|
3. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик фаолиятини давлат томонидан ривожлантиришда жаҳон амалиёти тажрибалари.
Венгрияда КБХТни ташкил этиш ҳудудвий органлар томонидан амалга оширилади ва бошқариб борилади. Кичик бизнеснинг ривожига давлат ҳуқуқий имконият, молиявий ёрдамни кенгайтириш билан бирга аҳолини ҳунар эгаллашга жалб этиб тарғибот ишларини олиб бормоқда. Польшада КБХТни якка мулкчилик шакли сақланиб қолган, ҳукумат кичик бизнесни имтиёзли кредитлар бериш ёрдамида юксалтиришга ҳаракат қилмоқда. Араб мамлакатлари, Эрон ва Туркия каби мамлакатларда кичик ва индивидуал хусусий мулкчилик шаклидаги кичик корхоналар фаолият кўрсатиб келмоқда144.
1-диаграмма 2016 йилда хорижий мамлакатларда кичик бизнесни ривожланиш
индикаторлари динамикаси
Ҳар қандай бозор тизимида бандлик муаммосини ҳал қилишда КБХТни имкониятлари алоҳида эътиборга лойиқ. Саноати ривожланган мамлакатларда унинг ҳиссасига барча банд бўлган ишловчиларнинг 50-60 фоизи ва янги ишчи ўринларининг 70-80 фоизи тўғри келади. Қатор мамлакатларда бу кўрсаткич анча юқори бўлиб, Японияда кичик корхоналар японларнинг 3/4 қисмини иш билантаъминлайди.
Кичик корхоналарнинг катта миқдорда ишчи ўринларини яратиш хусусияти, аҳолиси ва меҳнат ресурслари юқори суръатларда ўсаётган бизнинг мамлакатимиз учун ҳам биринчи даражали аҳамиятга эгадир. Агар МДҲ мамлакатларида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субьектлари фаолиятини таҳлил қиладиган бўлсак, мисол учун Қозоғистонда 2014-2017 йилларда ЯИМда кичик бизнеснинг улуши 40,5 %дан 31,7%га пасайган бўлса, Россия Федерациясида мазкур кўрсаткич21,%ни ташкил этган.
Шунингдек МДҲ мамлакатларида жумладан, Россия Федерациясида кичик бизнесда банд бўлганлар сони жами банд бўлганларнинг атиги 23,4 фоизини, Қозоғистонда эса бў кўрсаткич 21,0 фоизни ташкил этган. 8.1-расм маълумотларида ривожланган мамлакатларда кичик бизнесни ривожланиш индикаторлари динамикаси келтирилган. Жумладан, Японияда ЯИМда кичик бизнеснинг улуши 55,0 фоизни ташкил этган бўлса, бу кўрсаткич АҚШда 52,0 фоизни, Францияда 62,0 фоизни, Италияда 60,0 фоизни, Германияда 52,0 фоизни ташкилэтган.
Маълумотларига кўра, Германияда ҳар минг кишига 37 та кичик бизнес субьектлари тўғри келган. Бу кўрсаткич Англияда 46 тани, АҚШда 74,2 тани, Японияда 49,6 тани, Францияда 35 тани, Италияда 68 тани ташкил этган.
Малайзиядаги корхоналарнинг 99 %ини (548000 та) кичик ва ўрта бизнес субъектлари ташкил этган бўлиб, уларнинг 80 %изи микрофирмалардан иборат. Шунингдек, мамлакатда кичик ва ўрта бизнес соҳасида ишга яроқли аҳолининг 56 %изи меҳнат қилади. Малайзия Марказий банки белгилаган қоидага кўра микромолиявий хизматлар кўрсатувчи ташкилотлар томонидан ажратиладиган микрокредитлар суммаси 50000 ринггитгача (ўртача 14500 АҚШ доллари) бўлганда таминот талаб этилмайди. Бугунги кунда Малайзияда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларини молиялаштириш соҳасида фаолият юритаётган микромолиявий институтлар 2 та катта гуруҳга бўлиниб, тижорат банклари (Агробанк, Банк Сепанан Насионал, Ракият банк) ҳамда микромолиявий институтлардан (Қишлоқ хўжалиги ва ҳудудий ривожланиш вазирлиги қошидаги МАРА агентлиги, Amanah Ikhtiar Malaysia (AIM) ва Tekun Nacional) иборат. (1.11-жадвал). Ҳукумат томонидан камбағалликни тугатиш ва паст даромадли аҳолининг турмуш шароитини яхшилаш мақсадида Агробанк, Қишлоқ хўжалиги ва ҳудудий ривожланиш вазирлиги қошидаги агентлик (MARA), Amanah Ikhtiar Malaysia (AIM) ва Tekun Nacional каби микромолиявий институтларга имтиёзли (фоизсиз) камида 10 йил муддатга фоизсиз кредитлар ажратибкелинмоқда. Албатта, мазкур соҳада қўлга киритилган ютуқлар билан бир қаторда, бугун унга тўсиқ бўлаётган ва унинг ривожланишига халақит бераётган муаммоларни яна бир бор батафсил, чуқур таҳлил қилиш ҳамдақилинган таҳлиллар асосида аниқ, стратегик қарорлар қабул қилиш зарурияти туғилмоқда. Шундай экан, иқтисодиётни модернизациялаш шароитида иқтисодиётимизнинг локал тармоқларидан саналган кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субьектлари фаолиятини ривожлантириш тенденцияларини чуқур таҳлил қилиш ҳамда мазкур соҳани янада давлат томонидан қўллаб-қувватлаш борасидаги чора-тадбирлар мажмуасини тубдан такомиллаштириш фикримизча, бугунги кундаги энг долзарб масалалардан биридир.
Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг мамлакат иқтисодиётини ривожлантиришдаги аҳамияти, афзалликлари ва устуворликларида қуйидагиларда намоён бўлади:
Do'stlaringiz bilan baham: |
