Termodinamika” fanidan o`quv- uslubiy majmua

Qo’shimcha isitish sirtlari

9.5. Bug’ qizdirgichlar.
Bug’ qizdirgichlar Bug’ni quritish va uni berilgan haroratgacha qizdirish uchun mo’ljallangan. Zonalar bo’yicha joylashuviga ko’ra bug’ qizdirgichlar radiatsion, konvekiv va aralash hillarga bo’linadi.
Bug’ qizdirgichlar 30—40 mm li trubalardan tayyorlanib, kollektorlarga payvandlangan parallel ishlaydigan bir qancha zmeeviklardan iborat. Ular gorizontal yoki ko’pincha vertikal joylashtiriladi.
Bug’ va tutun gazlari oqimlarining yo’nalishiga qarab bug’ qizdirgichlar qarshi oqimli, to’ri oqimli va kombinatsiyalangan (aralash) hillarga bo’linadi.
Qarshi oqimli bug’ qizdirgichlarda bug’ trubalarining birinchi (bug’ yo’li bo’ylab) o’ramiga kirib qiziy boshlaydi. U oxirgi o’ramlardan o’tayotganida deyarii oxirgi qizish haroratigacha qiziydi. Bug’ vaqtda trubalarning tashqi sirti tutun gazlarning eng qaynoq oqimi bilan yuvilib turadi.
SHunday qilib, qarshi oqimli bug’ qizdirgichning isish sirtidan eng ko’p darajada foydalaniladi. Lekin ulardan bug’ni taxminan 400—450 °C haroratgacha o’ta qizdirish uchun ham foydalanish mumkin, chunki qarshi oqimli bug’ qizdirgichning boshlagich sektsiyalari (tutun gazlarning yo’li bo’ylab) oir sharoitlarda ishlaydi.
To’ri oqimli bug’ qizdirgichlarda trubalarning birinchi o’ramlari (bug’ning yo’li bo’ylab) eng issiq tutun gazlari bilan yuviladi. Bug’nda tutun gazlarining temperaturasi atsa—sekin pasayadi, bug’ning harorati esa ko’tariladi. Bug’ning natijasida gaz bilan bug’ning haroratlari datslab bir—biridan katta farq qiladi, oxirida esa bug’ farq juda kichik bo’ladi. Agar bug’nda bug’ qizdirgichga nam bug’ kiradigan bo’lsa, u holda namlik bug’langanida bug’ tarkibidagi tuzlar zmeeviklarning gazlar juda kuchli qizdiradigan qismlariga o’tirib qoladi, bug’ bug’ qizdirgich trubalarining ortiqcha qizib keti shiga olib keladi.
Kombinatsiyalangan bug’ qizdirgichlarda to’ri oqim va qarshi oqimdan iborat kombinatsiyalar amalga oshiriladi. Bug’nda bug’ qizdirgichning eng ishonchli ishlashini ta׳minlash uchun ham, gazlar issiqligidan optimal foydalanish uchun ham eng qulay sharoitlar yaratiladi. Bug’ holda qizish sirti hajmining eng kichik bo’lishiga erishiladi.
Ekonomayzerlar. Ekonomayzerlarda ta׳minlash suvi o’txonadan chiqayotgan tutun gazlari hisobiga isiydi.
O’rta va yuqori bosimli qozonlarda po’lat ekonomayzerlar ishlatiladi. Ular diametri 28—42 mm li trubalardan gorizontal zmeeviklar tarzida yasaladi. Pats bosimli qozonlarda cho’yan ekonomayzerlar ishlatiladi. Ular alohida—alohida kovurasimon trubalardan yasaladi. Ta׳minlash suvi patrubka orqali ekonomayzerga beriladi, uning trubalari qizigan tutun gazlari bilan yuvilib turadi. Isigan suv patrubka orqali qozonning bug’lantirish qismiga o’tadi.
Ekonomayzerlar qaynaydigan va qaynamaydigan bo’ladi. Qaynamaydigan ekonomayzerlarda suv qozonda qaynash haroratidan 30—50 °C pats haroratgacha qiziydi. Qaynaydiganlarida esa suvning bir qismi (20 % ga yaqini) bug’ga aylanadi. CHo’yan ekonomayzerlar doimo qaynamaydigan qilib yasaladi, po’lat ekonomayzerlarning qaynaydigan hili ham, qaynamaydigan hili ham bo’ladi.
Ekonomayzerlarning trubalarini kuldan tozalash uchun ularga vaqti—vaqti bilan bug’ puflanadi.