Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

5-amaliy mashg‘ulot
 
 polotno va sarja to‘qish 
Kerakli asbob va moslamalar:
 
rangli qog‘oz, qaychi, yelim, chizg‘ich, qalam, 
o‘chirg‘ich, ishchi daftar.
Ikki xil rangdagi qog‘ozdan polotno to‘qishni ko‘rsatish. Gazlama to‘qishda 
bo‘ylama qog‘oz – tanda va ko‘ndalang qog‘oz – arqoq hisoblanadi. 
Polotnoni qog‘ozdan to‘qish, odatda, quyidagi bosqichda amalga oshiriladi:
1. O‘lchamlari 105x150 
mm
li oq qog‘oz olib, oralari uzunasiga bir xil qilib chiz-
g‘ichda chizib olinadi, so‘ngra to‘g‘ri qilib kesib chiqiladi (kesiklar soni juft 
bo‘lsin). Shunda ularning oralaridan to‘qib o‘tkaziladigan qog‘oz tasmalarning 
ikkala uchini ham oq qog‘ozning orqasiga keltirish mumkin.
2. Rangli qog‘ozdan tasmalar qirqiladi. Tasmaning eni oq qog‘ozdagi ikki kesik 
o‘rtasidagi masofaga teng bo‘ladi. Uzunligi esa oq qog‘ozning bo‘yi bilan 
barobar bo‘lsin. Oq qog‘ozdagi kesiklar bo‘ylama (tanda), rangli qog‘ozli 
tasmalar esa ko‘ndalang (arqog‘i) joylashadi.
To‘quvchilik dastgohidan chiqqan gazmol uncha toza bo‘l may di – kulrang yoki 
sarg‘ish tusda, g‘ijim bo‘ladi. Bu mato par dozlashga jo‘natiladi: gazmolning ustki 
yuzasidagi tolalarning uchlari olib tash lanadi, oqartiriladi, bo‘yaladi yoki naqsh bosiladi, 
rasm tushi riladi. 
Gazlamaning ko‘rinishi va xususiyatlari uning to‘qilishiga bog‘liq bo‘ladi. 
Gazlamalar polotno, sarja, satin va atlas usulida to‘qiladi. Biz siz bilan polotno va sarja 
to‘qishni o‘rganamiz.
Polotno to‘qilishi.
Sarja to‘qilishi.

---

135
135
Polotno to‘qishni amalda karton va ipda bajarish tartibi:
1. Ignaga ip o‘tkazilib, ramkaga mahkamlanadi.
2. Ip ramkadan bo‘ylamasiga aylantirib tortiladi. Bu bo‘ylama ip bo‘ladi.
3. Boshqacha rangli ip ikki qavat qilib mokiga o‘raladi va bo‘ylama iplar orasidan 
(birining ustidan, ikkinchisining ostidan) o‘tkaziladi. Bu ko‘ndalang iplar sanaladi.
4. Ish so‘nggida oxirgi ip uzilmay aylantirib qaytariladi.
Gazlamaning ikki yon tomonida milk hosil bo‘ladi.
3. Rangli tasmalar oq qog‘ozning orqa tomonidan o‘tkaziladi. Ular navbatma-
navbat, goh tanda ostidan, goh ustidan o‘tkazib to‘qiladi. Har bir tasmaning uchi 
oq qog‘ozning orqa tomonidan kirib to‘qib borilib, oxirida yana orqa tomoniga 
chiqib tugasin. Ularning har ikkala uchi oq qog‘ozga yelimlab qo‘yiladi.
4. Tayyorlangan namuna ishchi daftarga yopishtiriladi.
a)
b)
Polotno to‘qishning qog‘ozda bajarilishi.
bo‘ylama
tanda
1 cm
1 cm
10 cm
10 cm
10 cm
10 cm

---

136
136
5. Tayyorlangan namuna ishchi daftarga ramkasi bilan yopish tiriladi.