Termiz davlat universiteti qo‘lyozma huquqida

2 –bob bo‘yicha xulosa
Yevropa mamlakatlarida iqtisodiy integratsiyaning chuqurlashib borishi mazkur hududning iqtisodiy taraqqiyoti va tashqi iqtisodiy munosabatlarida katta o‘zgarishlarga sabab bo‘ldi. Iqtisodiy tahlillar hozirgi paytda Yevropa Ittifoqi jahondagi savdo va investitsiya oqimlarining eng yirik ishtirokchisi ekanligini ko‘rsatadi.
YeI hududida umumiy savdo siyosati to‘liq va samarali yurgizila
boshlangan davrgacha milliy iqtisodiyotlarning bir-biridan ajratilganligi, turli himoya va rag‘bat vositalarining ko‘plab qo‘llanilganligi Yevropa kompaniyalarining jahon bozorlaridagi raqobatbardoshliklarini pasaytirib yuborgan edi. Bunday holatning yuzaga kelishida quyidagilar asosiy rolni o‘ynagan deb hisoblash mumkin:
- Alohida holda YeI mamlakatlari AQSh, Yaponiya va yangi industrial mamlakatlar tomonidan kuchayayotgan raqobatga to‘la badosh bera olmay qoldi;
- Himoya vositalarining davlatlararo muvofiqlashtirilmaganligi
natijasida raqobatchi firmalar bir mamlakat bozoriga boshqa mamlakatlar
orqali kirib kela boshlashdi;
- Rag‘batlantiruvchi choralarning muvofiqlashtirilmaganligi alohida olingan tovar bozorlarida kichik raqobatchilar sonining ko‘payishiga sabab bo‘lib, bu o‘z navbatida AQSh va Yaponiya TMKlarining
raqobatbardoshliklarini kuchaytirdi.
Umumiy savdo siyosati vositalarining oqilona qo‘llanishi natijasida
YeIda haqiqiy umumiy bozor muhiti vujudga keldi hamda YeI kompaniyalari
uchun raqobat ustunliklaridan foydalanish imkoniyatlari paydo bo‘ldi. Iqtisodiy kuch-qudrati kuchayib borgan sayin, YeI o‘z savdo hamkorlari uchun u yoki bu turdagi savdo shartnomalarini taklif qilish yo qilmaslik
orqali “hamkor tanlash”, hatto diskriminatsiya qilish imkoniyatlariga ega
bo‘ldi.
Hozirgi kunda YeI eksportida mashinasozlik, transport vositalari
hamda kimyoviy mahsulotlar asosiy o‘rinni egallaydi. Importda esa
energetika mahsulotlari va mashinasozlik katta hissaga ega. Neft va gaz mahsulotlari importi jami energetika mahsulotlari importida90 %ga yaqin hissaga ega. Ushbu omillar hamda jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi natijasida vujudga kelgan vaziyat YeI bilan savdo munosabatlarida puxta o‘ylangan savdo siyosati ishlab chiqilishini talab qiladi.
YeI kompaniyalarining investitsion strategiyalarini “bozorga yo‘naltirilgan”, “samaradorlikka yo‘naltirilgan”, “aktivlarga yo‘naltirilgan” va“tabiiy resurslarga yo‘naltirilgan” strategiyalar sifatida guruhlashtirish maqsadga muvofiq.
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozigacha bo‘lgan davrda YeI kompaniyalari tomonidan xorij iqtisodiyotlariga investitsiya kiritish
ko‘lamlari barqaror oshib bordi. 2007 yillarning oxiriga kelib jahon yalpi TXI hajmlarida YeI TMKlarining hissasi50 %dan ko‘proqni tashkil etar edi. Ilm-fan taraqqiyoti va moliyaviy resurslar mobilligining ortishi inson kapitalining ahamiyatini yanada oshirdi. Natijada YeI investitsiyalarining sezilarli qismi ITTKI va marketing yo‘nalishlarida sarflanayotganligini ko‘rish mumkin.
YeIda investitsiya fondlari faoliyati ham rivojlangan bo‘lib, ularning asosiy qismi qisqa va o‘rta muddatda foyda olishni ko‘zlagan holda rivojlanayotgan mamlakatlarda jadal o‘sayotgan korxonalarga5-10 yil muddatga investitsiya kiritish yo‘lidan borishadi. YeIning yirik TMKlari oldida investitsion faoliyat uchun keng imkoniyatlar mavjud. Bunday vaziyatda YeI investitsiyalarini jalb qilish uchun O‘zbekistondagi investitsiya muhitini nafaqat hududimizdagi, balki jahondagi barcha rivojlanayotgan mamlakatlardagi investitsion muhit bilan solishtirishga zarurat tug‘iladi.

1^Мирзиёев Ш.М.Танқидий таҳлил, қатъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик - ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. Ўзбекистон Республикаси Президентининг мамлакатимизни 2016 йилда ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришнинг асосий якунлари ва 2017 йилга мўлжалланган иқтисодий дастурнинг энг муҳим устувор
йўналишларига бағишланган Вазирлар Маҳкамасининг кенгайтирилган мажлисидаги маърузаси. Халқ сўзи. 15.01.2017 й

2^“2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси”

3^Дэниелс Д, Радеба Ли Х. Международный бизнес: внешная среда и деловые операции. Пер с.анг., 6-изд. М.- “Дело Лтд”, 1994. С.-654, Портер М. Конкуренция. Пер. С анг., Учеб.пособие. –М., “Вильямс”, 2000. – с. 495, Хансен Э. Экономические циклы и национальный доход. М: Финансовая Академия, 2008. – 466 с., Marshall A. Industry and trade. – Vani Prakashan, 2015. – 556 p., Комаров М.П. Инфратструктура регионов мира. Учебник. СПБ, Изд-во Махайлова В.А., 2000. – с. 347., Басовский А.Е. Мировая экономика. М., ИНФРА- М.2003.

4^Шодиев Р.Х. Махмудов Э.Р. Жаҳон иқтисодиёти.Т.: Ғ.Ғулом номидаги нашриёт матбаа ижодий уйи.2005., 127 б.Ахмедов О, Абдурахмонов О. Халқаро иқтисодий муносабатлар. Т.: Академия. 2007. -209 б. Назарова Р.Р. Иқтисодий интеграция ривожланишининг халқаро амалиёти: Иқтисод фанлари номзоди илмий даражасини олиш учун тақдим этилган диссертация автореферати. – Т.: ТДИУ, 2002. – 22 б. Жўраев А.Т. “Европа Иттифоқининг иқтисодий - инвестицион имкониятлари ҳамда Ўзбекистон билан иқтисодий ҳамкорлигини ривожлантиришнинг асосий йўналишлари” мавзусидаги ном. дисс.. Т.: 2010

5^“2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси”.

6^Муаллиф томонидан маълумотлар асосида гуруҳланган.

7^2017 - 2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси. http://strategy.gov.uz

8^Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 29 августдаги 2020-2021 йилларда иқтисодий ўсишни тиклаш ва иқтисодиёт тармоқлари ҳамда соҳаларида тизимли таркибий ислоҳотларни давом эттириш чора-тадбирлари тўғрисида қарори. Lex.uz.

9^Каримов И.А. Она юртимиз бахту иқболи ва буюк келажаги йўлида хизмат қилиш-энг олий саодатдир / Тошкент: «Ўзбекистон» НМИУ, 2015.304 б.

10^ Шумпетер Й.А. Теория экономического развития. М.: Прогресс, 1983. Стр.278-285.

11^ Innovation Policy and the Economy, Volume 5, National Bureau of Economic Research, Adam B. Jaffe, Josh Lerner, and Scott Stern: The MIT Press, Cambridge, Massachusetts – 2005

12^https://www.imf.org/en/publications/WEO//ssues/2020/04/14/weo-2020

13^Balassa B. The Theory of Economic Integration. – London: George Allen and Unwin, 2001.

14^Муаллиф ишланмаси

15^https// bcs – express.ru/novosti-i-analitika.

16^Ш.М.Мирзиёев Танқидий таҳлил, қатъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик - ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. -Тошкент: Ўзбекистон, 2017. - 104 бет.

17^2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси”Lex.uz.

18^ Муаллиф томонидан ишлаб чиқилган.

19^2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси”Lex.uz.

20 ^ Ш.М.Мирзиёев Танқидий таҳлил, қатъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик - ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. Ўзбекистон Республикаси Президентининг мамлакатимизни 2016 йилда ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришнинг асосий якунлари ва 2017 йилга мўлжалланган иқтисодий дастурнинг энг муҳим устувор йўналишларига бағишланган Вазирлар Маҳкамасининг кенгайтирилган мажлисидаги маърузаси. Халқ сўзи. 15.01.2017 й.