Теплотехника 3

УМУМИЙ МАЪЛУМОТЛАР

• Қишлоқ ва сув хўжалиги ишлаб чиқаришининг кўпгина соҳаларида, масалан, қишлоқ хўжалик маҳсулотларини сақлашда, ҳамда бошқа технологик жараёнларда ҳароратни ўраб турувчи муҳит ҳароратидан анча паст даражада ушлаб туриш керак бўлади. Баъзида паст ҳароратли муҳитдан юқори ҳароратли муҳитга иссиқлик ҳайдаш керак бўлади. Жисмнинг ҳароратини ўраб турувчи муҳит ҳароратидан пастроқ қийматга тушириш ва уни талаб қилинадиган даражада ушлаб туриш учун совитиш қурилмалари қўлланилади.
• Ўраб турувчи муҳитдан иссиқлик олиб ва уни юқорироқ ҳароратли муҳитга узатишга мўлжалланган совитиш қурилмалари иссиқлик насослари дейилади.

Совитиш қурилмалари ва иссиқлик насослари ишлаш принциплари ишчи жисмнинг тескари айланма цикл бажаришига асосланган. Бунинг натижасида иссиқлик совитиладиган жисмдан ажратилади ва юқорироқ ҳароратли ўраб турувчи муҳитга узатилади (иссиқлик машиналари тескари, юқорироқ ҳароратли жисмдан пастроқ ҳароратли ўраб турувчи муҳитга иссиқлик узатилади).

• Совитиш қурилмалари ва иссиқлик насослари ишлаш принциплари ишчи жисмнинг тескари айланма цикл бажаришига асосланган. Бунинг натижасида иссиқлик совитиладиган жисмдан ажратилади ва юқорироқ ҳароратли ўраб турувчи муҳитга узатилади (иссиқлик машиналари тескари, юқорироқ ҳароратли жисмдан пастроқ ҳароратли ўраб турувчи муҳитга иссиқлик узатилади).
• Совитилаётган жисмдан вақт бирлигида (бир соатда) ажралаётган иссиқлик миқдори совитиш қурилмасининг совитиш қуввати дейилади.
• 1кг совитиш агенти (ишчи жисм) га берилган совитиш қуввати совитиш агентининг солиштирма совитиш қуввати дейилади.

Совитиш коэффициенти

• Тескари цикл самарасини тавсифлаш учун совитиш коэффициенти εх тушунчаси киритилади:

• Бунда q1,q2 – циклга киритилаётган ва чиқарилаётган иссиқлик миқдори; ℓц – цикл иши.
• Саноатда сунъий совуқни биринчи маротаба олишда совитиш қурилмасида ишчи жисм сифатида ҳаво ишлатилган.
• Асосий камчилиги – цикл кам самарали бўлиб, ўта чегараланган қўлланиш соҳасига эга бўлган.
• Қишлоқ хўжалигида компрессорли қурилмалар кенг тарқалди. Бу қурилмада сунъий совуқ ишлаб чиқаришда компрессор узатилмаси учун механик энергия сарфланади ва ишчи жисм босимини ошириш учун термохимиявий компрессияли абсорбцион қурилма ишлатилади.

• КМ-компрессор; Р-рефрежератор; Д-дроссел клапани;
• К-конденсатор.

• Буғ компрессияли совитиш қурилмаси цикли. Ишчи жисм (совитиш агентлари) сифатида паст ҳароратда қайновчи деб аталадиган суюқликлар қўлланилади.
• Совитиш агенти сифатида хлор метил СН3Сℓ, СО2 гази, аммиак NH3 ва асосан фреонлар – фторхлор углеводороднинг СmHn бирикмалари.