Psr= P/V = 80000/ 12*8*6 = 138 mg/m3
Sanitariyaviy – gigenikaviy me`yorlarga asosan quyish tsexida uglerod oksidini ruxsat
etilgan kontsentratsiyasi 20 mg./m3 teng .
SHundan kelib chiqkan holda havo aralashmasining kerakli karraligini aniqlaymiz .
K= 138/20 =6,9
SHamollatgichni minimal ish unimdorligi
L=k*V=12*8*6*6,9=3974 mg/m3
Katta miqdorda issiqlik va namlik ajraladigan xonalarda me`yoriy haroratni yoki meyoriy
namlikni saqlab turish uchun shamollatgichlar o`rnatiladi .
Ishlab chiqarish xonalarida haroratni , namlikni va xovoni harakatlanishi tezligini
meyorlari jadvalga keltirilgan .
Havodagi me`yoriy havo haroratini saqlab turish uchun mo`ljallangan shamollatgichning ish
unumdorligi quyidagi formula bo`yicha hisoblanadi .
L= Q
ortiqcha
/ C(t
ichki
– t
tashki
)*
tashki
(15)
Bu erda Q
ortiqcha
- xonaga ajralib chiqadigan ortiqcha issiqlik miqdori, kkal /soat
S-havoning urtacha solishtirma iissiqlik sigimi, amaliy hisoblashlar uchun havoning issiqlik
sig’imining o`lchami 0.24 kkal /kg. grad deb qabul qilinadi.
t
ichki
-xonadan chiqarilgan havo harorati, grad;
t
tashki
- xonaga kiritilgan tashqi havoni harorati, grad ;
tashki
- tashki havo zichligi kg/ m3
4-Jadval
Havoning
harorati S
Turli haroratda va barometrik bosimlarda havoning zichligi J* (kg/ m3)
725
730
735
740
745
750
755
760
765
770
-10
1,280 1,289
1,292
1,307
1,316
1,325
1,333
1,342
1,351
1,360
-8
1,271 1,280
1,288
1,297
1,306
1,315
1,323
1,332
1,341
1,350
-6
1,261 1,270
1,279
1,287
1,296
1,305
1,313
1,322
1,331
1,340
-4
1,252 1,261
1,269
1,278
1,286
1,295
1,304
1,312
1,321
1,330
-2
1,243 1,251
1,260
1,268
1,277
1,286
1,294
1,303
1,311
1,320
0
1,234 1,242
1,251
1,259
1,268
1,276
1,285
1,193
1,302
1,310
+2
1,225 1,233
1,242
1,250
1,258
1,267
1,276
1,284
1,298
1,301
+4
1,216 1,224
1,233
1,241
1,249
1,258
1,266
1,274
1,283
1,291
+6
1,207 1,215
1,224
1,232
1,240
1,249
1,257
1,265
1,274
1,282
+8
1,198 1,107
1,215
1,223
1,232
1,240
1,248
1,256
1,265
1,273
+10
1,190 1,198
1,106
1,215
1,223
1,231
1,239
1,247
1,256
1,264
+12
1,182 1,190
1,198
1,206
1,214
1,222
1,231
1,239
1,247
1,255
+14
1,173 1,181
1,190
1,198
1,206
1,214
1,222
1,230
1,238
1,246
+16
1,165 1,173
1,81
1,197
1,205
1,197
1,213
1,222
1,230
1,238
+18
1,157 1,165
1,73
1,181
1,189
1,193
1,205
1,213
1,221
1,229
+20
1,149 1,157
1,165
1,173
1,181
1,189
1,197
1,205
1,213
1,221
MASALA №4
Avto ta`mirlash zavodning issiqlik (termilcheskom ) sexida PN- 15 G tipidagi uchta
elektropechlar o`rnatilgan. Har kaysi pech sexining atmosferasiga 4500 kkal/soat issiqlik beradi.
Agar shamollatgich bo`lmasa, unda bunday issiqlik ajratishi natijasida sexdagi harorat+26
0
S
gacha ko`tariladi. Agarda tashqi havo +15
0
S ni tashkil etsa. Sexdagi havo haroratini pasaytirish
uchun shamollatgichni ish unumdorligini hisoblash kerak .
yuqoridagi formulaga va 22-jadval asosan shamollatgichning ish unumdorligini topamiz :
L= Q
ortiqcha
/ C(t
ichki
– t
tashki
)*
tashki
= 4500*3/ 0/24(26-15)*1.226=4179 m3/soat
Ayrim ishlab chiqarish xonalarida katta miqdordagi suv bug’lari ajralib chiqadi, natijada
havoni namligi oshadi. Agarda bunday xonalardagi havo shamollatgich bilan surilsa,unda
namlikni me`yoriy chegarasida saqlab turish mumkin.
Xonadagi havoning namlik holati absolyut va nisbiy namlik bilan harakterlanadi.
Absolyut namlik, belgilangan haroratda 1kg havoni tajribada qancha miqdorda suv bug’lari
grammlarda borligini ko`rsatadi. Havoning tarkibidagi suv bug’larining maksimal bo`lishi 22-
jadvalda keltirilgan .
Nisbiy namlik
- bu berilgan haroratda havoni tarkibidagi xakikiy suv bug’larining ,
maksimal mumkin bo`lgan miqdordagi suv bug’lariga foizli nisbati.
=qf/qt *100 (16)
Bu erda
- havoni nisbiy namligi, %;
qf -xonaning berilgan haroratida havotarkibidagi suv bug’larining miqdori , g/m3;
qt- xonaning berilgan haroratida havo tarkibida maksimal mumkin bo`lgan suv bug’larining
miqdori, g/m3;
5-Jadval
Harorat
S
Me`yoriy atmosfera bosimida havodagi suv bug’larini tarkibi , g/kg havo
nisbiy namlikdan boglikligi , %
80
75
70
65
60
55
50
45
40
35
1
3,3
3,1
2,9
2,6
2,4
2,2
2,0
1,8
1,6
1,4
5
4,2
4,0
3,7
3,4
3,2
2,9
2,6
2,4
2,1
1,9
10
6,0
5,6
5,2
4,9
4,5
4,1
3,8
3,4
3
2,6
11
6,4
6,0
5,6
5,3
4,6
4,4
4,0
3,6
2,2
2,8
12
6,9
6,5
6,0
5,6
5,2
4,7
4,3
3,9
3,4
3,0
13
7,4
6,9
6,5
6,0
5,5
5,1
4,6
4,1
3,7
3,2
14
7,8
7,4
6,9
6,4
5,9
5,4
4,9
4,4
3,9
3,4
15
8,4
7,9
7,4
6,9
6,3
5,8
5,2
4,7
4,2
3,7
16
9,0
8,4
7,8
7,3
6,7
6,2
5,6
5,0
4,5
3,8
17
9,5
8,9
8,3
7,7
7,2
6,5
5,9
5,3
4,8
4,2
18
10,2
9,5
8,9
8,3
7,6
7,0
6,4
5,7
5,1
4,4
19
10,8
10,2
9,5
8,7
8,2
7,4
6,7
6,1
5,4
4,7
20
11,5
10,8
10,1
9,4
8,7
7,9
7,2
6,5
5,8
5,0
21
12,3
11,5
10,7
10,0
9,2
8,4
7,6
6,9
6,1
5,4
22
13,0
12,3
11,4
10,6
9,8
8,9
8,2
7,4
6,5
5,7
23
13,8
13,0
12,2
11,3
10,4
9,5
8,6
7,8
6,9
6,0
24
14,8
13,8
12,9
12,0
11,0
10,2
9,2
8,3
7,4
6,4
25
15,6
14,6
13,7
12,7
11,7
10,8
9,7
8,8
7,8
6,8
Ishlab chiqarish xonalari uchun me`yoriy nisbiy namligi 40-60 % tashkil etadi.
Xonada namlikni kamaytiruvchi shamollatgichning unumdorligini hisoblash uchun quyidagi
formuladan foydalanamiz;
L=
Em/qi/ (q
ichki
-q
tashki
); (17)
Bu erda m - suv bug’lari hosil qiluvchi manbalar soni
qi- har bir manbadan ajralib chiqadigan suv bug’larini miqdori g/soat;
q
ichki
- xonaning harakati t ichkiga to`g’ri keluvchi havoning nisbiy namligi
ichki
xonadagi 1kg havoning tarkibidagi suv bug’lari (jadval №5)
q
tashki
– tashki havoning nisbiy namligi
tashki va temperpatura t
tashki
da xonaga
suriladigan 1kg havoningg tarkibidagi suv bug’lari ( jadval№5)
Ma`muriy ishlab chiqarish xonasidaginisbiy namlikni kamaytirish uchun shamollatgichni ish
unumdorligini quyidagi formula bo`yicha hisoblaymiz :
L=
m/qi/*((
ichki *qm
tashki
)/100-(
tashki
- qm
tashki
)/100)
Bu erda qm
ichki
–t
ichki
haroratda xonaning ichidagi maksimal mumkin bo`lgan suv bug’lari, g;
qm
tashki
–t
ichki
haroratda tashki havodagi maksimal mumkin bo`lgan suv bug’lari ,g;
qm ni kiymatlari №6 jadvalga keltirilgan .
6-jadval
Harorat,
0
S
To`lik tuyingan suv
bug’larining
tarkibi
g/kg
Harorat,
0
S
To`lik tuyingan suv
bug’larining
tarkibi
g/kg
-15
1,1
30
20,3
-10
1,7
35
35,0
-5
2,6
40
46,3
0
3,8
45
60,7
5
5,4
50
79,0
10
7,5
55
102,3
15
10,5
60
131,7
20
14,5
65
168,9
25
19,5
70
AMALIY MASHG’ULOT. № 6
I.Mavzu: Elektr tokidan himoyalab erga va nolga ulab muhofaza qilishda
qarshiligini hisoblash.
II.Mashg’ulotning maqsadi: erga va nolga ulab himoyalash qurilmasi elementlarining
qarshiliklarini hisoblash usullarini o`rganish.
III. Mashg’ulotni o`tkazish uchun kerakli materiallar.
1) ma’lumotnomalar
2) uslubiy ko`rsatmalar
3) plakatlar
4) ma’ruza matni.
5) M-421. asbobi
IV. Mashg’ulotni bajarish tartibi.
1) erga va nolga ulanadigan himoya o`tkazgichlarning turlari, ularni vazifalari to`g’risidagi
ma’lumotlarga ega bo`lish.
2) tabiiy va sun’iy erga ulab himoyalagichlarni tuzilishi.
3) erga va nolga ulab himoyalovchi o`tkazgichlarning qarshiliklarini hisoblashni o`rganish.
V. Mashg’ulotni bajarish bo`yicha talabaning hisoboti.
1) erga va nolga ulab himoyalash qurilmasining vazifasi, ishlash printsipi.
2) erga va nolga ulab himoyalash qurilmasining tuzilishini chizmasini chizing.
3) tabiiy erga ulab himoyalash to`g’risida izoh bering.
4) sun’iy erga ulab himoyalash qurilmalarini konstruktiv xususiyatlari to`g’risida izoh
bering.
VI. Amaliy mashg’ulotning o`tkazilishi bo`yicha talabaning shaxsiy xulosasi.
Umumiy ma’lumotlar.
Erga va nolga ulab himoyalash qurilmasi deb, uskuna va jihozlarning metall qismlarida
va uning atrofidagi-metall qism (qobig’) bilan er orasida, er ustida vujudga keluvchi kuchlanishni
kichik qiymatgacha kamaytirish yo`li bilan bir qutbli tutashish toklari ta’siridagi
shikastlanishdan himoyalash usuliga aytiladi.
Erga va nolga ulab himoyalash qurilmasining asosiy mohiyati, ishlatilayotgan elektr
asboblarining metall qismlarida (qobig’larida) elektr kuchlanishi paydo bo`lganida, uni erga
o`tkazib yuborishdan iborat.
Erga ulab himoyalash qurilmasi deganda, erga qoqilgan va elektr tokini erga o`tkazib yuborish
uchun mo`ljallangan metall elektrod (qoziq) va bu (qoziqni) elektrodni elektr qurilmasi bilan
biriktiruvchi metall o`tkazgich (ulagich )ga tushuniladi.
Erga ulagichlarning qarshiligi kichik qiymatga ega bo`lganligi sababli tasodifan kuchlanish
ostida qolgan elektr jihozlarining metall qismlaridagi (qobiqlaridagi) kuchlanish, erga
ulagichi bo`lmagan uskunaga nisbatan bir necha marta kichik bo`ladi . Erga ulab
himoyalangan elektr uskunasiga tegib ketgan kishi “ Qobiq-odam-er ” tipidagi elektr zanjirini
hosil qiladi. Zanjirga ulangan kishidan o`tadigan toki kuchini kamaytirish uchun erga ulagich
qarshiligini imkoniyati boricha kichik bo`lishini ta’mirlash lozim
Ishlatilishiga ko`ra erga ulab himoya qilish qurilmalari 2 xil bo`ladi: birta mustaqil elektrod yoki
bir joyga yig’ilgan bir necha o`tkazgich elektrodlardan iborat.
Bir joyga yig’ilgan erga ulab himoya qilish qurilmasida erga qoqilgan metall elektrodlar
ishlab chikarish binolaridan tashqaridagi maydonlarda o`rnatilgan bo`ladi. Bunday erga ulab
himoya qilish qurilmasi kuchlanishi 1000 V dan oshmagan elektr qurilmalariga, erga o`tib
ketayotgan tok kuchi uncha katta bo`lmagan va odam uchun xavfli bo`lgan kuchlanishlar hosil
qilmaydigan elektr qurilmalarga himoyalash uchun qo`llaniladi. Bunday qurilmaning ijobiy
tomoni-ularni qarshiligi kam bo`lgan, tuprog’i nam, tashlandiq joylardan foydalanish
imkoniyatining mavjudligidadir. Bino bo`ylab (kontur) joylashtirilgan erga ulab himoya qilish
qurilmasining asosiy ishlash jarayoni erga ulashga mo`ljallangan metall elektrodlar, elektr
qurilmasi o`rnatilgan maydon atrofi bo`ylab, yoki butun maydon bo`ylab hisoblab chiqilgan
ma’lum bir oraliqlar bo`yicha joylashtirilib chiqiladi va ular o`zaro metalldan tayyorlangan
o`tkazgich yordamida bir-biri bilan payvandlab ulanib qo`yiladi. Kontur bilan erga ulashda
elektr xavfsizligi barcha erga ulangan elektrodlar hisobiga tenglashtiriladi, ya’ni to`liq zona
bo`ylab elektr potentsiallari ayirmasi yo`qoladi.
Erga ulash qurilmalarining tuzilishi.
Erga ulab himoya qilish qurilmalari 2 xil ko`rinishda bo`ladi.
1.Sun’iy qurilmalar, ular faqat erga ulab himoya qilishda mo`ljallangan.
2. Tabiiy.
Sun’iy erga ulash qurilmalarining yotqizilgan (gorizantal) va bo`ylanma (vertikal) holatda
o`rnatilgan, metall (elektrodlar) dan iborat ko`rnishlari bo`ladi.
Erga ulash qurilmasining bo`ylanma (vertikal) o`rnatiladigan turi uchun diametri 35-50 mm
bo`lgan po`lat quvurlardan yoki tomonlarining kengligi 40x40 va 60x60 mm li, 2,5 -3 metr
uzunlikdagi burchakli po`latdan foydalaniladi. Po`lat tasma(polosa)ni qirqim yuzasi 4x12 mm
dan kam bo`lmasligi lozim. Metall, tasma (polosa) o`rniga diametri 6mm dan kam bo`lmagan
doira shaklidagi po`lat tayoqcha (sterjen)lardan foydalaniladi.
Tabiiy erga ulash qurilmalari sifatida, sovuq suv uchun mo`ljallangan quvurlar, artezian
quduqlar quvurlari, erga ulangan qismlarga ega bo`lgan binolarning temir qismlari,
kabellarning qo`rg’oshini qobig’laridan foydalanish mumkin..
Elektr qurilmalarining tuzilishi (PUE) hamda elektr qurilmalarini texnik ishlatish (PTE)
qoidalariga ko`ra erga ulab himoya qilish qurilmasining umumiy qarshiligi, yilning hamma
fasllari uchun, 1000 V kuchlanishgacha bo`lgan elektr uskunalari uchun 4 0m; kuchlanish
1000v yuqori bo`lgan uskuna lar uchun 10 Om dan katta bo`lmasligi talab qilinadi.
Erga ulagichlarning qarshiligi kichik qiymatga (4 Om) ega bo`lganligi sababli elektr
qurilmalarini metall qobig’laridagi kuchlanish, erga ulagichi bo`lmagan elektr uskunasiga
nisbatan bir necha marta kam bo`ladi.
Erga ulab himoyalangan elektr qurilmasiga tegib ketgan kishi « Qobig’-odam-er»
ko`rinishdagi zanjirni hosil qiladi. Zanjirga ulangan kishidan o`tadigan tok kuchini kamaytirish
uchun erga ulagich qarshiligini imkoniyati boricha kichik bo`lishini ta’minlash lozim.
о
з
з
o
R
R
J
J
Erga ulagich elektrodni nechta qoqish kerakligi , ular orasidagi masofa va ularning
erga qoqilish chuqurligi qanday bo`lishi zarurligi tuproqning tok oqimiga ko`rsatadigan
qarshiligini o`lchash orqali aniqlanadi yoki erga ulovchi qurilmaning loyihasida ko`rsatiladi
yoki maxsus ma’lumotnomalarda beriladi .
Quyidagi elektr jihozlarining qobig’lari erga ulanishi lozim: elektr mashinalari, elektr
asboblari, transformatorlarning metall qobig’i, yoritish chiroqlarining armaturalari, elektr
jihozlarining metall qobig’lar , elektr kabellarining metall qobig’lari, kran osti yo`llari,
shuningdek tasodufan kuchlanish ostida qolish extimoli bo`lgan boshqa metall qobig’lar.
Erga ulab himoyalash qurilmalari quyidagi tartibda hisoblanadi.
1. Erga ulagich qarshiligini me’yoriy qiymati aniqlanadi. Rn=4 om.
2. Tuproqning hisobiy solishtirma qarshilik qiymati aniqlanadi hamda erga ulagich
elektrodlarning o`rnatish joyi aniqlanadi, bu qiymat o`lchanib yoki maxsus jadvaldan olinadi.
3. Birtalik erga ulagich elektrodning hisobiy qarshiligi qabul qilingan profilini qarshiligi
R
3
aniqlanadi. Hisoblash uchun quyidagi ifodadan foydalaniladi.
4. Konturga kiruvchi birtalik erga ulagich elektrodlarining taxminiy soni quyidagi ifoda
yordamida aniqlanadi:
bu erda:
t
–erga ulagichlardan taxminiy foydalanish koeffitsienti, 2 ga teng.
n
t
з
R
R
n
5. Erga ulanuvchi elektrodlarning taxminiy joylashuvini rejada ko`rsatish, ulanuvchi
tasmalarining uzunligi, hamda erga ulagichlar koeffitsienti aniqlanadi.
Agarda erga ulanuvchi elektrodlarni orasidagi masofasi erga ulanuvchi elektrodlarning
uzunligiga teng bo`lsa va erga ulagichlar soni
n
=2 bo`lganda
0,87
-
0,84
k
Agar erga ulanuvchi elektrodlar soni n =3 bo`lganda
0,8.
-
0,76
k
;
agar n =4 bo`lganda
k
=0.75 ; n =5 bo`lganda va n =20
0,72
-
0,67
k
teng bo`ladi
Konturning qarshiligi teng:
6. Ulanuvchi tasmalardan foydalanish koeffitsienti
k
ni jadval yordamida aniqlaymiz.
7-Jadval
Erga ulagichlar orasidasi
masofani erga ulagichlar
soniga nisbatini
k
Koefisientining qator joylashtirishdagi qiymati
4
10
20
30
1
2
3
0,77
0,89
0,92
0,62
0,75
0,82
0,42
0,56
0,68
0,31
0,46
0,58
7. Gorizantal holda yotqizilgan erga ulab himoyalagich uchun
bt
l
l
R
5
,
1
ln
Foydalanish koeffitsientini
n
hisobga olmasdan ulanuvchi tasmaning qarshiligi R
n
va L
uzunligi aniqlanadi.
8. Foydalanish koeffitsienti
n
Do'stlaringiz bilan baham: |