Texnik jihatdan tartibga solish tizimlarining sifatni boshqarishdagi o

6.1. Me'yoriy hujjatlar tarkibi va subordinatsiyasi

Rossiya Federatsiyasi va Qozog'iston Respublikalarida "Texnik jihatdan tartibga solish to'g'risida"gi yangi qonunning qabul qilinishi Jahon savdo tashkilotiga a'zo bo'lish uchun xalqaro tajribalarga uyg'unlashtirilgan me'yoriy hujjatlarni ishlab chiqishga sabab bo'ldi.

"Texnik jihatdan tartibga solish to'g'risida"gi qonunni qabul qilishning asosiy maqsadi, Butunjahon savdo tashkiloti (BST)ning "Savdoda texnik to'siqlar to'g'risida"gi Kelishuv qoidalariga muvofiq bo'lgan yuqori darajadagi me'yoriy hujjatlar tuzilmasini bosqichma-bosqich yaratish hisoblanadi.

Shunga qaramasdan, Rossiya, Qozog‘iston va AQSH qonunchilik-larida foydalaniladigan atamalar rasman farqlanib, me'yoriy texnikaviy ma'lumotlarni ikki aniq toifaga bo'lingan, ya'ni birinchisi - texnikaviy reglamentlar, ikkinchisi - standartlardir.

Bu toifalaming prinsipial o'zaro farqlanishi (a) vazifasi - ushbu toi-fadagi hujjatlarni hal etadi va (b) da bu toifadagilar yuridik maqsad-lardagi hujjatlardan iborat bo'ladi. Me'yoriy hujjatlarni ishlab chiqish tuzilmasida texnik reglamentlar qonunosti aktlari bo'lib hisoblanadi. Agar qonunning asosiy vazifasi hayot, insonlar sogⁱig'i va atrof-muhit uchun mahsulot, xizmatlar va jarayonlar xavfsiligi talabarini yuridik mustahkamlash bo'lsa, unda texnik reglamentlarning (qonunosti aktlari sifatida) asosiy vazifasi asosiy texnikaviy tamoyillami shakllantirish, ya'ni qonun bilan talab qiinayotgan xavfsizliklarni ta'minlash ishlarida boshqarishni amalga oshirish hisoblanadi.

Standart, o'z navbatida, texnik reglamentlarda o'rnatilgan tamoyil-lami detallashtirish: bu detallashtirishga hayot, insonlar sog'lig'i va atrof-muhit uchun xavfsiz jarayonlar yoki ushbu mahsulot, xizmat yoki jarayonlarga rioya etilishi natijasida mahsulot, xizmat va jarayonlarning texnikaviy ko'rsatkichlar bo'yicha tavsiflash yoii bilan erishish hisoblanadi. Bu, o'z navbatida, bozor iqtisodiyoti sharoitida raqobatni

125

rivojlantirishga aloqador va xavfsizlikka erishishning maqbul yo'llaridan foydalanishga sharoit yaratadi. Bu bilan tovarlarga turli xil standartlar mavjudligini, ya'ni bitta va aynan shu vazifani bajarish uchun turli maqbul texnologiyalar yordamida yondashish mumkinligi bilan tavsiflash mumkin.

Texnik reglamentlar va standartlaming yuridik maqomini ularning vazifalaridan kelib chiqib aniqlash mumkin bo'lib, bu ikki toifadagi me'yoriy hujjatlar ham mahsulot yoki xizmat turlariga qo'ilgan talablarni belgilaydi. Demak, texnik reglamentlarda belgilangan talablar mamlakatning barcha hududlarida barcha (davlat, yuridik va jismoniy) shaxslar tomonidan majburiy rioya etilishi zarur bo'lib hisoblanadi.

Standartlami texnik reglamentlardan farqi - uning ixtiyoriy me'yoriy hujjatligidadir, ulardan birini xavfsizlikka erishining maqbul yo'li deb qabul qilish mumkin. Rossiya, Belorussiya davlatlarining yangi texnik jihatdan tartibga solish qonunchiligida "standart" tushunchasi oldingi qonunchilikda qabul qilingan ta'rif bilan sharhlangan. Ammo, aynan, "standart" atamasida ixtiyoriy ravishdagi tamoyil asosidagi har qanday me'yoriy hujjat ko'zda tutilishi mumkin. Shunday qilib, hujjatning yorli-g'idan mustaqil holda - "qo'llanma", "metodika", "ko'rsatma", "me'yor va qoida", "yo'riqnoma" va boshqalar barchasi "standart" toifalariga mansub bo^Mgan ixtiyoriy holda qo^Mlaniladigan me'yoriy hujjatlardir.

0'zbekiston Respublikasida mahsulotga qo'yilgan talablar bo'yicha standartlar ushbu mahsulotga "texnik reglament" ishlab chiqilgandan so'ng va o'matilgan tartibda tasdiqlanib joriy etilganidan keyingina, ixtiyoriy boMishi bilan boshqa davlatlarning texnik jihatdan tartibga solish qonunlaridan farq qiladi.

6.2. Texnik jihatdan tartibga solish strukturasi

Rossiya, Qozog^Mston va AQSH texnik jihatdan tartibga solish tizimlarining ko'proq bir-biriga yaqinligi, ularda ikki pog'onali tuzilma mavjudligidadir.

Yuqori pog'ona: me'yoriy-huquqiy va (huquqiy, nazorat - qonun) markaziy davlat idoralarining qonunosti aktlari va qonunchilikka rioya etish ustidan nazorat va tekshiruv bo'yicha davlat idoralarining ma'muriy vazifalaridan tarkib topgan.

Quyi pog'ona: me'yoriy-texnikaviy, kompleks standartlar, texnikaviy shartlar va uslubiy hamda iqtisodiy faoliyatda qatnashuvchi istisno qilin-masdan barcha u yoki bu shakldagi foydalanuvchilar, ya'ni ishlab chiqarish va iste'molchilaT informatsion ma'lumotlarini o'zida ifoda etadi.

126