Термиз филиали “анатомия ва клиник анатомия” кафедраси



Download 1,48 Mb.
bet99/118
Sana23.02.2022
Hajmi1,48 Mb.
#163321
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   118
Bog'liq
Патанатомия. УУМ-2018 й. — копия 170221183930

Таянч иборалар:Вабо, ўлат, куйдирги,сил, бирламчи сил, гематоген сил, захм, иккиламчи захм, учламчи захм, ателектаз, обтурацион ателектаз, карантин, бронхоэктаз, Симон ўчоғи, Абрикосов ўчоғи, Ашофф-Пуль ўчоғи, чинчечак, фиброз-каверноз.
Карантин (quaranta giorni – 40кун) эпидемик учокдан инфекциянинг таркалиши ва учокни узини ликвидацияси учун утказиладиган системали чора тадбирлардир. Биринчи марта карантин италияда xiv асрда 40 кун мобойнида улат касаллиги хавфи булган туманлардан келган кемаларни ушлаб колиши билан бошланган. Кейинчалик карантин бошка инфекциялар билан курашишда хам кулланила бошланди. XIX асрда улат, вабо, чечак, тошмали тиф, сарик иситма касалликларини таркалишини олдини олишда карантин чоралари буйича биринчи халкаро битим тузишга харакат килинди. Бу масалага бағишланган биринчи халкаро конфиренция 1857–йил булиб утди.
Улат, вабо, чечак, тошмали ва кайталама тиф касалликларни олдини олиш ва йукотиш буйича кушма канвенция тузилди.
Воз нинг 23 – ассамблеяси (1970) бу гурух касалликларидан тошмали ва кайталама тифни олиб ташлаб урнига сарик иситмани киритди.
Асримизнинг 80 – йиллари охирида бу гурухдан чечак хам олиб ташланди, чунки бу инфекция ер куррасида умуман йукотилган хисобланади. Хозирги кунда бу инфекциялар конвенцияланган ёки халкаро конунлар билан тартибга солинган инфекциялар дейилади.
Бу гурух инфекциялар учун куйдаги белгилар характерланади: улим хавфи юкори булган оғир инфекциялар (30 – 85%) ва эпидемия ривожланиши имконияти. Карантин чора – тадбирлар маъмурий – санитар (кириш ва чикишдан воз кечиш хат, посилкаларни кабул килишни такиклаш, чегараларни вактинча ёпиш) ва медикосанитар (ахолини курикдан утказиш, обцервация, изоляция, эмлашлар).
Карантин касалликлар ичида энг хавфлиси вабо, улат, чин – чечакдир.

Вабо.
Вабо хозирги кунда актуал карантин инфекция хисобланади. Масалан, 1994йил украинада 300дан ортик киши вабо билан касалланган. Масквада вабо руйхатга олинди.


Эпидемиологияси. Вабо билан касалланишни куйдаги давирларга булиш мумкин: 1 – даври кадимда бошланиб 1817йилгача давом этган, эпидемия куринишида булиб, хитой, бирма, хиндистон, цейлон ва индонезия ахолисини камраб олган, лекин бу минтакаларни чегараларида касаллик такалмаган. 2 – 3 даври 1918 йилдан 1923 йилгача бу хиндистон ва атрофдаги мамлакатларда вабо эпидемияси. 4-даври 1961 йилдан сулавеси оролида бошланган пандемия, кайсики 40 малакатларни камраган ва 1970 йилдан вабодан дунёда 11 – 12минг одам халок булган. 80 – 95% кабул килувчилар (болалар ва карияларда купрок) леталлик 40 – 75% дир.
Вабони охирги пандемиясида ахолини миграциясини кучайтиришга эришилган, ахоли зичлиги кескин усиб, айникса ривожланаётган мамлакатларда.
Этиологияси. Касалликни 1883йилда очилган классик кох вибриони ва 1906йилда ажратилган эль – тор вибриони ва 1962 йилдаги охирги пандемияда вабо кузгатувчиси сифатида воз томонидан тасдикланган. Галофибрил вибрионларига боглак булмаган холда куйдаги хусусиятларга эга: грамманфий ишкорий реакцияли мухитда усади, холероген – экзоэндотоксин, 7 антигенга эга булиб, улардан бири термостабил, антибактериал иммунитет хосил килади. Эль – тор вибриомасини мухим хусусияти шундаки у узида муциназани тутиб, атроф мухитга чидамлирок (сувда 13 суткагача), купинча ташувчиликда (25%гача) атипик формалар характерлидир.
Патогенези. Касаллик манбаи – касал одам, вибрион ташувчилар (антропоноз). Соглом одамлар орасида вибрион ташувчилар 2 – 25%ни ташкил килади. Яширин даври 1 – 6 кун. Касал одам касалликнинг 4 – 5 кунларида хавфли булишади. Шу аникланганки, бемор одам бир томчи нажасида 1 млрд. Вибрион бор. Захарланиш йули фекал – ораль. Вибрион ошкозон кислатали тусигидан айланиб утиб, 12 бармокли ичакка тушади (ишкорий мухит, куп пептонлпр), купаяди ва холероген токсинини ажратади. У ингичка ичак эпителийсидаги аденилатциклаза таъсир килиб, шу фермент синтезини оширади. Аденилатциклаза уз навбатада хужайраларда цамф тупланишини оширади, у эса ичак капиллярлари утказувчанлигини оширади. Бошка томондан, холераген ичакдан na реарбсорбциясини ингибирлайди. Бунинг натижасида кучли ич кетиш (кунига 20 – 30 л), кусиш, умумий интоксикация ривожланиди. Организм na, ca, гидрокабонатлар ва хлорни йукотади. Айланиб юрувчи умумий суюклик хажми камаяди. Йукотилган суюклик ва электролитлар урнини хужайра ва хужайралараро суюклик хисобига тулдирилиб, лекин бу тулдириш етарли булмайди. Кон куюклашиб харакат секинлашади, бу эса алмашинув бузулишига ва «нордон» махсулотларни тупланиши – метоболик ацидоз ривожланади. Компенсатор равишда упка вентиляцияси ошиб, со2 ни порциал босими пасаяди, гипокапния бошланади, бундан эса оксигемоглабиннинг денатурацияси бузилади ва тукима гипоксиясига олиб келади.
Вабони клиник – морфологик даврлари (формалари).
Вабони 3 та даври фаркланади: i – даври вабо энтерит – бунда сувсимон стул пайдо булади (суткасига 3 – 10 марта) ii – даври гастроэнтерит – куп мартали кусишлар билан кечади, юз кирралашади, кузи ичига ботади, кул териси буришади (кир ювувчи кули), тана харорати пасаяди. Бу икки давирда морфологик (энтеробиопсия маълумотига кура) катарал яллигланиш манзараси ишкорий фосфатаза, кадахсимон хужайралар гиперсекрецияси, томир эндотелийсининг буниши. Строма лимфоид хужайраларга кушилган равишда кул булмаган нейтровил лейкоцитлар билан инфильтрланган. Электр микроскопда ичак хужайраларини базал кисмини шиши хужайрани апикал томони цитоплазматик органеллаларини бир – бири билан битишиши аникланади. III – давр алгид давр. Бунга характерли булиб артериал босимни тушиб кетиши, лейкоцитоз, соэ ни ошиши, ранг курсаткичи 1 гача етишишидир. Бемор 8 – 10% тана массасини йукотади. Бу давр купинча летал якунланади, улган одаи куриниши хар доим «гиппократ юзи», «боксчини холати», «кир ювувчини кули» характерли. Мурда тез котиб колиб кучли тасвирланади 3 – 4 кун ушланади.
Кони куюк, малани желени эслатиб, хамма тукималари курук, корин парда шилликсимон парда билан копланган, ичак ковузгоклари ёпишган, ундаги тартиб гурух кайнатмасига ухшайди, ингичка ичак сероз пардаси тулакон, шиллик кават хам тулакон, сийраклашган варсинкалар хисобига буришган бахмални эслатади. Талок кичрайган, зич, курук, жигарда, миокардда, буйракда дистрофик узгаришлар булади. Лимфа тугунларини гиперплазияси булади. Ингичка ичакда гистологик эпителий эшитилишлар белгиланади.
АСОРАТИ.
Вабони махсус асоратларига ваболи тифоид ва хлоргидропеник уремия хосдир. Ваболи тофоид организм синсибилизацияси фонида ривожланади ва дифтерик колит пайдо булади ва полифератив интрокопиляр гламерулонефрит, терида кизарикка ухшаш тошма булиши мумкин. Хлоргидропеник уремия купинча уткир буйрак етишмовчилигида ривожланади.
Вабода носпецефик узгаришлар хам булиши мумкин, Иккиламчи инфекциянинг кушилиши билан таърифланади. Купинча учокли зотилжам кузаталади.
УЛАТ.
Эпидемиология: Биринчи марта эрамиздан аффалги 224 йилда Хитойда ёзилган. Одамзот 3 та улат пондемиясини бошдан утказган Биринчиси эрамизнинг VI асрда булган (юстинли улат номини олган), иккинчиси эрамизнинг XIV асрида. Улат «кора улим » номини олди. Бу давирда бу касалликдан тахминан 50 млн одам халок булган, бу Европпа ахолисининг 3 тасидан биридир. Учинчи эпидемия XIX асрда булиб, тахминан 12 млн одам халок булган.
Улатнинг охири эпидемияси Россияда 1911 – 1912 йилларда руйхатга олинган. Бу эпидемияда рус олимлари Д.С.Самойлович, Г.Н.Минх, Е.Н.Высокович, П.Ф.Эйлер касалликни батафсил урганишди., биринчи булиб улат манбаи туялар эканлиги аникланган.
Хозирги кунда бизнинг мамлакатимизда улатнинг споравий холатлари овчиларда ва эпидемик район ахолиларида кузатилади. Африкада 1955 йили улатнинг 3 куриниши руйхатга олинган, Лотин Америкасида 5–га якин, Хиндистонда 1994 йилда улим билан тугайдиган летал холат кузатилган.
Этиологияси: Улат таёкчалари 1894 йили А.Иерсин ва С.Китасатолар томонидан очилган. Бу таёкча харакатчан, грамманфий, биполяр, киздирилганда халок булади. Атроф мухитга чидамсиздир. У куйидаги хусусиятларга эга: Фибринолизин ва гиалуринидаза ажратади., Фагацитларда яшайди, антиген таёкчаси узини хусусятлари билан одам организмига микроорганизм тушганда иммун ваколатли система ёмон ташийди, гемморагик септисемияни чакиради.
Патогинези: Улат манбаи булиб кум сичконлар, юмронкозиклар, каламушлар ва бошка кемирувчи хайвонлар, туялар, мушуклар. Хайвонлврдан улат бургалар чакканда утади ва уларда купаяди. Одамдан хаво томчи йули оркали юкади. Бу йул юктуриши эпидемия пайтида кузатилади.
Улат – типик антропаноз. Яширин даври 3 – 5 кун.
Бургалар чакканда микроорганизмлар лимфоген равишда лимфа тугунларига таркалади ва бу ерда яллигланиш ривожланади (лимфоденит – бирламчи бубон). Улат таёкчалари хусусятларига кура (фибринолизин, гиалоринидаза тутиши, кузгатувчи антиген одам антигенлигига якинлиги) туфайли инфецияни лимфоген ва гемотоген генерализацияси содир булади. Иккиламчи ва учламчи бубонлар келиб чикиб, геморогик септицемия ривожланади, бунда яллигланиш сероз геморагик типда булади.
Хозирги кунда улатнинг булбон, тери, бирламчи – упка ва бирламчи септик формалари тафовут килинади.

Download 1,48 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish