|
ISHNING NAZARIY QISMI:
Yelimdon
Yelimdon yog’och buyumlar qismlarini biriktiruvchi materiallar ichida eng ko’p ishlatiladigani buyumlarning sifatli, puxta birikishini ta’minlaydigani duradgorlik yelimidir. Yelimlar maxsus qozon-yelimdonlarda pishiriladi.
Yelimdon katta-kichik, biri ikkinchisiga tushadigan ikkita kalorimetrga o’xshash idishdir. Katta idishg’a suv quyilib biror isitkich yordamida qaynatiladi. Kichik idishga kerakli miqdorda suvga bo’ktirilgan yelim solinib, katta idishga tushiriladi. Yelim katta idishdagi suvning issiqligi ta’sirida eriydi. Shu xilda eritilgan yelim kuymaydi va yelimlash xususiyatini yo’qotmaydi. Shuning uchun yelim hech qachon bir idishli yelimdonda eritilmaydi. Bir idishli yelimdonda eritilgan yelim idish deyoriga yopishib, qayta erytish vaqtida kuyadi’va yelimlash xususiyatini yo’qotadi.
Yelimlar har xil bo’lib, duradgorlikda go’shtparda va suyakdan tayyorlangan yelimlar (mezdroviy i kostniy kley) ishlatiladi. Go’shtparda va suyakdan tayyorlangan yelimlar 10-12 mm qalinlikdagi plita shaklida tayyorlanadi. Ular ochsariq yoki to’q-jigar rang tusga ega bo’ladi. Go’shtpardadan tayyorlangan yelimlarning yelimlash xususiyati suyakdan tayyorlangan yelimnikiga qaraganda yuqqori bo’ladi.
Duradgorlik yelimlarini pishirish uchun plita shaklidagi qattiq yelimni maydalab, uni bir kun davomida sovuq suvda ivitiladi. Ivitilgan yelimni yelimdonda 60-70° temperaturada eritiladi, so’ng qaynatiladi. Yaxshi pishirilgan yelimning quyuq-suyuqligini unga rgichka cho’p tushirib ko’tarib ko’riladi. Agar yelim tommasdan olasimon ko’rinishda cho’zilib chiqsa, uning quyuqligi normal hisoblanadi va yopishqoqligi yaxshi buladi.
Yelimdon
G’o’la yog’ochdan yupqa qatlam shaklida shilib olingan yupqa list materiallar shpon deb ataladi. Ularning qalinligi 0,3 mm va undan ortiq bo’ladi. Shponlarni ustma-ust, tolalarini o’zaro perpendikular holda yopishtirishdan hosil bo’lgan qatlam faner deyiladi. Tayyorlash usuliga ko’ra shilingan, randalangan, yo’nilgan va yelimlangan fanerlar bo’ladi. Randalangan faner eman, chinor, yong’oq, zarang, shumtol, qarag’ay g’o’lalaridan tayyorlanadi. Bunday fanerlar xunuk teksturali yumshoq yog’ochlardan yoki qayindan yasalgan va DSP, ya’ni yog’och qipiqlardan presslab tayyorlangan buyumlar yuzasini qoplash uchun (pardoz sifatida) ishlatiladi. Ularning qalinligi 0,8–1,5 mm, eni 80 va bo’yi 1000 mm bo’ladi. Umuman faner listlarning o’lchamlari turiga, ishlanish usuliga va sortiga qarab har xil, masalan, eni 1525 mm, bo’yi 1830 va qalinligi 12 mm gacha bo’ladi. Yelimlangan faner bir-biriga yelimlab yopishtirilgan 3 tadan15 tagacha toq sonli shponlardan iborat bo’lib, oqsilli yelim bilan yopishtiriladi. Fanerlarning o’zi esa buyumga BF markali, albumin, kazeinli yelimlar bilan yopishtiriladi. Fanerlar markalariga ko’ra FK va FBA fanerlarga bo’linadi. Faner ikki tomoni bir xil mustahkam material bo’lib, taxtalarga qaraganda kamroq tob tashlaydi, yelimlab yopishtirilganda yoki shpilkalar bilan tortib mahkamlanganda tob tashlangan joylari to’g’rilanadi. U ortiqcha yorilmaydi, mavjud yoriqlari orqa tomoniga o’tmaydi. Faner qayishqoqligi uchun oson egiladi va tashishga ham qulay. Ana shu jihatlari bilan u yog’och taxtalardan afzaldir. Pardozlash ishning so’nggi jarayoni bo’lib, unda alohida detallar yoki umuman buyumning sirti chiroyli qilinadi, nam-likka chidamliligi oshiriladi, hasharotlardan saqlash uchun unga tegishli asboblar yordamida ishlov beriladi. Yog’och nam havo ta’sirida tez ishdan chiqadi. Shuningdek, unga chang, shamol va hasharotlar ham yomon ta’sir ko’rsatadi. Namiqqan yog’och quriganidan so’ng qiyshayadi, yoriladi, uning yoriqlariga chang to’planadi. Natijada, buyum ifloslanadi va tez buziladi. Bo’yalgan va loklangan buyumlarning ko’rinishi chiroyli bo’ladi, ularni toza saqlash osonlashadi. Bunday buyumlar noqulay sharoitda ham kamroq zararlanadi. Pardozlashning sirtlarni jilvirlab ishlov berish, sirtlarni guldor qilish, kuydirish, ranglar surtish, loklash va bo’yash kabi turlari bor. Sirtlarni pardozlashdan oldin jilvir bilan ishqalab to’g’ri chiziqliligini yaxshilash va tozalash kerak. O’tkir qirralarni hamda burchaklarini egovlash va shundan keyin jilvir bilan ishlov berish lozim.
19-mavzu. Yelimlangan choklarni tozalash (2 soat).
Do'stlaringiz bilan baham: |
