Termiz agrotexnologiyalar va

Konstuktiv qism


Ilashish muftalarining asosiy parametrlarini hisoblashdan asosiy maqsad, burovchi momentni uzatish uchun kerak bo'lgan asosiy 324 5.8. M uftaning asosiy o‘lchamlarini aniqlash. Uning yeyilishi va qizishini tekshirish oMchamlami aniqlashdan iborat. Muftaning quyidagi ko'rsatkich va oMchamlari hisoblanadi: 1) Ishqalanadigan disk yuzasining oMchamlari va soni; 2) MoMjallangan burovchi momentni uzatishga imkoniyat yaratuvchi disklarning bosish kuchi; 3) Ishqalanadigan disk yuzalariga yoki ustqo'ymaga ta sir etuvchi solishtirma bosim, mufta shataksiragandagi solishtirma ish va mufta ishlagandagi qizish; 4) Mufta asosiy detallarining mustahkamligi; 5) Muftani ishga soluvchi yuritmalar va uning detallari. Muftaning asosiy oicham lari uzatilishi mumkin bo'lgan momentdan bir oz kattaroq moment bo'yicha hisoblanadi. Bunga sabab m uftaning disklarini yo g ‘ bosganda. ishqalanish yuzalari yedirilganda yoki disklarni bosish prujinalarining bikirligi kamayganda motorning burovchi momenti m a’lum qiymatgacha kamayishi mumkin. Yuqoridagi mulohazalardan kelib chiqsak. ishqalanish muftasi tomonidan uzatilishi kerak bo'lib hisoblangan moment quyidagi ifodadan aniqlanadi: bunda P - muftadagi ishqalanish zaxirasi koeffitsiyenti; M,„ - motorning tirsakli validagi burovchi moment. /uQ-\shq 5.24-rasm. Muftani hisoblashga oi(J sxema 325 Traktorlarning muftalarini hisoblashda, motorning burovchi momenti Mm- motorning nominal momenti M n ga teng qilib olinadi. Transport traktorlarining doimiy qo‘shilgan ilashish muftalari uchun /? = 1,5...2,5; Qishloq xo'jalik traktorlarining doimiy yoki muvaqqat qo'shilgan va badal (kompensatsion) prujinalarga ega bo'lgan ishqalanish muftalari uchun f3 = 2,5...3,5; muvaqqat qo'shilgan ilashish muftalar uchun [3 = 3,5...4,5. Hisobiy ishqalanish momenti disklarni bosish kuchi 0 orqali quyidagicha ifodalanadi (5.23- rasm): Mx = (3 ■ Mm = n Q- R„.r ■ i (5.4) bu yerda: // - ishqalanish koeffitsiyenti, uning qiymati turli materiallar uchun 5.1-jadvaldan tanlanadi; Ror - ishqalanuvchi yuzadagi ishqalanish kuchlarining teng ta'sir etuvchisi joylashgan aylananing o'rtacha radiusi (ishqalanuvchi yuzalarning o'rtacha radiusi); i -- ishqalanishda ishtirok etuvchi juft yuzalarining soni. Keltirilgan tenglikdan foydalanib motor momentini uzatish uchun zarur bo'lgan diskning bosish kuchini topamiz. 5.1-jadval Turli ishqalanuvchi materiallar uchun ishqalanish koeffitsiyenti va joiz bosim Material Ishqalanish koeffitsiyenti Joiz bosim, MPa Quruq ishqalanish h o i (moyda) ishqalanish Quruq ishqalanish ho'l (moyda) ishqalanish Cho'yan yoki po'lat 0,154- 0,18 0,03-:- 0,07 0.24 0,25 1,0 Raybest 0,3 4 0,4 - 0,1540,25 - Asbokauchuk 0,4 4 0,5 0,1 ' 0,12 040,2 0,3 Asbobakelit 0.354 0,45 0.1 4 0 . 12 0,140,3 0.3 Metallkeramika 0,4 4 0,5 0,1 4 0.12 0.440,6 3 gacha Ishqalanish koeffitsiyenti и ni tanlashda ishqalanuvchi sirtlarning materiali va ishqalanib qizish harorati, ishqalanuvchi yuzalarning 326 holati va oMchamlari hamda ularning о 'zaro sirpanishidagi nisbiy tczligi ko'zda tutiladi. Amaliy hisoblashda, ishqalanish koeffitsiyenti faqat ishqalanuvchi sirtlar materialiga bogMiq qiymati shartli ravishda tanlanadi (5Л -jadval). Ishqalanish kuchlarining teng ta'sir etuvchisi joylashgan aylananing o ‘rtacha radiusi R . 3 R r bu yerda: R] va R2 ishqalanuvchi yuzalarning mos ravishda ichki va tashqi radiuslari. Amaliy hisoblarda o'rtacha radius quyidagi formuladan aniqlanadi (bunda 2 ...3 foiz xatoga yoM qo'yilishi mumkin): R = * ± * 1 or 2 U stqo'ymaning ichki diametri Z)i =(0,5.. ,0,7)D2 yoki ichki radiusi /?i=(0,5...0,7)i?2- Hisoblab topilgan D2=2R2 va D\=2R\ Iarni davlat standartlarida keltirilgan oMchamlar bilan solishtirib, hisoblangan diametrlarga yaqin boMgan standartlashtirilgan ustqo’ymaning oMchamlari qabul qilinadi. Agar loyihalanayotgan mufta yangi bo'lib. undagi disklar soni nomaMum boMsa, u holda yangi muftaning nechta diskka ega ekanligini topish quyidagicha amalga oshiriladi. Buning uchun (5.4) formuladagi bosish kuchi О ni solishtirma bosim orqali ifodalaymiz: Q = F -q, bu yerda: F - ustqo'ymaning bir tomonidagi yuzasi F = b-in-Ri,r, bunda b - ustqo'ymaning kengligi b = R2 - R/\ q - ishqalanuvchi yuzalardagi solishtirma bosim F ning ifodasini yuqoridagi formulaga qo'ysak, 0 = b - 2 tc ■ • q . О ning hisoblangan qiymatini (5.4) formulaga qo'yib, mufta uchun zarur bo'lgan disklar sonini topamiz: , = ___ /''•'/• ____ ^ •2лr ■/?,;, ■ i ] ■ f.t Muftalardagi disklar sonini topishda quyidagi tavsiyalardan foydalanish mumkin: I.A gar muftaning tuzilmasi maMum boMsa, u holda muftadagi ishqalanuvchi juft sirtlar soni quyidagi tenglikdan topiladi: 327 i = m + n -1, bu yerda m va n mos ravishda muftadagi yetakchi va yetaklanuvchi disklar soni. 2. Muftalar ustida olib borilgan tajribalaming ko'rsatishicha, agar loyihalanayotgan muftadagi hisobiy ishqalanish momenti Mx < 700 Nm bo'lsa, u holda muftani bir diskli, agar Mx > 700 Nm bo'lsa, ikki diskli qilib olish maqsadga muvofiq bo'ladi. Muftaning kerakli oichamlari va disklar soni topilgandan so'ng, uning ishlash qobiliyati ya’ni yeyilishga chidamliligi tekshiriladi. Buning uchun dastlab ustqo‘yma yuzasidagi solishtirma bosim aniqlanadi. Ustqo'yma yuzasidagi solishtirma bosim, ishqalanuvchi juftlik materiallari uchun mo'ljallangan joiz solishtirma bosimdan kam bo'lishi kerak (5.1-jadvalga qarang). Ishqalanish muftasining yeyilishga chidamliligini faqat ishqalanuvchi yuzalardagi solishtirma bosim bilan baholash yetarli emas. Mufta ishlayotganda uning ishqalanuvchi yuzasida murakkab jaravonlar kechadi. Kichikroq vaznli traktorda (ishqalanish yuzasidagi bosim miqdori bo'yicha) yaxshi ishlagan mufta katta vaznli traktorga o'rnatilganda yomon ishlashi mumkin. Buning sababi tekshirilganda ma'lum bo'ldiki. katta vaznli traktorlar o'rnidan tezlik bilan qo'zg'alganda muftada shataksirash ro'y berib ustqo'ymalar tez yeyiladi. Shuning uchun loyihalanayotgan mufta nafaqat solishtirma bosimi bilan, balki ishlayotganida uning yuzalarida hosil bo'ladigan shataksirash ishining miqdori bilan ham baholanishi kerak. Traktor agregati o'rnidan qo'zg'alayotganda muftaning shataksirash darajasi uning ishlash qobiliyatini bildiradi. Shuning uchun traktor agregati o'rnidan q o 'zg'alganda uning muftasidagi shataksirash ish in i aniqlash muhim ahamivatga ega: bu yerda: co„ - motor tirsakli valining burchak tezligi; J d - motordagi maxovik va boshqa aylanma, ilgarilanma-qaytma (O' A = (5.6) harakatlanuvchi detallarning (porshen, val va h. k.) muftaning yetakchi valiga keltirilgan umumiy inersiya momenti; J, - traktor agregatining xuddi shu valga keltirilgan inersiya momenti. Tadqiqotlarga binoan J d = 1,2/,„ deb qabul qilish mumkin (bu yerda Jm - maxovikning inersiya momenti kg-nr). Maxovikning inersiya momenti J,„=mm (bu yerda m m - maxovikning massasi, Dm - maxovikning diametri). Traktor agregatining inersiya momenti ekvivalent massa va shu massa bilan almashtirilgan massa kinetik energiyalarining tengligi shartidan topiladi (bunda agregatning aylanuvchi massalari ta'sirini e’tiborga olmaslik 5% xatoga olib kelishi mumkin): bu yerda ma = ni, +m4 - traktor agregatining massasi, m, - traktoming va mq - qishloq xo'jalik mashinasining massalari; r,. - traktor yetakchi g'ildiragining radiusi; u, - transmissiyaning eng yuqori tezligini ta'minlovchi uzatmasining uzatishlar soni. Traktor bilan birga ishlovchi qishloq xo'jalik mashinasining massasi ni quyidagicha hisoblash mumkin: bu yerda - traktoming transport ishlarini bajarishda eng yuqori uzatmasi ulanganda ilgakdagi tortish kuchi: f 4 - tuproqning tirkalma mashinaning harakatiga qarshilik koeffitsiyenti; g - erkin tushish tezlanishi. Muftadagi disklarning ishqalanish yuzasi bir xil bo'Iganligi sababli shataksirash ishining aniqlangan mutlaq qiymati ularning yeyilishga chidamliligini bildirmaydi. Shu tufayli qiyosiy natijalarni olish uchun muftaning shataksirashidagi solishtirma ishi cl a n foydalaniladi: bu yerda: F, - birgina ishqalanuvchi sirtning yuzasi; / - ilashish muftasidagi ishqalanuvchi juft sirtlar soni. p f)] 11 mm 329 Ustqo'ymadagi ishqalanuvchi birgina sirtning yuzasi quyidagicha hisoblanadi: F, = [o,785 ■ (DI - D; - d 2 ■ k)J- Sx bu yerda: d - ustqo‘ymada parchinmix kallagi joylashgan yumaloq o'viqning diametri, m; к - ustqo'ymada parchinmix o'tkaziladigan teshiklar soni; Sx - ustqo'ymada havo almashinishi uchun mo'ljallangan ariqchalar yuzasi, m". Puxta ishlaydigan к Ж muftalarda solishtirma ishning miqdori [/]=(500...600) — у . Metall keramikadan tayyorlangan ustqo'ymali ilashish muftalarida shataksirash solishtirma ishi taxminan ikki marotaba katta bo'lishi mumkin. Muftaning ishqalanib yeyilishga chidamliligini tekshirish bilan bir vaqtda uning qizishi ham tadqiq etiladi. Bir diskli muftalarda bosuvchi disk, ko'p diskli muftalarda esa o'rtadagi ustqo'ymasi bo'lmagan po'lat disklar ko'proq qiziydi. Mufta bir marotaba ishga solinganda undagi detallar haroratining o'sishi quyidagi formuladan aniqlanadi: = (5.7) С ■ mg bu yerda у - mufta qiziganda uning detallaridan ajralib chiqayotgan umumiy issiqlik miqdorining qizishi tekshirilayotgan detaining qizishiga sarflangan ulushi; С - detal materialining issiqlik sig'imi; mg- qizishi tekshirilayotgan detaining massasi. Mufta har gal ishga solinganida, uning qizishi [д/] =10°... 15° dan oshmasligi lozim. Mufta qayta-qayta ishga solinganda uning detallaridagi mutloq qizish esa 200°... 300° dan oshmasligi kerak. Mazkur detaining qizishi uchun ketgan issiqlik ulushi: bu yerda id - qizishi aniqlanadigan diskning ishqalanuvchi yuzalari soni; muftalardagi ishqalanuvchi juft yuzalar soni. Ustqo'ymaning o'rta hisobda ishlash vaqtini ushbu formuladan aniqlanish mumkin: 7’ = (49,2 4 5 2 , 7 ) 1 0s • [hey\ F ■ jj K, ■ [hn\L„ , soat (5.8) 330 bu yerda: [л j - disk ustqo‘ymasi inateriali uchun joiz chiziqli yeyilish; F, - ustqo‘ymadagi ishqalanuvchi yuza; A's - ustqo‘yma materialidan yasalgan namunani sinash sharoitining haqiqiy ish sharoitiga mos kelmasligini hisobga oluvchi koeffitsiyent; [/;„] - namuna materiali uchun joiz chiziqli yeyilish; l u— traktoming bir soatlik ishida muftadagi ishqalanish (shataksirash) ishining o'rtacha miqdori. Agar muftaning yeyilishga chidamliligi va qizishga bardoshliligi tekshirilayotganda disklardagi ishqalanishning solishtirma ishi va qizish darajalari joiz qiymatlardan oshib ketsa, u holda loyihalanayotgan ilashish muftasining oMchamlari o ‘zgartirilib, uning ishlash qobiliyatini ifodalovchi parametrlari qaytadan tekshiriladi.
Ilashish muftasiga texnik xizmat ko‘rsatish va uning tuzilmasini taraqqiyoti FIMga texnik xizmat ko'rsatish podshipiklari o ‘z vaqtida moylash (eski tuzilmalarda) va rezbalik birikmalami qotirishdan, hamda rostlash va lozim b o isa ilashish muftasini yuvishdan iborat. FIMda siquvchi podshipnik va qaytargich muftaning ishqalanish sirtlari, FIM valining oldingi va orqa podshipniklari hamda ajratgich vilkasi valchasining vtulkasi va tepki o'qi moylanadi. Friksion ustqo'ymalarning yeyilishi natijasida disklar komplektining qalinligi kamayib boradi. Bunda prujina (prujinalar)ning siquvchi kuchi kamayadi. Natijada FIMning ishqalanish momenti ham kamayadi, bu esa ilashish muftasini davomli shataksirashiga va friksion ustqo'ymalarni jadalliroq yeyilishiga olib keladi. Friksion ustqo'ymalar uncha katta yeyilishga ega bo'lmasa FIMni shataksirashi kerakli rostlash ishlari bilan bartaraf etiladi. Bir diskli FIMlami rostlash siquvchi podshipnik va ajratgich richaglar kallagi (yoki tayanch halqalari) yoki qirqimli tarelkasimon prujina kaftlari (5.1- va 5.9-rasmlarga qarang) orasidagi tirqishni belgilangan me'yor (3...4,5 mm)ga keltirishdan iborat. FIMlaming zamonaviy tuzilmalarida (5.6-rasm) boshqarish yuritmasidagi tirqishni rostlash nazarda tutilgan. Ikki diskli FIMlarda qo'shimcha ravishda rostlanadigan tayanchlar va oraliq yetaklovchi disk orasidagi tirqish (5.8- h rasm) (2...3 mm) rostlanadi. Aralash boshqarilishga ega bo'lgan ikkilangan FIMlarda: - bosh FIMni to'liq ajralgan holatini belgilovchi maxsus zashchelkaga tayanguncha bo'lgan tepkining yo'li (odatda bu kerakli tortqining uzunligini o'lchash yo'li bilan amalga oshiriladi); - tepkining erkin yo'lini ta ’minlovchi, siquvchi podshipnik va ajratuvchi richag (yoki tayanch halqasi) yoki qirqimli tarelkasimon prujina kafti orasidagi tirqishi; - QOV yuritmasi FIMini ajratmasdan bosh FIMni to'liq ajratilishini ta'minlovchi maxsus tayanch boltlari va oldingi siquvchi disk orasidagi tirqishi rostlanadi. Bog'Ianmagan boshqaruvga ega bo'lgan ikkilangan FIMlarda har bir ilashish muftasi bir diskli ilashish muftasidek rostlanadi. 335 M e’yor darajasida rostlangan FIMlarda ishqalanish sirtiga to ‘satdan moy tushib qolsa, ularni shataksirash ehtimoli bor. Bu holda disklarning ishqalanish sirtlari uzilgan FIMda kerosin yoki benzinda yuviladi. Ilashish muftalarining tuzilmalari ushbu yo‘nalishlarda rivojlanmoqda: Zamonaviy traktor tuzilmalarida bir diskli quruq FIMlarga o'tish tendensiyasi kutilmoqda. Bunda teskari o'rnatilgan qirqimli prujinalik FIMlar zamonaviyroq hisoblanadi (5.6- rasmga qarang). Agar berilgan o'lchamlarda bir diskli ilashish muftasi tuzilmalari motor tomonidan berilgan burovchi momentni ishonchli uzatish imkoni bo'lmagan paytda. ikki diskli FIMlar qo'llaniladi. Katta quvvatli sanoat traktorlarida moyda ishlovchi FIMlar istiqbolli hisoblanadi. Ekologik talablarni qondirish maqsadida, asbest asosidagi friksion ustqo'ymalarni, asbestsiz polimer va kukunli friksion ustqo'ymalarga almashtirish masalasi qo'yilmoqda UQni boshqarish mexanizmlari uzatmalami ulash, traktoming ishlash sharoitini o'zgarishiga qarab uzatmalami almashtirish, neytral uzatma holatiga keltirib uni uzish uchun xizmat qiladi. Ularning tuzilmasi uzatmalami traktorni to'xtatib (quvvat oqimini uzib) almashtirish yoki to'xtatmasdan (quvvat oqimini uzmasdan yoki qisqa muddatga uzib) almashtirish usuliga bog'liq. Birinchi holat uchun UQni boshqarish mexanizmi: - shesternya-karetkalarni yoki bikir blokirovka muftalarini (doimiy ilashmali shesternyalar bo'lganda) ishchi yoki neytral holatga o'tkazish uchun; - ularni o 'q b o ‘yicha siljishdan saqlash; -u larn i o'z-o'zidan ulanishini yoki ajralishini oldini olish; - bir paytning o ‘zida ikki uzatmani ulanib qolishini oldini olish uchun xizmat qiladi. Oxirgi holda UQning kinematik zanjirida ichki yopiq kontur hosil bo'ladi, shesternyalarni aylantirishga urinishda shesternya tishlarida, blokirovka muftalarida va vallarda, ularni sinib ketishga olib keluvchi kuchlanishning keskin oshishi sodir bo'ladi. Boshqarish mexanizmi mexanik richag-tortqi tizimi bo'lib, traktorchining jismoniy kuchi bilan boshqariladi. Ikkinchi holatda UQga faqat doimiy ilashmada bo'lgan shesternyalar o'rnatilgan bo'lsin, ularning blokirovkasi uch xil usulda amalga oshiriladi: sinxronizatorlar yoki gidravlik siqiladigan ko'p disklik friksion muftalar (vallarining o'qi qo'zg'almas UQlar uchun) yoki shunga o'xshash friksion muftalar va tormozlar yordamida. Uchinchi usulda UQning gidravlik boshqannasi moyni bosim ostida kerakli mufta tormozining busterlariga yuborishdan va ularni ajratish paytida uni chiqib ketishini ta ’minlashdan, ham da ularning o'zo'zidan ulanish va ajralib ketishdan saqlashdan iborat. Pog‘omili uzatmalar qutisi ning boshqarish mexanizmlari. UQni richag-tortqi tizimi va uning alohida elementlari 6.6-rasmda ko'rsatilgan. Shesternya-karetkalar 16 ni yoki bikir blokirovka muftalarini va sinxronizator muftalarini o'q bo'yicha siljishi boshqaruvchi vilkalar 15 bilan amalga oshiriladi, ular UQni boshqarish richagi 18 bilan kinematik bogianishga kiradi. 6.4. Uzatm alar qutisini boshqarish mexanizmlari 359 Vilka 15 ning uchi odatda karetka 16 ning tashqi sirtiga halqasimon ariqcha M ga (yoki blokirovka muftasiga) kiradi, uning aylanishiga halaqit bermasdan, ammo uning valda o ‘q bo'yicha siljishini chegaralab, karetkani ulagan yoki neytral holatini ushlab turadi. Vilka 15 k o ‘p hollarda silindrik 14 yoki to ‘g ‘ri t o i l burchak shaklidagi 28 (6.6- e rasm) polzunlar bilan bikir bog'langan. Polzunlarda to'rtburchak shaklidagi maxsus ariqchalari N mavjud, unga boshqaruvchi richag 18 qisqa yelkasining uchi kiritiladi. Uzunroq va traktorchiga qulayroq joylashgan richagning tashqi qismi uchiga boshqarishni qulay qilish uchun plastmassalik kallak 6 oinatiladi. Karetka UQning ichkarisida joylashgan tuzilmalar ham uchraydi (6.6- d rasm), bunday tuzilmalarda uni polzun bilan to ‘g ‘ridan to'g'ri bog'lash ancha murakkab. Unda oraliq ikki yelkali richag 22 qo'llaniladi. Bu holda vilka kallagi 23 ga frezerlangan yonaki ariqcha R qilinadi, uning yordamida richag 22 karetkani qo'zg'almas yo'naltiruvchi o'q 24 bo'yicha suradi. Bunga o'xshash vilka kallagini yo'naltiruvchi o'q bo'yicha siljitish, ayrim hollarda UQni boshqarish richagi yoki oraliq to'rtburchak polzun bilan uni to'g'ridan to'g'ri birlashtirish uchun ham qo'llaniladi. Boshqarish vilkasi 15 ni silindrik polzun bilan bikir birlashtirish (6.6- g rasm), ko'p hollarda fiksatsiya bolti 29 yoki tortuvchi fiksatsiya bolti 30 yordamida amalga oshiriladi. Boltlar odatda sim 31 bilan stoporlanadi. To'g'ri burchak polzunli boshqarish vilkalari bilan uchma-uch elektr payvandlash usulida birlashtiriladi UQni tashqi boshqarish richaglarining soni uning kinematik sxemasiga bog‘Iiq, odatda ular ikkitadan ko'p bo’lmaydi. Bo'ylama joylashgan ikki va uch vallik UQlarda faqat bitta richag qo’llaniladi, ko'ndalang joylashgan uch vallik uchatmalari reverslanadigan UQda, ko ’p tarkibli va maxsus UQlarida ikkita richag (bittasi oraliqda uzatmalarini almashtirishda, ikkinchisi reduktorda uzatma oralig’ini o ‘rnatishda) qoilaniladi. Sharniri sharli bo'lgan boshqarish richagi (6.6- a rasm) k o ‘proq tarqalgan, bunda richag 18 qalinlashtirilgan shar 3 sirti bilan ushlab turuvchi kolonkadagi sferik oiindiq 7 ga o'rnatiladi. Kolonkaning 6.6-rasm. UQni boshqarish mexanizmlarining prinsipial sxemalari 361 kattalashgan ariqchasi 3 ga kirib turuvchi shtift 8 richag 18 ning o'q bo'yicha aylanishini oldini oladi va pozunlami boshqarish uchun uning bo'ylam a va ko'ndalang dumalashdagi barqarorl igini ta ’minlaydi. Sferik qopqoq 4 va prujina 5 shar sharnimi chang va loydan himoyasini ta ’minlaydi. Ayrim paytlarda qopqoq ustidan UQning ichki qismini abraziv va namlikni kirishidan himoyalovchi taxlanadigan rezina g 'ilo f kiygiziladi. Neytral uzatmada polzunlar 14 va 18 ning ariqchalari N, richag 18 ning pastki uchi ko'ndalang dumalaganda bir ariqchadan ikkinchisiga erkin harakatlanishi uchun bir ko'ndalang tekislikda joylashadi. Shuning uchun ham traktor motorini yurgazishdan avval, boshqarish richagi 18 erkin ko'ndalang dumalash imkoniyati borligi UQning neytral holatda ekanligidan darak beradi. Uzatmalami ulash uchun richag 18 ni yon tomonga siljitish, uning pastki uchini kerakli polzun bilan ilashmaga kirishini ta ’minlash kerak. Undan so'ng richag 18 ni oldinga yoki orqaga surib, uni vilka 15 bilan ulanadigan shesternyalar juftligining tishli gardishi yoki blokirovka muftasi bilan to'liq kengligi bo'yicha ilashmaga kirishi ta ’minlanadi. Bir pavtning o'zida bir-biriga qo'shni bo'lgan ikki polzunlarni surilishini oldini olish maqsadida. richag 18 ning surilishi ko'pincha plastinkalik kulisa 17 laming yo'naltiruvchi kesiklari О har bir uzatmani ulash uchun zarur bo'ladi. Odatda kulisa 17 sharlik tayanchning tagiga o'rnatiladi, ammo kulisa uning ustiga ham o'rnatilishi mumkin. Kulisalar sifatida qo'zg'almas yonaki ariqchalik T to'g'ri burchakli ulash vilkalarining polzunlar 28 ining ajratuvchi plankalari 2 7 (6.6- e rasm) keng qo'llaniladi. "Neytral uzatmada" N va T ariqchalar mos ravishda polzunlar 28 ga va plankalar 27 ga to'g'ri keladi va richag 18 ning pastki uchi, ko'ndalang dumalashi ariqchasi bo'lmagan yonaki cheklovchi planka 26 ga tayanguncha erkin ko'ndalag dumalash imkoni mavjud. Uzatmalar ulanganda richag 18 ning uchi polzun ariqchasi bilan ariqcha T ga nisbatan ajratuvchi plankalarda siljiydi, sxemalarda ko'rsatilgandek, bir pavtning o'zida ikki polzunlarning surilishini istisno qiladi. Ayrim hollarda, bu maqsadda har biri silindrik polzunlar 14 orasida joylashgan uncha katta tirqishga ega bo'lm agan ikki zoldir 25 dan iborat boigan blokirovka qulflari (6.6- / rasm) dan 362 foydalaniladi. Neytral uzatmada ular yarim doira polzun 14 ning o'yiqchalari S qarshisida joylashgan bo’ladi. Uzatmalardan birortasi ulanganda q o 'z g ’alayotgan polzun zoldirlar 25 ni suradi va ular oraliq polzunlaming halqasimon o ’yiqlari S ni siqib. ularni surishni sxemada koisatilgandek blokirovka qiladi. Karetkalar 16 ni (yoki mos blokirovka muftalarini) ishchi holatda qotirish uchun, hamda traktor ishlaganda ularning polzunlarini o ‘z-o‘zidan ulanib qolishining oldini olish uchun, ularning polzuni 14 va 28 prujinali fiksatorlar bilan ushlab turiladi. Buning uchun fiksatorlar k o ’p hollarda pastgi konus kallakli, pog'onali sterjen 11 sifatida yasaladi (6.6- a rasm), u prujina 12 ta ’sirida doimo polzunga siqilgan bo'ladi. Ayrim hollarda fiksator vazifasini prujina 21 bilan siqilgan zoldir 20 bajaradi (6.6- d rasm). Polzun o'q bo'yicha siljiganda, fiksatorning konus kallagi 13 (yoki zoldir 20) prujina ta ’sirida polzunning mos chuqurchasi L ga kiradi bu bilan ulangan karetka 16 ning (yoki mos blokirovka muftasining) neytral uzatmaning m a’lum holatini egallaydi. Shuning uchun ham chuqurchalar L ning soni ikki yoki uchta boiib, ulardan bittasi esa neytral uzatmani hosil qilish uchun o ‘rtada joylashgan bo'ladi. Chuqurchalar L orasidagi masofa teng yoki ularning polzun bilan kinematik bog'lanishiga qarab, karetka (mufta) uchun zarur bo'lgan masofaga karrali boiadi. Uzatmani ulash va qayta ulash uchun traktorchi richag 18 kuch qo'yishi lozim va polzun 14 yoki 28 ni fiksator chuqurcha L dagi fiksatomi siqib chiqarish va richagni fiksator vana oraliqdagi chuqurchaga tushgunga qadar surish, bu esa ulangan yoki ajratilgan uzatmaga to'g'ri keladi. Bunda odatda fiksatorning shiqillagan ovozi eshitiladi. Ammo prujinalik fiksatorlarning boiishi ayniqsa katta moment uzatilganda. uzatmalami o ‘z-o'zidan ulanib qolmasligiga kafolat b o ia olmavdi. Vaqt oiishi bilan prujinaning kuchi kamayib boradi, shesternya tishlarining tekis yeyilmasligi natijasida. vilka 15 da o'q bo'yicha yo'nalgan kuch hosil bo'lish ehtimoli paydo bo'ladi, so'ng u polzunlar 14 va 28 ga uzatiladi, polzunlar esa prujinalik fiksatomi siqib chiqarishi mumkin. Undan tashqari prujinalik fiksator toiiq ajratilmagan ilashish muftasi bilan uzatmalami almashtirishga qilingan harakat paytida shesternya tishlarining cho’tirsimon 363 yeyilishini oldini ololmaydi. Shuning uchun ham UQning qator boshqarish mexanizmlarida ilashish muftasini boshqarish bilan bog'liq boigan blokirovka qurilmalari qo'llaniladi. Bu mexanizm (6.6- и rasm) blokirovka valchasi 10 dan, fiksator sterjenlari 11 ning uchlarida joylashgan ilashish muftasi tepkisi 1 bilan boshqariladigan richag 9 va tortqi 2 tizimidan tuzilgan. Valcha 10 da bo'ylama ariqcha К yoki fiksatorlar o'qi orqali o'tuvchi ko'ndalang tekisliklarda yotuvchi mahalliy chuqurchalar mavjud. Sxemada ko'rsatilgandek ilashish muftasi ulanganda sterjenlar 11 ning uchlari valcha 10 ning silindrik sirtiga tayanadi. bu esa ularning k o ‘tarilishini, hamda uzatmalami qayta ulanishini bartaraf etadi. Ilashish muftasi to'liq uzilganda valcha 10 ariqcha К ning ko'ndalang tekisligi fiksatorlar o'qining bo'ylama tekisligiga to'g'ri keladigan holatga buriladi va unda, uzatmalami o'zgartirish paytida fiksatorlar ko'tarilishi mumkin. Ayrim paytlarda (6.6- b rasm) blokirovka valchasi 19 aylanma harakat emas, balki o'q bo'yicha harakatga ega bo'ladi. Bu holda sxemada ko'rsatilgandek, polzunlar 14 valcha 19 ning silindrik qismi bilan blokirovkalanadi. Ilashish muftasi uzilganda valcha 19 ning frezerlangan uchastkalari P polzunlar 14 ning, ya'ni uzatmalami qayta ulanishiga qarshilik qiymaydigan holatga siljiydi.