Temir yo'l transportidagi telemexanik boshqaruv va nazorat tizimlari

Kodli (kombinatsiyali) seleksiya usuli (KSU). Bu usulda obyekt tanlovi va operatsiya mazmuni ko‘p taktli signalning barcha simvollari (elementar signallar) kombinatsiyasi bilan aniqlanadi. Bu usul fazoda ko‘p taktli signal elementlarini taqsimlashda ham qo‘llanilishi mumkin. KSU da uch taktli signalning fazoda taqsimlanishi 10.3-rasmda ko‘rsatilgan.
Ko‘p taktli signal simvollarining aloqa kanaliga uzatilishi va uni ijrochi rele R₁, R₂, R₃ yordamida qabul qilinishi xuddi TSU dagi kabi amalga oshiriladi. Qabul qilingan signalning kodli kombinatsiyasi (ko‘p taktli signal) ijrochi punkt IP dagi relelar yordamida deshifratsiya qilinadi. Bunda, barcha rele R kontaktlari orqali har bir ko‘p taktli signal uchun bitta chiqish zanjiri hosil bo‘ladi, unga relelar R kontaklari ulangan bo‘ladi. Signal simvollarining turli qiymatlarida (kodli kombinatsiya) komanda mazmuni ikki va ko‘p pozitsiyali obyektlar uchun 2-jadvalda keltirilgan.
Umumiy holda KSU uchun:

,

(34)

bunda, N_KSU –sig‘im (komandalarning umumiy soni).
Ko‘p taktli signalni uzatish vaqti ( ) quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:

(35)

2-jadval

Simvollar			Buyruqlar mazmuni
1	2	3	Ikki pozitsiyali		Ko‘p pozitsiyali
1	1	1	1-obyekt	Ulash	7-pozitsiyaga o‘rnatish
1	1	0		O‘chirish	6-pozitsiyaga o‘rnatish
1	0	1	2-obyekt	Ulash	5-pozitsiyaga o‘rnatish
1	0	0		O‘chirish	4-pozitsiyaga o‘rnatish
0	1	1	3-obyekt	Ulash	3-pozitsiyaga o‘rnatish
0	1	0		O‘chirish	2-pozitsiyaga o‘rnatish
0	0	1	4-obyekt	Ulash	1-pozitsiyaga o‘rnatish
0	0	0		O‘chirish	0-pozitsiyaga o‘rnatish

10.3-rasm sxemasidan ko‘rinib turibdiki, komandalar manbayi K1, K2, K3, K4 (shifrator zanjirlari) ulash sxemasi ancha murakkab hamda komandalar har bir manbada kontktlar soni signal uzunligiga teng bo‘lishini talab etadi. Buyruqlarni obyektlarga uzatish zanjirlari (K1÷K8 zanjirlari) deshifratsiya zanjirlari deb ataladi va ular ham murakkab bo‘lib, barcha 1R÷3R relelari kontaktlarining ishtiroq etilishini talab etadi. Shifrator va deshifrator zanjirlari signal uzunligining ortishidan yanada murakkablashadi. Bu esa KSU ning o‘ziga xos kamcxiligi hisoblanadi. KSU ning boshqa bir kamcxiligi sirkulyarlikning yo‘qligida, ya’ni bitta signalni uzatish vaqtida faqat bitta obyekt tanlanadi va bitta komanda yuboriladi. KSU ning afzalligi shundaki, u asosda hech qanday xarajat qilmasdan, aloqa kanalida impulslar yo‘qolishidan himoyani amalga oshirish mumkin.

Yuqorida keltirilgan (32) va (33) ifodalarni (34) va (35) ifodalar bilan o‘zaro taqqoslab hamda TSU va KSU larning xususiyatlarini hisobga olib, quyidagi xulosa chiqarish mumkin:

• 
  TSU va KSU sig‘imlari tengligida, ya’ni , KSU da signal uzunligi TSU dagiga nisbatan ancha kichik, ya’ni seleksiyaning kodli usuli tizimining tezkorligini ta’minlaydi;
  
• 
  signal uzunligi bir xilligida seleksiyaning kodli usuli tizimining sig‘imini oshiradi;
  
• 
  sirkulyarlik xususiyatiga ega bo‘lmay, seleksiyaning kodli usuli impulslar yo‘qolishidan himoyalashni osonlashtiradi;
  
• 
  seleksiyaning taqsimlovchi usulida shifrator va deshifrator zanjirlarini qo‘llash osonlashadi.
  

10.3-rasm. KSU da fazoviy taqsimlanish.