20
тақалишини мутахассислар эътироф этишмоқда. Хўш, бизнинг тарихимиз,
ана шу замин, ана шу жаннатмакон тупроқ тарихи билан боғлиқ бўлган шу
ўлка халқларининг тарихи шугинамикин? Ахир шаҳарлар ёши билан халқлар
тарихи белгиланадиган бўлса, биз яна хато қилмаяпмизмикин? Ҳар
томонлама баркамол, дунё халқлари диққатини ўзига тортган, улкан фан ва
маданият марказига айланган шаҳарларнинг дунёга келгунига қадар ҳам
одамлар шу ерда яшашган-ку! Кишилик ҳаётининг маданийлашиш жараёни,
онг ва тафаккурнинг ривожланиши, инсоннинг даҳолик қудрати ва заковати
эволюциясини назарда тутсак, шаҳар пайдо бўлгунга қадар бир неча минг
йиллик ҳаёт мавжудлигини нега унутмоғимиз керак?
1998 йилда буюк мутафаккир Аҳмад ал-Фарғоний туғилганининг 1200
йиллиги нишонланди. Улуғ бобокалинимиз туғилган ва вояга етган кўҳхна
Шаҳристон харобаларидан милоддан олдинги асрларда ясалган шаффоф,
нилий шиша идишлар топилди. Бежиримлига билан кўзимизни
қамаштираётган бугунги гулдонлару биллур
қадаҳлар чиройидан
қолишмайдиган бундай шиша буюмларини ясаш учун инсоният тарихи неча
асрларни босиб ўтган? Унинг технологиясини ишлаб чиқиш, хом ашё
таркиби ва ранглар жилосини топиш учун қанча вақт кетган, қанча авлод
яшаб ўтган?
Ўша пайтларда ҳозиргидан ўн чандон мустаҳкам сопол қувурлар ишлаб
чиқарилганлиги ва шаҳарлар тўла канализациялаштирилганлиги халқимиз
тафаккурининг буюклигини кўрсатмайдими? Ана шу тафаккурнинг
шаклланиши учун неча аср керак бўлган? Бундай саволларга жавоб
топганимиздагина тарих ҳақиқати тикланади. Президент Ислом Каримов
тарихга ана шу нуқтаи назардан қарайди ва халқимиз ўтмишини тиклашда
ана шундай сиёсат, ана шундай мантиқ ва фалсафа лозимлигини талаб
этмоқда.
Тарих – тафаккур маҳсули. Ўтмишимизда бўлган ҳар бир ҳодиса маълум
маънавий-руҳий, ижтимоий-сиёсий муҳит таъсирида юз берган. Демак, унга
назар солганда, воқеалар замиридаги мантиқ, фалсафа, руҳият, сиёсат,
иқтисод, қўйингки, ҳар бир даврнинг ўзига хос шукуҳию ташвишлари,
севинчу изтироблари кўзга яхлитлигича яққол ташлансин. Онгимиз ва
шууримизга мустаҳкамроқ ўрнашсин. Ана шунда кишини фикрлашга,
ўтмишни идрок қилиб, келажакни ақл йўриғи билан белгилашга ёрдам
беради. Тарихнинг тафаккур маҳсули ва улуғ мураббийлиги, олий қадрият
эканлиги ана шу билан белгиланади.
Юқоридагилардан келиб чиқиб айтиш мумкинки, тарихнавислик
бевосита
мантиқ,
фалсафа,
иқтисод,
ҳуқуқ,
жамиятшунослик,
сиёсатшунослик, руҳшунослик ва бадиият билан узвий боғланган ҳодиса.
Буларни бир-биридан ажратиш мумкин эмас. Мабодо ана шу унсурларнинг
бири етишмаса, номукаммалликка йўл қўйган, тарих ҳақиқати ва ижтимоий-
сиёсий жараёнлар мантиғини бузган бўламиз. Фақат, маълум бир давр тарихи
устида ишлар эканмиз, энг аввало, тарихнавислик назаридан иш тутиб,
бошқа унсурлардан ёрдамчи, тўлдирувчи восита сифатида фойдаланмоғимиз
лозим. Чунки,
Do'stlaringiz bilan baham: