Texnologiyalar va pedagogik mahorat

Rivojlangan  aql  uchun,  kuzatib  borilgan  faktlar  negizida  sharoitni
 
sinchiklab  tahlil  qilish  va  mantiqiy  asoslangan  sintezdan  iborat  mantiqiy
 
tafakkur xosdir.
G.Selevkoning  ta’kidlashicha,  tafakkur  atrof-muhitdagi  obyektlar  va 
hodisalar,  ular orasidagi bogManishlar,  hayotiy  muhim  vazifalarni  yechish, 
nom a’lumni axtarish,  kelajakni ko‘ra olishdagi insonning bilish jarayonlarini 
bildiradi.  G.  Selevko  tom onidan  tavsiya  etilgan  aqliy  faoliyat  tasnifi 
quyidagilardan iborat:
• 
fikrlash vositalari xarakteriga ko‘ra: predmetli,  harakatli,  ko'rgazmali,
 
obrazli,  abstrakt,  hissiy;
•  mantiqiy  sxema  jarayoniga  ko‘ra:  qiyos,  tahlil,  abstraksiyalash,
 
umumlashtirish,  sintez,  tasnifi  induksiya,  deduksiya,  inversiya,  refleksiya,
 
antisipatsiya,  gipoteza,  eksperiment  va  b.;
•  natija  shakliga  ko'ra: yangi  namuna yaratish,  tushunchani  aniqlash,
 
hukm,  xulosa  chiqarish,  teorema,  qonuniyat,  qonun,  nazariya;
•  mantiqiy fikrlash  tipiga  ko'ra:  aqliy-hissiy  va faxmiy-nazariy yoki,
 
VV.Davidov  belgilashiga  коЧ-а,  dialektik-mantiqiy.
I.S.Yakimanskaya «o‘quv ishlari usullari»ni ishlab chiqqan.  Bu tushuncha 
o ‘rganish jarayonining samaradorligini belgilaydigan malaka jarayoniga oid
48

---

sohani  o ‘z  ichiga  oladi.  Shundan  kelib  chiqqan  hoida  ishlaming  umum 
ta ’lim usullarini farqlaydi:
• 
olquv faoliyatini  rejalashtirish  malaka  va  ко'nikmasi;
•  o‘quv faoliyatini  tashkil etish  malaka  va  ko‘nikmasi;
• 
axborotni  idrok  qilish  malaka  va  ко'nikmasi;
• fikrlash faoliyati  malaka  va  kol nikmasi;
•  o‘quv faoliyati natijalarini baholash  va anglash  malaka  va ко1,nikmasi.
Talabalarning fikrlash  faoliyati jarayonida bosh  natija bilim,  malaka va
ko‘nikmalarning shakllanganligidir.
G.Selevko  tavsiya  etgan  tasnifda 
bilim  aks  etish  shakli,  yoritilishni
 
chegaralash, bilish sohasi va predmeti, psixologik va umumlashtirish darajasiga
 
ko'ra
 ajralib turadi.