Termiz davlat universiteti "umumiy pedagogika" kafedrasi umumiy pedagogika fanidan

Tarbiya jarayonining natijasi
. Tarbiyaning natijasi yuksak ma'naviy 
va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlarni tarbiyalashdir. 
Bu jarayon ikki tomonlama bo‗lib, uyushtirish va rahbarlik, shuningdek, 
o‗quvchi shaxsining o‗zi tomonidan faollik ko‗rsatilishini taqozo etadi. Bu 
jarayonda pedagog yetakchi rol o‗ynaydi. Chunki u ijtimoiy tarbiyaning umumiy 
maqsadlari mohiyatini tushunadi, maqsad yo‗lida amalga oshiriladigan vazifalar 
tizimidan yaxshi xabardor, tarbiya shakl, metod va vositalarini asosli, ilmiy 
tarzda tanlab oladi va tarbiya jarayoniga tatbiq etadi. 
Tarbiya jarayonining mohiyatini tarbiyaga har tomonlama yondashish 
bilan muvaffaqiyatli tarzda, ilmity tahlil qilish mumkin. 
Shaxs tarbiyaning natijasi sifatida shakllanadigan ijtimoiy mavjudotdir. 
Shaxsning ko‗pdan-ko‗p xislatlari bir-biridan ajratilgan emas, balki 
o‗zaro mustahkam bog‗langan. Tarbiya jarayonida bolaning shaxsiyati ayrim-
ayrim emas, balki yaxlit ravishda rivojlanadi. 

---

Bola o‗sib va rivojlanib borgani sari tarbiya vazifalari murakkablashib, 
chuqurlashib, tabahalashib boradi.
Har tomonlama yetuk shaxsni tarbiyalash unga izchil ravishda aqliy, 
g‗oyaviy-siyosiy, axloqiy, mehnat, estetik, jismoniy, ekologik, iqtisodiy hamda 
huquqiy tarbiya berish, o‗quvchilarning ongi, xulq-atvori va faoliyatining birligi, 
shuningdek, tarbiya jarayonini tashkil etishning yakka, guruhli va ommaviy 
shakllarini qo‗shib olib borilishini ta'minlaydigan pedagogik tizimlarni vujudga 
keltirish va bu tizim g‗oyalariga amal qilishni talab etadi. 
Ijtimoiy tarbiya jarayoni shaxsning ijtimoiy fazilatlarini shakllantirish, 
uning atrof-tevarak, jamityat, odamlar hamda o‗ziga nisbatan munosabatlari 
doirasini vujudga keltirish va uni kengaytirishga qaratilgan. Shaxs ishtirok 
etadigan ijtimoiy munosabatlar tizimi qanchalik keng, xilma-xil va chuqur 
bo‗lsa, uning ma'naviy dunyosi shunchalik boy bo‗ladi. 
O‗z tabiatiga ko‗ra tarbiya jarayoni ko‗p omilli xarakterga ega. Ya'ni, 
bola shaxsining qaror topishi oila, ta'lim muassasasi, jamoatchilik, ijtimoiy 
muhit, shuningdek, vaziyatlar xilma-xilligi, bevosita va bilvosita ta'sirlar ostida 
ro‗y beradi. 
Tarbiya jarayonining natijalari odatda bir xil xarakterda bo‗lmaydi. Bu 
narsa o‗quvchilarning psixologik (individual, tipologik), fiziologik va jismoniy 
xususiyatlari, ularning hayotiy va ma'naviy tajribasi, shaxsiy pozitsiyasiga 
bog‗liq. 
Tarbiya jarayoni, odatda, o‗z-o‗zini tarbiyalash, o‗z-o‗zini qayta 
tarbiyalash, bolaningsh atrof-muhitdagi u yoki bu hodisalar bilan salbiy aloqasi 
natijasida vujudga keladigan munosabatlar va ularning xususiyatlarini bartaraf 
etish bilan olib boriladi. 
O‗zini o‗zi tarbiyalash shaxsni o‗zida ijtimoiy qadrga ega bo‗lgan 
fazilatlarni hosil qilish va takomillashtirishga hamda salbiy xislatlarni bartaraf 
etishga qaratilgan ichki faoliyat sifatida ta'riflanadi. 
O‗z-o‗zini qayta tarbiyalash shaxsning o‗zidagi salbiy odatlar, 
xarakteridagi zararli sifatlarni yo‗qotish, ularni bartaraf etishga qaratilgan ichki 
faoliyati jarayonidir. Bola xulqidagi «og‗ish»lar oiladagi nosog‗lom muhit, ota-
onaning tarbiyada yo‗l qo‗ygan xatolari, o‗qituvchi faoliyatidagi kamchiliklar 
asosida vujudga keladi. qayta tarbiyalash jarayonida salbiy xulqni hosil qilgan 
sabab, sharoit o‗zgartiriladi, qayta tarbiyalashda maktab va shaxsning shaxsiy 
ta'sirini oila, shu jumladan, ota-ona ham ma'qullashi lozim. 
Demak, qayta tarbiyalash o‗quvchining o‗zigagina emas, balki uning 
ota-onasiga ham qaratilishi lozim.