari. 
Tan  olish  kerakki,  raqamli  radioeshittirish  analog  radioeshittirishdan 
sifati  va  imkoniyatlari  bo‘yicha  ustun.  Lekin  hamma  vaqt  ham 
sifatdagi  ustunlik  DAB  –  standarti  bilan  bo‘lganidek  miqdoriy 
ustunlikka  o‘tavermaydi.  SHuning  uchun  raqamli  uzatish  analog 
uzatishni tez orada  almashtirmaydi va an’anaviy radioning yo‘qolishi 
haqida gapirishga hali erta. 

---

178 
 
Kutildiki, 
Evropaning 
barcha 
rivojlangan 
davlatlarida          
1997-1998  yillardan  muntazam  DAB-uzatish  boshlandi,  2000  yilga 
kelib  esa  Evropaning  80  foiz  aholisini  uzatish  bilan  qamrab  olish 
yakunlanadi.  Lekin  qamrab  olishning  real  sur’atlari  taxminlardan 
sezilarli  past  bo‘ldi.  Ishlab  chiqaruvchilar  mos  qabullagichlarni 
chiqarishni  ko‘paytirishga  shoshilishmayapdi,  chunki  sotish  bozoriga 
ishonishmaydi. Bozor esa yangi qabullagichlarni qabul qilishga tayyor 
emas,  chunki  ko‘plab  tinglovchilar  UQTdagi  analog  uzatish  sifatiga 
qoniqadi va yangi formatning imkoniyatlari ko‘rmayapdi. Shuningdek 
avtomashinalarda  radio  emas,  balki  savdolardan    daromadlari 
radiostansiyalarning  muallifliklik  o‘tkazmalaridan  sezilarli  ortiq 
bo‘lgan  yozuvlarni  eshitilishidan  manfaatdor  bo‘lgan  ovoz  yozish 
studiyalari kompaniyalari tomonidan real raqobat mavjud. 
Dastlabki  xato  shundan  iborat  bo‘ldiki,  DAB  faqat  texnik 
standart  sifatida  ko‘rildi.  Lekin  texnika  tarixi  yaqqol  ko‘rsatadiki, 
faqat  birgina  texnik  afzalliklar  ommaviy  ist’emolchi  uchun  tovarni 
tanlashda  hal  qiluvchi  argument  hisoblanmaydi,  qandaydir  boshqa 
afzalliklar  bo‘lishi  kerak.  Bozor  nimani  yaxshi  kutib  olishini  topish 
hal  etib  bo‘lmaydigan  masala.  Ham  DAT,  DCC  yoki  minidisk,  ham  
kompakt-kassetani  surib  chiqarmagan  va  qattiq  jismli  xotiraning 
shiddati ostida chekingan ovozni yozish formatlarini yodga olish etarli 
bo‘ladi. 
DABni  ishlab  chiqishda  qo‘shimcha  ma’lumotlarni  uzatish 
imkoniyati  dastlab  qo‘yilgan,  lekin  uzatish  konsepsiyasi  dastlabki 
saqlandi, o‘sha uzatishni qurilishi tamoyili, o‘sha xira reklama bo‘ldi. 
Bugungi  kunda  mavjud  bo‘lgan  keng  uzatishli  dasturlar  asosan  o‘z 
qiyofasiga  ega  bo‘lmagan  o‘rtacha  tinglovchiga  mo‘ljallangan  va 
umumiy  milliy  auditoriyaga  qaratilgan.  Bunday  yondashishda 
auditoriyaning  hududiy  o‘ziga  xos  xususiyatlarini, 
mahalliy 
qiziqishlarni  va  an’analarni  va  boshqalarni  hisobga  olish  mumkin 
emas. DAB standarti lokal, hududiy uzatishga mo‘ljallangan va tijorat 
radiosining  manfaatlariga  etarlicha  javob  beradi,  lekin  strategiyaning 
almashishi etarlicha sekin bo‘lmoqda. Iste’molchini qiziqtirish uchun, 
bu  bilan  ishlab  chiqaruvchini  ham  rag‘batlantirish  uchun    BBC 
birinchi  bo‘lib  raqamli  format  uchun  yangi  dasturni  yaratdi,  unga 
boshqa radiouzatish kompaniyalari ham ergashdi. 
DAB-radioni  nafaqat  an’anaviy  radiodasturlarni  (ochiq  va 
kodlangan) translyasiya qilish, balki ish ma’lumotlarini uzatish uchun 
ham  ishlatish  rejalashtirilmoqda.  U  DAB-qabullagichning  displeyiga 

---

179 
 
yoki  kompyuterning  monitoriga  telematn  ko‘rinishida  chiqariladi. 
Bunday  imkoniyat  turli  jinsli  ma’lumotlarni  standart  telematn 
formatiga  keltirish  uchun  ishlab  chiqilgan  MOT  (Multimedia  Object 
Transfer)  protokolidan  foydalanish  tufayli  mavjud.  Bundan  tashqari, 
DAB-xizmatlarni  tor  abonentlar  doirasi  uchun  mo‘ljallangan 
shifrlangan 
ma’lumotlarni  uzatish  uchun  ishlatilishi  ko‘zda 
tutilmoqda.  Bu  xizmatdan  filiallar  orasida  ma’lumotlarni  tarqatish 
uchun  banklar,  sug‘urta  idoralari  va  boshqa  tashkilotlar  foydalanishi 
mumkin. 
Milliy DAB-loyihalar doirasida rivojlantirish ko‘zda tutilayotgan 
yana bir xizmat yo‘llardagi holat haqidagi ma’lumotlarni taqdim etish 
hisoblanadi. 
Bu 
DAB-radio 
mobil 
qabul 
qilishga 
kuchli 
yo‘naltirilganligi  darajasi  tufayli  ayniqsa  dolzarb  hisoblanadi.  Mos 
ma’lumotlar  keng  spektrini  taqdim  etishdan  tashqari  raqamli  uzatish 
so‘rov  bo‘yicha  eshittirishlarni  va  boshqa  interaktiv  xizmatlarni 
tashkil  etish  imkoniyatlarini  ko‘zda  tutadi.  Mobil  qabullagichlarda 
teskari  kanal  sifatida  GSM  tarmoqlaridan  foydalanish  ko‘zda 
tutilmoqda  
Bo‘lajak  DAB  qabullagichlarining  asosida  yotadigan  raqamli 
texnologiyalar DRM signallarni ham qabul qilinishini mumkin qiladi. 
Radiostansiyalar  uchun  qisqa,  o‘rta  va  uzun  to‘lqinlarda  raqamli 
uzatishga  o‘tish  qamrab  olish  radiusi  saqlanganida  translyasiya 
qilishga  sarflarni  sezilarli  qisqartirishni  (taxminan  to‘rtdan  uchga) 
bildiradi. Bunda uzatish stansiyalari mavjud infratuzilmani ishlatishni 
davom ettiradi. 
O‘zbekiston Respublikasida ROREning joriy etilishi mavjud va 
yangi  texnologiyalarni  hisobga  olganda  tizimni  tanlash  bosqichida 
turibdi.