Termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi

Mashg’ulotning maqsadi. O’simliklarda sodir bo’ladigan geotropizm harakatlarini kuzatish.
Kerakli asbob va reaktivlar. 1-2 l hajmdagi shisha banka yoki silindrlar, bankani yopish uchun oyna, kvadrat shakldagi shisha plastinka, yumshoq filtr qog’oz, paxta, unayotgan urug’lar, termostat.
Ishni bajarish tartibi. Bu tajribani o’tkazish uchun kvadrat qilib kesilgan shisha plastinkasining ustiga filtr qog’ozi o’raladi. So’ngra unga 5-6 ta ungan o’simlik urug’ining ildizi to’g’rilanib, igna yordamida filtr qog’oziga biriktirib qo’yiladi. Shu tartibda tayyorlangan urug’lar ichiga suv solingan bankaga vertikal holda joylashtiriladi. Bankaning og’zi oyna bilan yopiladi. Ildizning o’sishiga qulay sharoit yaratish uchun urug’ joylashgan banka harorati 18-20⁰C bo’lgan termostatga qo’yiladi. Ildizlarning uzunligi 5-10 sm ga yetgandan keyin, ularning yuqorigi poyalik tomonini pastga qaratib, ya’ni plastinka 180⁰ aylantirib qo’yiladi (22-rasm). Oradan 1-2 kun o’tgach tajribada yuz bergan o’zgarishlar diqqat bilan aniqlanadi va rasmi chiziladi. Bu tajribaga asosan poya harakatlanishi manfiy geotropizm, ildizning harakati esa musbat getotropizm ekanligi aniqlanadi. Chunki, bunday harakat yerning tortish kuchiga asoslangan.

22. rasm. O’simliklardagi geotropizm harakati

Vazifa:

1. 
   Filtr qog’ozi yopilgan shisha plastinka tayyorlash.
   
2. 
   Shisha plastinkaga unayotgan urug’larni qadash.
   
3. 
   Qadalgan urug’larni suvli idishga vertikal holda joylashtirish.
   
4. 
   Ildiz uzunligi o’rtacha 5 sm ga yetgandan keyin urug’li plastinkani 180⁰ aylantirib qo’yish.
   
5. 
   Tajribani kuzatish va xulosa.
   

24-laboratoriya ishi.O’simliklar o’sishiga yorug’likning ta’sirini aniqlash
Kerakli asbob va reaktivlar: g’o’za, no’xat, kungaboqar o’simtalari, lineyka yoki millimetrli qog’oz, shkaf.
O’simliklarning o’sishi uchun yorug’lik muhim ahamiyatga ega. O’simlik yashil barglarida (organlarida) fotosintez jarayonining borishi yorug’likka tubdan bog’liq bo’ladi. Yorug’lik bo’lmasa fotosintez bo’lmaydi, o’simliklarda organik modda sintezlanmaydi. Ammo, o’simliklarning bo’yiga o’sishi yorug’likda sekinlashadi yoki butunlay to’xtaydi. Qorong’ulikda, o’sish jarayonida ishtirok qiladigan gormon-auksin sintezlanadi. Auksin konsentratsiyasining o’sish nuqtalarida oshishi, o’sish jarayonining tezlashuviga olib keladi. Shu bilan birga, kechki soatlari, o’sishni tormozlovchi moddalar konsentratsiyasi kamayib ketgan bo’ladi. Yorug’likda poyaning bo’yiga o’sishi sekinlashadi, bargning o’sishi esa, tezlashadi.