|
Lokal tuzilmali anomaliyalar. Anorektal stenozni o‘z ichiga olgan holda
anorektal zonaning jiddiy tuzilmali anomaliyalari ichak tarkibidagilarining normal
193
evakuatsiyasi uchun haqiqiy anatomik to‘siq bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Lekin
unchalik «jiddiy» bo‘lmagan anomaliyalar, masalan anal teshigining old ektopiyasi
kabilar ba’zan og‘ir qotishlarni chaqiradi. Shunga o‘xshash tuzilmali anomaliyalar
defekatsiyani ta’minlaydigan normal tug‘ma reflekslarning yo‘qligi bilan
kuzatiladi, shuning uchun ham hatto bu nuqsonlarning to‘g‘rilanishi har doim ham
qotishlarning yo‘qolishiga olib kelmaydi.
Anal yoriqlari defekatsiyaning ixtiyoriy ushlanishi (og‘riqlilik tufayli) sababi
bo‘lishi va mos ravishda qotishlarni chaqirishi mumkin. Agar bunda yana anal
kanali bo‘yicha o‘tib, bu yoriqlarni chuqurlashtiradigan zich kal massalari ham
bo‘lsa, unda o‘tkir muammo surunkaliga o‘sishi mumkin. To‘g‘ri ichakni ezadigan
va siqadigan o‘simta va abssesslar, shuningdek, ba’zan normal defekatsiyaga
to‘sqinlik qiladi.
Tashqi nevrologik yoki mushak anomaliyalar. To‘lgan to‘g‘ri ichakning his
qilinishi anal ta’sirchanligi buziladigan tashqi nevrologik yoki mushak
buzilishlarida yo‘qolishi mumkin. To‘g‘ri ichak to‘lganligi haqidagi hisning
yo‘qligida TAS va puborektal mushakning reflektorli ezishi natijasi ushlanmaslik
bo‘lishi mumkin. defekatsiyaga chaqiruv hissining yo‘qotilishi bilan qotishlar
to‘g‘ri ichakning turg‘un kengayishiga olib kelishi mumkin. rektal va anal
reflekslarning susayishi, sfinkter tonusining o‘zgarishi va neyrogen siydik
pufagining bo‘lishi ko‘pincha nevrologik buzilishlar fonida hosil bo‘ladi. Bunda
shuningdek, qotish va ushlanmaslik hosil bo‘lishi mumkin.
Sabablardan yana biri – qorin devoir mushaklari va diafragma funksiyasi bilan
bog‘liq intra-abdominal bosim oshishi tormozlanadigan umumiy mushak sustligi,
natijada defekatsiya eziladi va qotishlar hosil bo‘ladi. Bunday buzilishlar
meningomeilotsele, serebral falaj, poliomelit, polinevrit kabi patologiya
ko‘rinishlarida kuzatiladi.
Harakatlanish faolligining ichki buzilishlari. Bu buzilishlarning sababi
quyidagilarga
ajratilishi
mumkin:
(1)
harakatlanish
faolligining
generalizatsiyalangan buzilishi; (2) lokal intramural neyromushakli buzilishlar; (3)
giperkaltsiemiya, giperkaliemiya, giperparatireoidizm va qalqonsimon bez
194
funksiyasi anomaliyalari kabilarni o‘z ichiga oladigan metabolik va endokrin
buzilishlar; (4) ko‘pincha har qanday yoshda ichakning harakatlanish faolligini
sekinlashtirishi mumkin bo‘lgan fenotiazin va opiatlar hosilalari bilan farmalogik
ta’sirlar. Bu preparatlarning ro‘yxati onalar homiladorlik vaqtida qabul qiladigan
dorilarni ham o‘z ichiga olishini ko‘zda tutish lozim. Harakatlanish faolligi
anomaliyalari muddatidan oldin tug‘ilgan bolalarda organic patologiya
bo‘lmaganida, ayniqsa respiratorli distressi, sepsis va elektrolit buzilishlari bo‘lgan
bemorlarda kuzatilishi mumkin.
Lokal intramural buzilishlar patologiyaning juda keng spektri bilan keltirilgan:
nevrologik etilmaganlikdan – Girshprung klassik kasalligi «orqali» – ultraqisqa
segment bilan angliozgacha. Bu guruhning eng ko‘p uchraydigan sababi –
Girshprung kasalligi. Anorektal zonaning innervatsiyasi zararlanishi mumkin
bo‘lgan patologiyaning kamyob turlariga Chagas kasalligi (janubiy-amerika
tripanosomozi) va neyrofibromatoz kiradi. Bu kasalliklarda qotishlar yo kal
massalarining effektsiz siljishi, yo to‘g‘ri ichakning cho‘zilishiga javoban anal
sfinkterning bo‘shashga yetarlicha qodirasligi bilan bog‘liq.
Funksional qotishlar. Funksional qotishlar – etiologik o‘zida, odatda, bir
«mavzuga» bog‘liq ko‘pgina sabablarni birlashuvini namoyon etadiga bolalardagi
qotishning eng ko‘p uchraydigan turi. Klassik aniqlanishga ko‘ra, funksional
qotishlarga bolaning defekatsiyaga chaqiriluvni bilib turib, yoki bilmasdan inkor
etishi tegishli. Natijada to‘g‘ri ichak tobora cho‘ziladi va doimiy cho‘ziq holda
qoladi. Endi, reflektorli bo‘shash va defekatsiya akti sodir bo‘lishi uchun ancha
yuqori intrarektal bosim va ancha katta hajmdagi tarkib kerak. Bunda kal massalari,
to‘g‘ri ichakda ko‘p ushlanib qolgancha, juda zich bo‘ladi va natijada tashqariga
erkin chiqa olmaydi. Cho‘zilishga javob qaytaradigan rektal retseptorlar
ta’sirchanligining pasayishi ham hosil bo‘ladi, bu o‘z navbatida ichki sfinkterning
relaksatsiyasiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin, lekin, qoidaga ko‘ra, bu sodir bo‘lmaydi.
Aksincha, defekatsiyaga chaqiruv hissi inkor qilinadi.
Defekatsiyaga chaqiruv hissining yo‘qotilishi – «funksional qotishlari»
bo‘lgan bolalarda yagona «anomaliya» emas. Ayrim holatlarda shuningdek,
195
puborektal mushakning yetarli bo‘lmagan relaksatsiyasi va, mos ravishda, anorektal
burchakning to‘g‘rilanmasligi bilan gipertonusi kuzatiladi. Bu zararlanishda bolalar
shuningdek, qotishlardan aziyat chekishi tabiiy.
Do'stlaringiz bilan baham: |
