Termiz davlar universiteti tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Ishni bajarish tartibi.
Buning uchun kartoshka olib, undan uzunligi 6-7 
sm va eni 3-4 sm bo‟lgan kesmalar tayyorlanadi. So‟ngra, 4 ta Petri kosachasi yoki 
kimyoviy stakan olib, ularning birinchisiga 1n li KNO
3
, ikkinchisiga NaCl, 
uchinchisiga 1n li saxaroza eritmasidan, to‟rtinchisiga esa distillangan suv solinadi. 
Mana shu olingan eritmalarning har bittasiga kartoshkadan tayyorlangan 
kesmalar tushiriladi va 30-60 daqiqa tutiladi. Tajribaga ajratilgan vaqtning tamom 
bo‟lishi bilan, kesmalar pintset yordamida eritmalardan olinadi va lineyka yoki 
millimetr 
qog‟ozi 
yordamida o‟lchanadi va 
daftarga 
yozib 
olinadi. 
Tajribadan olingan natijalar 
asosida xulosa qilinadi.
 

---

 
3-rasm. Kartoshka bo’lakchasining shakli va hajmi (mm).
 
 
Vazifa: 
Tajribadan olingan natija va xulosalarni daftaringizga yozing. 
Tajriba natijasi quyidagicha,_________________________________________ 
__________________________________________________________________ 
O`tkazilgan tajribadan quyidagicha xulosaga keldim,______________________ 
__________________________________________________________________ 
Ilova va izoh uchun 
(tajriba paytidagi va bajarib bo`lingandan so`ng olingan
tajriba ishi bo`yicha suratlar va ularning izohi keltiriladi) 
 
4-
 
Laboratoriya ishi.
HUJAYRA SHIRASINING OSMOTIK BOSIMINI PLAZMOLIZ USULIDA 
ANIQLASH. 
Hujayra shirasining osmotik bosimi tirik o‟simliklarning muhim ahamiyatga 
ega bo‟lgan fiziologik jarayonidir. Hujayra shirasi – o‟simlikning tirik 
hujayrasidagi tsitoplazma ajratadigan suyuqlik. U vakuolalarni to‟ldiradi. Hujayra 
shirasi suv va kolloid eritma ko‟rinishidagi turli organik va mineral moddalardan 
iborat. Hujayra shirasining tarkibi o‟simlik turiga, uning o‟sish sharoitiga, yoshiga 
va ba‟zi boshqa omillarga bog‟liq bo‟lib, u hujayraning osmotik xususiyatiga va 
turgor holatiga ta‟sir etadi. 
Osmotik bosim – suyuqlikda erigan moddaning diffuziya harakati tufayli 
yuzaga chiqaradigan bosimi. Osmotik bosim qonunlarini De-Friz, V. Pfeffer 
hamda Vant-Gof kashf etganlar. Osmotik bosimi bir xil bo‟lgan eritmalar izotonik 
yoki izoosmotik eritmalar, agar bir eritmaning osmotik bosimi boshqasinikiga 
nisbatan yuqori bo‟lsa gipertonik, pastroq bo‟lsa gipotonik eritma deyiladi. 
O‟simlik hujayra suyuqligining osmotik bosimi ularning suyuq muhitda erigan 
moddalarining konsentrasiyasiga bog‟liq. O‟simlik shirasining osmotik bosimi 
ularning o‟sish sharoitiga bog‟liq. Shuning uchun ham o‟simliklar hujayra 
shirasining osmotik bosimini o‟rganish juda katta ahamiyatga ega.