Termiz davlat universitetining pedagogika instituti tabiiy va aniq fanlar fakulteti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETINING PEDAGOGIKA INSTITUTI
TABIIY VA ANIQ FANLAR FAKULTETI

“5110100-MATEMATIKA O’QITISH METODIKASI”

TA’LIM YO’NALISHI

K U R S I SH I

Mavzu: Hosilaning funksiyani tekshirishga tatbiqi mavzularini oʻqitish metodikasi

BAJARDI: MO’M 302- guruh talabasi Jo’rayeva Sevara
ILMIY RAHBAR: Matematika va informatika fanlarini o’qitish metodikasi kafedrasi o’qituvchisi Salomov G’ulom
Termiz 2021

M U N D A R I J A

KIRISH………………………….........................................................

I-BOB. Funksiyaning hosilasining ta’rifi va uni kiritish metodikasi
1-§. Hosila tushunchasiga olib keluvchi masalalar

2-§ Hosilaning ta’rifi, geometrik va mexanik ma’nolari

II-BOB. Hosilaning funksiyalarni tekshirishga tadbiqi.
1-§ Funksiyaning o’sishi va kamayishi
2-§ Murakkab funksiyani hosilasi
XULOSA
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati

K i r i sh
O‘zbekiston Respublikasi demokratik huquqiy davlat va fuqorolik jamiyati qurish yo‘lini tanlangan va amalga oshirib kelmoqda.
Respublikamizdagi amalga oshirilayotgan qayta qurishning asosiy maqsad va uning harakatlantiruvchi kuchi inson, shaxsning har tomonlama rivojlanishi hisoblanadi. Mamlakatimiz taraqqiyotining muhim sharti kadrlarni tayyorlash tizimini mukammal bo‘lishi, zamonaviy iqtisod, fan-madaniyat, texnika va tehnalogiyalar asosida rivojlanish hisoblanadi.
«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» uzliksiz ta'lim va kadrlarni tayyorlash tizimlarini tubdan isloh qilishga qaratilgan.
Milliy dasturni amalga oshirishda mavjud ta'lim va kadrlarni tayyorlash tizimlarini tubdan o‘zgartirish zamonaviy ilmiy fikrlar yutiqlari va ijodiy tajribalarga, ta'lim jarayonini hammasi shakli ta'limlarga tayangan holda amalga oshiriladi. Hozirgi zamonaviy bosqichda pedagogik dolzarb vazifalarga fan-texnika, ilg‘or texnalogiyalar yutuqlaridan foydalanish asosida shaxsni tarbiyalash, o‘qitish va rivojlanishi maqsadlari, mazmuni, metodlari, vositalari va tashkiliy shakllarini ilmiy ta'minlash kiradi. Kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati uzluksiz ta'lim tizimi orqali har tomonlama rivojlangan shaxs- fuqaroning tashkil topishini ko‘zda tutadi. Ushbu ta'lim tizimida va kadrlar tayyorlashda ta'lim xizmatlarining istemolchisi, buyurtmachisi sifatida va xuddi shunday ishlab chiqaruvchi sifatida ishtirok etadi.
Shaxs ta'lim jarayonining ishlab chiqaruvchi sifatida ta'lim, moddiy ishlab chiqarish, fan, madaniyat va xizmatlar sohasi faoliyatida bilim va tajribalarni berishda ishtirok etadi. Respublikamizda shaxsga o‘zining ijodiy imkoniyatlarini amalga oshirish uchun professional ta'lim dasturini tanlash huquqini bergan. «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» asosida oliy ta'limning asosiy vazifalari belgilab berilgan. Oliy ta'limning eng muhim vazifalaridan biri zamonaviy o‘quv dasturlari asosida yuqori saviyada o‘qitish va malakali kadrlar tayyorlashni ta'minlash hisoblanadi. Oliy ta'limni islox qilishning hozirgi bosqichi oliy ta'lim maktabi o‘qituvchisining vazifasini ham o‘zgartiradi.
O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligiga erishib, iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishning o‘ziga xos yo‘lini tanlashi kadrlar tayyorlash tuzilmasi va) mazmanini qayta tashkil etishni zarur qilib qo‘ydi va qator chora-tadbirlar ko‘rishni: «Ta'lim to‘g‘risida» gi qonunni joriy etishni, yangi o‘quv rejalari, dasturlari, darsliklarini joriy etishning zamonaviy didaktik ta'minotini ishlab «Ta’lim to`g`risida»gi va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to`g`risida»gi O`zbekiston Respublikasi qonunlariga, 2017-2021-yillarga mo`ljallangan “O`zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo`yicha Harakatlar strategiyasi”, 2018 yil 5 sentyabrdagi “Xalq ta’limi tizimiga boshqaruvning yangi tamoyillarini joriy etish chora-tadbirlari to`g`risida”gi PQ-3931-sonli Qarori, shuningdek O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 6 apreldagi “Umumiy o`rta va o`rta maxsus, kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to`g`risida”gi 187-sonli Qarori, O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 29 apreldagi “O`zbekiston Respublikasi xalq ta’limi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to`g`risidagi”gi PF5712-sonli Farmoni, O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev huzurida 2019 yil 23-avgust kuni kengaytirilgan tarzda o`tkazilgan 34-sonli yig`ilishda belgilangan ustuvor vazifalar hamda O`zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirining 2019 yil 28-dekabrdagi “Umumiy o`rta ta’lim maktablarida variativ o`quv rejalarni tajriba-sinovdan o`tkazish to`g`risida”gi 405-sonli buyrug`i mazmunidan kelib chiqqan holda, ta’lim bosqichlarining uzluksizligi va izchilligini ta’minlash, ta’limning zamonaviy metodologiyasini yaratish hamda ular asosida pedagog xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish mazmunini yanada takomillashtirishni taqozo etadi. Mamlakatimizda kompetentsiyaviy yondashuvga asoslangan yangi davlat ta’lim standartlarini joriy etilishi o`rta maktab o`qituvchilari zimmasiga qator dolzarb vazifalarni ko`ndalang qilib qo`ymoqda. Shu bilan birga, 2017-2018-o`quv yilidan maktablarda 11 yillik o`rta ta’limning joriy etilishi ham o`z navbatida o`qituvchilarning malaka oshirishga bo`lgan yangi ehtiyojlarni keltirib chiqardi. Ayni paytda vujudga kelgan shart-sharoitlar va o`qituvchilarning yuqoridagi keltirilgan ehtiyojlari malaka oshirishning shakli, mazmuni va uni amalga oshirish mexanizmlarini qayta ko`rib chiqishni va bu jarayonga tegishli o`zgartirishlarni kiritishni taqozo etmoqda. Xususan, shu kunlarda yuqoridagi ehtiyojlardan va ular oldida ko`ndalang turgan muammolardan kelib chiqqan holda, matematika fani o`qituvchilarining malakasini oshirish mazmuni va shakllarini takomillashtirish zarurati paydo bo`ldi. “Matematika fanini o`qitish metodikasi” modulining ishchi o`quv dasturi matematika fani o`qituvchilari malakasini oshirish kursining o`quv dasturi asosida tuzilgan bo`lib, u matematika fani o`qituvchilariga o`qitishning zamonaviy metodlari mazmuni va mohiyatini ochib beraditipdagi ta'lim muassasalarini tashkil etishni taqazo etdi. Mana shunday fan-texnika taraqqiyoti davrida matematika sohasida ham, xususan, algebrada katta natijalarga erishilmoqda. Algebra matematikaning abstrakt holda to‘plam va unda aniqlangan algebraik amallar orqali o‘rganuvchi bo‘limi hisoblanadi. Algebraning hozirgi zamon matematikasidagi ahamiyati nihoyatda katta. Umuman, hozirgi zamon matematikasida ko‘p bo‘limlarining «algebraiklashuvi» kuchayib bormoqda. Matematika boshqa bo‘limlari masalalarining algebra tiliga o‘tkazilishi, ularni yechish uchun nihoyatda unumli bo‘lgan farmal algebraik hisoblashlarni tadbiq qilishga imkon beradi.

Mavzuning dolzarbligi va ahamiyati. O‘rta maktab matematikasida ko’rsatkichli tenglamalar va tengsizlikar mavzusi juda ham ko‘p qo‘llaniladi. O‘rta maktab algebra kursida o‘rganiladigan bir o‘zgaruvchili funksiyalar tenglamalarning asosi bir o‘zgaruvchili ko‘phadlarga borib taqaladi. Lekin, maktab matematika kursidagi ko‘phadlar faqat butun sonlar va haqiqiy sonlar ustida qaraladi. Ko‘phadlarning ildizlari (tenglamalarning yechimlari) ham butun yoki haqiqiy sonlar ichidan izlanadi. Oliy algebrada esa ko‘phadlar halqasi ixtiyoriy maydon ustida qaraladi. Ayniqsa maydon chekli bo‘lsa, bunday ko‘phadlar ustida amallar bajarish, uning ildizlarini aniqlash, xossalari qay xolatda o‘rinli bo‘lishini aniqlash masalasi oliy algebraning muxim masalasi hisoblanadi.