Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti geografiya kafedrasi

3). Aholisi.
Yaponiya bir millatli mamlakatdir. Yaponlar mamlakat aholisining 99 foizini tashkil etadi. Soniga ko'ra milliy ozchilikni tashkil etuvchi aynlar Xokkaydo orolining shimoliy qismida, koreyslar va xitoylar ayniqsa yirik shaharlarda yashaydi. Yaponiya aholisining soniga ko'ra jahon mamlakatlarining o'nligiga kiradi.
Yaponiya aholi ko'payishining ikkinchi tipidan birinchi tipiga o'tgan Osiyodagi birinchi mamlakatdir. Mamlakat aholisi o'sishining pastligi bilan harakterlanadi. Mamlakatda tug'ilishning sezilarli kamayishi avvalambor aholining o'z hayot darajasini oshirish maqsadida hohish-irodasi va davlatning tug'ilish ustidan davlat nazorati, siyosati bilan bog'liq.
Shuni alohida ta'kidlash zarurki Yaponiya-bolalar o'limi ko'rsatgichlari bo'yicha dunyoda eng past bo'lgan va jahonda aholining o'rtacha umr ko'rishi eng yuqori bo'lgan mamlakatdir (80 yosh atrofida).
Yaponiya aholining o'rtacha zichligi ko'rsatgichlariga ko'ra dunyoda oldingi o'rinlarda turadi. Mamlakatda har bir km2ga 340 kishi to'g'ri keladi. Aholining ko'pchilik qismi 76 foizi shaharlarda yashaydi. Ko'pchilik shahar aholisi yirik shahar aglomerasiyalarida to'plangan. Mamlakatda urbanizasiya sur'atlarining yuqoriligi bilan ajralib turadi.
Mamlakatda ikki yuzdan ortiq shahar bor. Tokio aglomerasiyasi Osaka, Nagoya va bir qator boshqa aglomerasiyalar bilan birga yanada yirik urbanizasiyalashgan «galaktika» Tokkaydo megapolisini tashkil etadi, bu megapolis sohil bo'ylab 600-700 kmga cho'zilib ketgan. Bu yerda aholining zichligi 1 km²ga 800-1000 kishi to'g'ri keladi.
4). Davlat tuzumi.
Yaponiya- konstitusion monarxiya
Mamlakatning hozirgi konstitusiyasi 1947 yilda, yapon xalqining demokratik harakati yuksalgan sharoitda qabul qilingan edi, bu hol unda o'z ifodasini topgan. Imperator faqat davlat «ramzi» deb tan olinadi. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni parlament amalga oshiradi. Parlamentni 4 yil muddatga saylanadigan 512 deputatdan iborat vakillar palatasi va 6 yil muddatga saylanadigan 252 deputatdan iborat maslahatchilar palatasi tashkil etadi. Ijrochi hokimiyat bosh vazir tomonidan tuziladigan vazirlar kengashiga qarashli.
5). Xo'jaligi.
1948 yilda kapitalistik sanoat ishlab chiqarishda Yaponiyaning hissasi 1 foizni tashkil qilgan bo'lsa, 80-yillarning oxiriga kelib 10% foizga yetdi. Yaponiya jahonda sanoati rivojlangan ikkinchi mamlakatga aylandi. Mahsulotlarni eksport qilish bo'yicha AQSH va GFRdan keyingi uchinchi o'rinni egalladi. Yaponiya jahonda eng yirik kredit (qarz) beruvchi mamlakatdir.
So'nggi yillarda chetga kapital chiqarish tez o'smoqda. Rivojlanayotgan mamlakatlarga «yordam» tariqasida davlat zayomlari va kreditlar beriladi, manopoliyalar rivojlanayotgan mamlakatlar xo'jaligining turli tarmoqlariga kapital qo'yadilar.
So'nggi yillarda Yaponiya turli foydali qazilmalarning boy konlari ochilgan va ishlatila boshlagan Avstraliyaga katta kredit bermoqda.
1 mlnga yaqin amerikalik ishchilar Yaponiya yoki AQSH bilan hamkorlikda tuzilgan qo'shma korxonalarda ishlamoqda. Jahondagi birinchi o'nta banklar o'rnini to'la yapon banklari egalladi. Hozirgi vaqtda Yaponiya va AQSH, Yaponiya va G'arbiy Yevropa o'rtasida shiddatli «savdo kurashi» davom etmoqda.