Texnik jihatdan tartibga solish tizimlarining sifatni boshqarishdagi o

6.4. Yevropada texnik jihatdan tartibga solish modeli

Texnik jihatdan tartiblashtirish modeli deganda, tartibga solish (ixtiyoriy yoki majburiy qo'llanilishi va bajarilishi uchun mahsulotga talalablar topshiriqlari, mahsulotni davlat ro'yxatiga olish, davlat nazorati (tekshiruvi), muvofiqlikni tasdiqlash, standartlashtirish, ta'mi-notchilar javobgarligini o'rnatish, texnikaviy reglament yoki texnikaviy direktivalar talablarini amalga kiritish uchun davlat boshqaruvi idoralari, hamda muvofiqlikni baholash sohasida vakolatli idoralar javobgarligini tayinlash) elementlari majmui tushiniladi. Ya'ni iqtisodiyotning belgi-langan sektorida texnikaviy jihatdan tartibga solish maqsadlarini bajarish uchun aniqlangan zaruriy qoidalami qabul qilish bo'yicha turli xil birikmalardir.

Qonun chiqaruvchi texnik jihatdan tartibga solish modeliga muvofiq, tartibga solish elementlarining qoidalami o'rnatish va tartiblarni qabul qilish hamda ularning o'zaro bog'liqligi shakllantiriladi.

Texnik jihatdan tartibga solish elementlarining zanjiri mahsulot muomalada bo‘ladigan bozor sektorining "tartiblashtirilganli" darajasiga ko'proq bogMiq*.bo‘ladi. Masalan, tartiblashtirishning bunday element-larini qo'llash litsenziyalash, qo'llashga ruxsat etish deklaratsiyalash

134

mexanizmidan foydalanish va majburiy sertifikatlashtirish hajmini imkon darajasida qisqatiradi.

Shunday qilib, texnik jihatdan tartibga solish modeli bir vaqtning o'zida texnik reglamentlami javob berishi lozim bo'lgan mezonlami aniqlaydi.

Texnik jihatdan tartibga solish sohasida xorijiy tajribalar tahlili, ya'ni Yevropa hamda OTIHF (Osiyo-Tinch okeani Iqtisodiy Hamkorlik Forumi) tajribasi, u yerda qo'llanilayotgan tartibga solish modeli texnikaviy jihatdan tartibga solishning yuqorida keltirilgan elementlariga asoslangan.

B u elementlar barchasi to^cIiqligi va ularning o'zaro bog'liqligini ti-zimlr tasawur qilish haqida gapiradigan bo'lsak, Yevropa tajribasi yana-da ishonchliroq, yangi va global yondashuvlar tamoyillariga asoslangan. Aynan Yevropa modelining asos sifatida olinganligi to'g'risida qo'-shimcha dalillar ham mavjud.

Tahlil uchun aynan tartibga solishning Yevropa modeli olinganligining asosiy jihatlari quyidagicha:

1. Texnik jihatdan tartibga solish tizimi Yevropa ittifoqining barcha
davlatlarida qabul qilingan bo'lib, hozirgi kunda yagona iqtisodiy
maydonni shakllantirish uchun yaratish ishlari boshlangan, muvofiqlikni
baholash natijalarini tan olinishini ta'minlash va xalqaro hamkorlik
uchun samarali model sifatida qaralmoqda.

Bu fakt BMTning Yevropa Iqtisodiy Komissiyasi 2003-yilda "Yangicha yondashuvni direktivlarga ta'sirini kuchayishi" hisobotida va "Xalqaro standartlarni qo‘llash yoii bilan texnik reglamentlami ishlab chiqish, joriy qilish va moslashtirishda tartiblashtiruvchi organlaming eng yaxshi amaliyotiga asoslangan Xalqaro texnikaviy uyg'unlashtirish" tavsiyalarida qayd etilgan.

Texnik jihatdan tartibga solish sohasiga yevropacha yondashuv samaradorligini muvofiqlikni baholash natijalarini o'zaro tan olinishi to'g'risidagi Yaponiya, AQSH, Kanada, Avstraliya, Yangi Zelandiya, Shveytsariya, Isroil mamlakatlari bilan kelishuv (MRA - Mutual Recognition Arrangement (o'zaro tan olinishi to'g'risidagi shartno-ma)larning mavjudligi buni tasdiqlaydi.

2. Yevropa ittifoqida ko'p miqdorda direktivlar va boshqa hujjat-
laming mavjudligi texnik jihatdan tartibga solishning amaliyoti va
metodologiyasini aks ettiradi, ya'ni bundan Rossiya tizimini shakl-
lantirishda foydalanilgan.

135

3. Yevropa ittifoqi mamlakatlari tovar ayriboshlashda Rossiya bilan ko'proq hamkorlik qilishadi, biroq hozirgi vaqtda Yevropa ittifoqiga yangi a'zolaming kirishi munosabati bilan ularning savdodagi ulushi yanada oshib bormoqda.