«temir yo`l transporti molitasi»

NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Qaysi mexnat vositalari asosiy vositalarga kiradi?
   
2. 
   Asosiy vositalarni baxolash turlari.
   
3. 
   Asosiy vositalardan samarali foydalanishning axamiyati.
   
4. 
   Asosiy vositalarni xayta tiklashni ta’minlash maqsadida temir yo’l kompaniyasining moliyasini boshqarishni tashkil etishnish asosiy. yo’nalishlari.
   
5. 
   Vazirlar Maxkamasining 2001 yil 3 martdagi 108-son kdrorida ko’rsatilgan «O’TY» AJning asosiy vositalarini qayta tiklashni samarali ishla­tish va moliyaviy ta’minlashga yo’naltirilgan chora-tadbirlar.
   
6. 
   Temir yo’l kompaniyasining asosiy vositalarini ishlatish: xususiyat­lari. samaradorlik ko’rsatkichlari.
   
7. 
   «O’TY» AJning moddiy-texnika bazasini ishlatish va rivojlantirshi­pi moliyalashtirish manbalari.
   
8. 
   «O’TY» AJ asosiy vositalarini ishlatish samaradorligini oshirish- ning moliyaviy vositalari.
   
9. 
   Asosiy vositalarning ma’naviy va jismoniy eskirishi.
   
10. 
    Amortizatsiya ajratmalarinish normalari, ularning moxiyati, aniq- lash, kullash tartibi.
    
11. 
    Asosiy vositalarni kay ga baxolash: moxiyati, umumiy koidalari, tamoyillari.
    
12. 
    Investitsion jalb etuvchanlik nima? Temir yo’l transportida uni oshirish mhammolari.
    
13. 
    Zaxira fondi (kapitali): tushunchasi. axamiyati, foydalanish.
    
14. 
    SHubxali qarzlar bo’yicha zaxira: tashkil etish. foydalanish tartibi.
    
15. 
    Kelgusi xarajatlar va to’lovlar zaxirasi: tashkil etish, foydala­nish tartibi.
    
16. 
    Moliyaviy zaxiralarni tashkil etish tutrisida «O’TY» AJ asosiy fao­liyat korxonalariing xisob siyosati va moliyaviy o’zaro munosabatlari to’g’ri­sidagi Nizom.
    

9-mavzu. Asosiy vositalarni ta’mirlashni moliyalashtirish
Reja
1.Asosiy vositalarni ta’mirlashni moliyalashtirish manbalari.

2.Ta’mirlash xarajatlarini moliyalashtirish usullari.

3. Asosiy vositalarni kapital ta’mirlashni moliyalashtirish. (Ma’ruza – 2 s.)

Tashish jarayoni asosiy vositalarning tuxtovsiz ishlashini ta’- minlashni, belgilangan tezlikda poezdlarning avariyasiz xarakat- lanishini, gemir yo’llarni tashish va ishlash imkoniyatining re­zervlarini to’zishni talab etadi. Ushbu maxsadlarda etarli darajada pul mablag’larini talab xiluvchi asosiy vositalarni rejali-ogox- lantiruvchi ta’mirlash va zamonaviylashtirish ishlari bajariladi. Temir yo’l kompaniyalari gashish gannarxida ushbu turdagi asosiy vositalarning ta’mirlanishini moliyalashtirish 15 foizni tashkil etadi, kapital ta’mirlash uchun zaxiraga ajratmalarni xisobga ol­gan xolda ushbu ko’rsatkich 25 foizdan ortikroxri tashkil xil adi. Max­sulotni sotishdan olingan daromadlarning dsyarli 25 foizi asosiy vositalarning rejali-ogoulantiruvchi ta’mirlash va zamo- naviyla shtirish ishlari uchun yo’naltiriladi. Asosiy vositalarni zamonaviylashtirish «O’TY» AJ boshqaruvi va tarkibiy bo’linmalari o’rtasidagi shartnomalar asosida kompaniyaning sof foydasi xiso­biga amalga oshiriladi. Asosiy vositalarni ta’mirlash ishlarini tashkillashtirish va moliyalashtirish kompaniya korxonalarining xo’jalik faoliyatining moliyaviy natijalariga sezilarli ta’sir ko’rsatadi.

Ta’mirlash joriy va kapital ta’mirlashga bulinadi. Ta’mir- dashning muddati bo’yicha davriyligi yoki bajarilgan yo’l bosish (ish) Xajmi, ta’mirlash turlarining ketma-ketlish, ularni bajarish xdyinl igi xususiyatlari tegiishi xo’jaliklar mutaxassislari tomo­nidan ishlab chixiladigan va temir yo’l kompaniyasi boshqaruvi to­monidan tasdixdanadigan Ta’mirlash bo’yicha xoidalarda va kullan- malarda belgilanadi.

Barcha turdagi ta’mirlash ishlarining xarajatlarini moliyalash­tirishning asosiy manbai - maxsulotni sotishdan olinadigan daro­mad (tushum)lardir. Asosiy vositalarni ta’mirlashga yo’naltirila- digan pul mablag’larini ikki gruppaga ajratish xabul xilingan: kapital ta’mirlashni moliyalashtirish uchun foydalaniladigan va joriy ta’mirlash xarajatlarini moliyalashtirishga yo’naltirila- digan pul mablag’lari.

Nomenklatura moddalari bo’yicha eksplutatsion xarajatlar tar­kibida asosiy vositalar ob’ektlarining turlari, ularga texnik xizmat ko’rsatishga, yo’llarni va doimiy xurilmalarini joriy ta’- minlashga, yo’llarning yuxori xism elementlarini bir martalik almashtirishga, sun’iy moslamalarni sakdash kabi joriy ta’mirlash­ga xarajatlar rejatashtiriladi va xisobga olinadi. Kompaniya xuja- liklari bo’yicha kapital ta’mirlashni moliyalashtirishga maxsus shakll antiril ad i gan zaxira mablag’laridan foydalaniladi. Temir yo’l kompaniyasi asosiy vositalarini ta’mirlashni moliyalashtirish xara­jatlari tausimlanishi quyidagi ma’lumotlar bilan xarakgerlanadi: joriy ta’mir ishlarini moliyalashtirishga - 48,4 foiz; kapital ta’­mirlash ishlarini moliyalashtirishga - 51,6 foiz (2001Y.).

«O’TY» AJning asosiy vositalarini barcha turdagi ta’mirlash uchun xarajatlar tashish tannarxiga olib borilgan kompaniyaning barcha xarajatlarining 27,8 foizini tashkil etadi.

Ku garmalarni va yo’llarni o’rtacha ta’mirlash ishlari ta’mirlash ishlarini olib borish mablag’larining zaxirasi hisobidan amalga oshiriladi. Yo’llarni ta’mirlash davriyligi yuk bosimi va yo’llar- ning yuuori qismining turiga bog’liq,.

Kapital ta’mirlashda asosiy vositalarning ayrim grupnalari bo’yicha (masalan, lokomogivlar, vagonlar, yo’llar va asbob-uskunalar bo’yicha) inshooglarni kdsman zamonaviylashtirish va umumiy auvoli- ni yaxshilash ishlari amalga oshiriladi. SHu bilan birga asosiy vosi­talarning ob’ektlari qa bauolanadi va ob’ektni zamonaviylashti­rish, uning umumiy auvolini yaxshilash ishlari uiymagiga kompaniya­ning asosiy vositalarining qiymati ham oshadi.

Lokomotivlar, elektr poezdlari o’rnatilgan muddatda yoki nor­mativ yo’l bosishlarni bajarganda profilaktik ko’riklardan, jo­riy ta’mirlashlardan TR-1. TR-2, TR-3, kapital ta’mirlashdan. modernizatsiyadan utadi. Poezd lokomotivlari normativ yo’l bosish- dan zltandan sung, manevr lokomotivlari esa xizmat qilish muddati bo’yicha rejali ta’mirlashdan utadilar.

Bajargan ish uajmiga qarab, ya’ni bosib utilgan masofasi aso­sida yuk vagonlarini ta’mirlash va texnik xizmat ko’rsatishning yangi tizimiga utildi. Bunday ta’mirlash tizimiga MDXdshng boshqa dav­latlar ining temir yo’l ma’muriyatlari ham utishgan.

Normativ-texnik xujjatlarni to’g’rilash bo’yicha gakliflar ishlab chiqarish, olib borilgan zamonaviylashtirish ishlarini hisobga ol­gan holda uarakatdagi tarkibning turiga qarab ta’mirlashlar o’rtasi­dagi tabaualashtirilgan tyurmativlariga ugishning maqsadga muvofiu- ligi to’g’risidagi masalani ko’rib chshdshp ko’zda tutilmoqda.

Poezdlar uarakati xavfsizligini ta’minlash maqsadida ma’lum bir temir yo’l stansiyalarida vagonlar deposi texnik ko’rikdan o’tkazish punktlariga ega, bu erda barcha poezdlarning vagonlari texnik ko’rikdan ulkaziladi, ularni o’zib yoki uzmagan holda ta’mirlash ishlari amalga oshiriladi, ularning hammasiga zarur materiallar va pul mablag’lari ko’zda tutil adi.Yo’l inshootlari joriy ta’mirlanadi, yo’lning yuqori qismining elementlari yakka tartibda almashtiriladi, o’rtacha, kutarma va kapi­tal ta’mirlash ishlari bajariladi. Signalizatsiya, aloqa, elektr ta’­minlash ob’ektlari joriy, o’rta va kapital ta’mirlashdan utadi.

Temir yo’l kompaniyasining asosiy vositalari ulardan samara­li foydalanish va tuxtovsiz ishlashi uchun ma’suliyatli xo’jalik sub’ektlarini karam o gida bo’ladi. Korxonaning ishlab chiqarish- moliyaviy rejasida ularning karamogida bo’lgan asosiy vositalarni ta’mirlash xarajatlarining rejali summasi ko’zda tutil adi. Ta’­mirlash uchun rejali xarajatlarning miqdori asosiy vositalarning ob’ektlarining mavjudligi va ob’ektlarning yarokdi uolatda sak- lashning belgilangan tizimidan, ularni ko’rikdan o’tkazish va ta’­mirlashdan kelib chiqib aniqdanadi.

Asosiy vositshtarni bajarilgan joriy va kapital ta’mirlash bo’yicha xarajatlarini moliyalashtirish quyidagi yo’llardan biri oruali amalga oshirilishi mumkin:

• 
  amalda bajarilgan ish uajmini hisobga olmagan holda xara­jatlar rejasida nazarda tutilgan summa chegarasida (ish uajmi-bi- noga bog’liu bulmagan ishlatilayotgan asosiy vositalarning joriy ta’miri shunday moliyalashtiriladi);
  
• 
  asosiy vositalar ob’ektlarida bajarilgan ishlar uajmiga bog’liq; ravishda, o’zgaruvchan xarajatlarni hisobga olgan holda, xara­jatlar rejasida nazarda tutilgan summa chegarasida;
  

Masalan, lokomotivlar, yuk vagonlarini joriy ta’mirlashning rejali xarajatlari ularning hisobot davri mobaynida bosib utgan umumiy yo’llariga boi i u ravishda to’g’rilanadi. Agar reja bo’yicha hisobot oyida joriy ta’mirlash uchun 40 mln.sum nazarda tutilgan bulsa, lokomotivlarning amaldagi yo’lni bosib utishlari rejaga nis­batan 110 foiz bulsa, xarajatlarni moliyalashtirish «uuuuui» 40 x 1,1 =44 mln.sum bo’ladi.

• 
  bajarilgan ta’mirlash ishlarining uajmiga bog’liu ravishda, o’zgaruvchan xarajatlarni hisobga olgan holda, xarajatlar rejasida nazarda tutilgan summa chegarasida.
  

Masalan: uchta teplovozlarni TR-3 dasturi bo’yicha joriy ta’­mirlash uchun rejaga kura 30 mln.sum ko’zda tutilgan, 32 mln.sum xarajat uilindi, ammo hisobot oyida 4 ta teplovoz ta’mirdan chi- uarilgan; «o’zgaruvchan» (ish uajmiga bog’liu bo’lgan) xarajatlar 80 foizni tashkil uiladi. Depo-ta’mirchining xarajatlarga «uuuuui»ni aniulash talab etiladi. Degtoning ushbu «uuuuui» 38 mln.sumni tashkil uiladi:

Boshqa korxonalarning asosiy vositalarini ta’mirlash uchun uau kelishilgan narxda to’lanadi (boshqa korxonalar yordamchi-ko’makdosh faoliyati mausulotlarini realizatsiya qilish). Ushbu uolatda uar bir ta’mirlash ob’ekti uchun ta’mirlashning birligiga va foyda renta- billigiga bo’ladigan normativ xarajatlardan kelib chiuib shartno­ma narxi belgilanadi.

Kapital ta’mirni moliyalashtirish uni bajarish usuliga bog’liu bo’ladi. Kapital ta’mirlash uchta usulga bulinadi: xo’jalik, ichki pudrat va pudrat.

Xo’jalik usulida ta’mirlash ishlari asosiy vositalarning ob’ekt­lari biriktirilgan korxonaning uz kuchi va mablag’lari hisobiga amalga oshiriladi (jami kapital ta’mirlash uajmining 20-25 foiz).

Ichki pudrat usulida — ta’mirlash shartnoma asosida uz yo’llari- dagi boshqa korxonalar tomonidan bajariladi (10-15 foiz).

Pudrat usulida - kapital ta’mirlash shartnoma asosida maxsus sanoat korxonalari (lokomotiv-vagon ta’mirlash zavodlari) yoki ko’rilish tashkilotlari (mashinali yo’l stansiyalari, relslarni payvandlash poezd va boshqalar) yordamida amalga oshiriladi.

Sanoat korxonalarida bajariladigan ta’mirlash shartnomaviy (erkin) narxlarda to’lanadi. Ko’rilish-montaj ta’mirlash ishlari smeta qiymati bo’yicha yoki bajarilgan insharni qabul qilib olish dalolatnomasi mavjud bo’lgan tasdiqlangan narxlar yozmasi asosida moliyalashtiriladi.

O’zining xisobidagi va kompaniyaning boshqa depolarining va­gonlarini kapital ta’mirlash bo’yicha xarajatlar, mazkur ta’mir ishlarini amalga oshirayotgan deponing yuk vagonlarini kapital ta’mirlash bo’yicha zaxira fondi xisobitsan koplanadi.

2017 yil 17 apreddagi NFB-1/45-son farmoyishga muvofik o’zi­ning hisobidagi va kompaniyaning boshqa depolarining yuk vagonla­rini depoda ta’mirlash bo’yicha xarajatlar ushbu ta’mirlash ishlarini bajaruvchi deponing asosiy (gashish) faoliyati bo’yicha xarajatlarga kiritiladi.

«Uztemiryo’lmashta’mir» zavodi tomonidan xarakatdagi tarkib­ni (lokomogivlarni va yuk vagonlarini) depoda bajargan ta’miri uchun schyotlarni to’lash keyinchalik tarmoq xo’jaliklari schyotlarini aknepti bo’yicha xarakatdagi tarkibning egasiga ta’mirlash qiymatini berish bilan YUklarni tashish boshqarmasi tomonidan to’zil- gan shartnomalar asosida amalga oshiriladi.

«O’TY» AJ korxonalari ustidan boshqaruvni tashkil etishni tako­millashtirish jarayonida xarakatdagi yuk tarkibini joriy (depo­da) ta’mirlashni moliyalashtirish tizimi xam takomillashmoqda. Mavjud tizimning kamchiliklaridan biri ayrim qismlari juda eskirgan xarakatdagi tarkibni ta’mirlashda manfaatning yukdigi- dir. Ta’mirlash uchun to’lovlar ta’mirlanayotgan uzellarning norma­tiv eskirishidan va ta’mirlashning birligiga to’g’ri keladigan nor­mativ xarajatlaridan kelib chiqib amalga oshiriladi. Ammo xara­katdagi tarkibning aksariyat qismi, masalan, vagonlarning kuzov Qismi ko’proq eskirgan.

YUk parkining xarakatdagi tarkibini ta’minlash va depoda ta’­mirlash xajmini prognozlashtirish tizimi talablarga javob ber- maydi. Xrzirgi vaktda MTYU asosiy buyurtmachi xisoblanadi va u prognoz qilingan yuk tashish xajmidan kelib chiqib, yuk tashuvchi Xarakatdagi tarkibga bo’lgan talabni belgilaydi. Navbatdagi yuk ta­shishlarni bajarish uchun depo-ta’mirchilari, bunday buyurtmalarga rioya etib. talab etiladigan shtatlarni belgilaydi.

YUk tashish prognoz qilingan darajadan oshib ketgan vaktda, \apa- katdagi tarkibga bo’lgan tadabdarni kondirish va ta’minlash mhammo­ey paydo bo’ladi.

Kapital ta’mirlash ishlarini o’tkazish uchun pul mablag’dari- ning zaxirasi tashkil qilinadi. Zaxiraga ajratmalar vositalarning asosiy gruppalari bo’yicha kapital ta’mirlash ishlarini o’tkazish- ning kutilastgan qiymati va kapital ta’mirlash davomiyligidan kelib chiqib belgilanadi.

Maksud ot (ish, xizmat)larni ishlab chiqarish va sotish xarajat­larining tarkibi xamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tar­tibi to’g’risidagi nizomning 1.5.1.2-bandlariga asosan, asosiy ish­lab chiqarish vositalarini barcha gurda (joriy, o’rtacha, mukammal) tuzatishlarni xo’jalik yurituvchi sub’ektning uz kuchi bilan o’tkazish ishlab chiqarish xarajatlarining tegishli elementlari (moddiy xara­jatlar, mexnat xdkⁱ to’lash xarajatlari va boshqalar) bo’yicha maksu- lot (ish, xizmat)lar tannarxiga kiritiladi.

Zarurat bo’lganda. ayrim tarmoqdarning xo’jalik yurituvchi sub’ekt­lari O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligining ruxeati bi­lan mukammal tuzatish ishlarini o’tkazish uchun mablag’lar zaxirasi­ni tashkil kili shl ar i mumkin. Ushbu zaxiraga ajratmalar «Ishlab chiqarish tusidagi boshqa xarajatlar» elementa tarkibida aks et gi- r il adi va ko’zda tutilayotgan xarajatlar qiymati xamda asosiy vosi­talar kar bir ob’ektini mukammal tuzatishlarning davriyligidan kelib chiqk^an X^olD^a aniqtanadi. Zaxiraga ajratmalar normasi kar bir xisobot yili oxirida qayta k\fib chiqiladi va zarurat bo’lganda yangi moliya yili uchun ajratmalar miqdori ko’paytirilishi yoki ka- maytirilishi mumkin.

Temir yo’l kompaniyasining xarajatlar Nomenklaturasida mu­kammal tuzatish ishlarini o’tkazish uchun mablag’lar zaxirasini tashkil etish uchun ajratmalar rejalashtiriladi va xo’jaliklar xara­jatlarni ma’lum bir moddalari bo’yicha xisobga olinadi.

Bundan kelib chiqadiki, lokomotiv xo’jaliklari uchun tarmoq- lar bo’yicha xarajatlarning Iomenklaturasining 56-moddasiga kura poezd elektrovozlar kapital ta’mirlashni xlkazish uchun tashkil qilingan zaxiraga ajratmalar xisobga olinadi; 57-modda bo’yicha - manevr elektrovozlar uchun; 69-modda bo’yicha - elektroseksiyalar uchun; 76-modsa bo’yicha - poezd teplovozlari uchun. 164-modsaga kura, yuk vagonlarini kapital ta’mirlashni o’tkazish uchun tashkil qilingan zaxiraga ajratmalar xisobga olinadi; 198- va 199- moddalar bo’yicha esa mos ravishda erdan kudarmalar va yo’llarning yuqori qismlarini ta’mirlash xarajatlari xisobga olinadi.

Mukammal tuzatish ishlarini o’tkazish uchun mablag’lar zaxirasiga ajratmalar yo’l xujaliyutari bo’yicha (198, 199, 203, 204-moddalar) barcha eksplutatsion xarajatlarning 34 foizini tashkil kildi. Muz­latgichli xarakatdagi tarkibning ta’mirlash fondini to’zish zaxira- lariga ajratmalar vagon xo’jaliklari barcha xarajatlarining 14,6 fo­izini tashkil etgan bulsa, teplovozlar bo’yicha ushbu ko’rsatkich barcha lokomotiv xo’jaliklarining eksplutatsion xarajatlarining 6,8 foi­zini tashkil etdi. «O’TY» AJning ta’mirlash ishlarini moliyalashti­rishga yo’naltirilgan pul mablag’lari ning ulushi yildan-yilga oshib bormoqda va yuk tashish bo’yicha barcha xarajatlarning 14 foizini tashkil etdi.

Asosiy vositalarni kapital ta’mirlash uchun moliyaviy resurs­lar moliyalashtirish rejasida belgilanadi va ushbu ko’rsatkich kapi­tal ta’mirlash rejasida ko’zda tutilgan ta’mirlash qiymati va ish xajmidan kelib chiqib to’zil adi. Ularga quyidagilar kiradi:

• 
  mukammal tuzatish ishlarini o’tkazish uchun mablag’lar zaxirasi­ni to’zish uchun ajratmalar;
  
• 
  stansiyalarning maxalliy daromadlari (yillik summaning 20 foiz atrofida);
  
• 
  yil boshiga kapital ta’mirlash bo’yicha aloxida schyotdagi or- tikcha qoldik mablag’lar;
  
• 
  uy-joy tashkilotlarining asosiy vositalari xisoblanmay- digan, uy-joy bulmagan binolar uchun ijara to’lovlaridan ajrat­malar;
  
• 
  qonun chiqaruvchi organlarning kdroriga kura boshqa moliyalash­tirish mablag’lari.
  

Maxsus schyot ochayotgan korxonalar bank muassasalariga belgilan­gan tartibda tasdikdangan kapital ta’mirlashni moliyalashtirish rejasi, aloxida ob’ektlar bo’yicha kapital ta’mirlash xarajatlari­ning yillik summalarini taksimlash to’g’risida ma’lumotnoma, sme­ta-texnik xujjatlarini tasdikdanganligi to’g’risida ma’lumotnomani, ishning aloxida bosqichlari bo’yicha ob’ektni ta’mirlash smeta qiymatining taksimoti to’g’risida ma’lumotnoma takdim etiladi.

Yo’llarni ta’mirlash uchun mablag’lar buyurtmachi xisoblanadigan yo’l xo’jaliklari boshqarmasi ochgan kapital ta’mir bo’yicha maxsus schyotda yigiladi, ishning bajaruvchisi bo’lib mashinali yo’l stan- siyalari va yo’l uchastkalari xisoblanadi.

Yo’l xujaligi boshqarmasi yo’llarni kapital ta’mirlash bo’yicha bajarilgan ish uchun ish bajaruvchisining 'gulov talabnomasini, shuningdek yo’llarning yuqori qismlari uchun materiallar (rels- lar, shpallar, graviy toshlari, mixlar va boshqalar)ni etkazib ber- ganligi uchuy etkazib beruvchining to’lov talabnomasini to’lab beradi.

Yo’llarni kapital ta’mirlash uchun xisob-kitoblar kompaniya ran­en tomonidan tasdikdangan bir kilometr yo’l kugymatining kalkulya- siyasi asosida amalga oshiriladi.

Moliyalashtirishda amalda bajarilgan ish uajmi va ishning tu­riga adrab (kilometr uchun) amaldagi smeta qiymati ustidan nazo­rat qilinadi.

SHartnoma asosida pudrat usulida aload asbob-uskunalarini va tarmoqdarini va elektr uzatgichlarni kapital ta’mirlash ishlari, agar shartnomada ko’rsatilgan bulsa, butun ob’ekt bo’yicha to’liq yoki bir qismi bajarilgani uchun ttudratchilarning schyotlari to’lab beri­ladi.

Ichki pudrat va pudrat usulida bajarilgan kapital ta’mirlash ishlari o’rnatilgan tartibda bajarilgan ish uchun rasmiylapgtiril- gan dalolatnoma asosida topshirshtgan tugatilgan ob’ektlar uchun smeta Qiymati chegarasida to’lanadi.

Bino va inshootlari i kapital ta’mirlash ishlari bajarilgan ish uchun pudratchining buyurtmachi tomonidan akseptlangan schyotlari bo’yicha bank muassasasi orqali to’lanadi. Bunda, pudratchilarning oylik schyotlariga bajarilgan ishlarning solishtirma dalolatnomalari ilo- va qilinadi.

Pudrat usulida bino va inshootlari i kapital ta’mirlashda buyurtmachi tomonidan pudratchiga oldindan hisob raqamidan to’lab quyilgan materiallar, konstruksiyalar va bloklar berishi mumkin. Oldindan to’lab quyilgan materiallar qiymati pudratchining schyoti bo’yicha tugallangan ish uchun to’lashda ushlab kolinadi.

Buyurtmachi ta’mirlanayotgan ob’ektni bo’zishda olingan va ish­latishga yarouti materiallarni n g va asbob-uskunalarning qiymati­ni xisobga olishi kerak.

Pul mablag’laridan va material resurslardan okilotta foydala- nishni nazorat qilishda, shuningdek bajarilgan ta’mirlashning sifatini tekshirishda ishlarni amalga oshirish va ularni to’lash uchun asos bo’ladigan uujjatlardan foydalaniladi.

Moliyaviy nazorat amalga oshiriladigan uujjatlarga: asosiy vositalarni kapital ta’mirlashni bajarishning namunaviy texno­logik jarayonlari; ob’ektning yoki texnologik operatsiyaning birli­giga mexnat, materiallar, eugiyot qismlar, yokilsh va elektr ener­giya xarajatlarining normalari; o’rnatilgan tartibda tasdikdangan smetal ar va smeta- moliyaviy hisob-kitoblar; transport tariflari- ning va elektr energiya, gaz va suv tariflarining preyskurantlari kiradi.

Yo’llar, binolar va inshootlarni kapital ta’mirlashning smeta- texnik xujjatlari xar bir ob’ekt uchun tuz il adi.

Agar ishni bajarish vaktida smetada ko’zda tutilmagan iishar yoki kapital ta’mirlashning belgilangan smeta qiymatini oshirishni yoki kamaytirishni galab etadigan xatolar yuzaga kelsa, ob’ekgning ta’­mirlash qiymati smetasida to’g’rilashlar amalga oshiriladi.

Xarakatdagi tarkibni kapital ta’mirini amalga oshiruvchi za­vod va depolar xarakatdagi tarkibni kabul kil i b olish dalolatno- masi bilan birgalikda bankda schyot takdim etadi. Ta’mirlash ishla­rini bajarish davomida, nonormal eskirgan va etmay kolgan kiem uchun zavod (depo)-ta’mirchilar tashish bo’yicha xarajatlarga olib bo­riladigan qo’shimcha schstlarni takdim etishadi. Uz navbatida ta’- mirchi bajarilayotgan ta’mirlash ishlarining sifati va muddati uchun javobgardir. Ularga a mal kilmaganlik kolatida buyurtmachi o’rnatilgan tartibda reklamatsiya-dalolatnomasini tuzadi va ta’mirchiga yuboradi.

NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Temir yo’l kompaniyasining asosiy vositalarini ta’mirlash turlari.
   
2. 
   Asosiy vositalarni joriy va kapital ta’mirini moliyalashtirish uchun foydalaniladigan temir yo’l kompaniyasining pul mablag’lari.
   
3. 
   Joriy ta’minlashni va yo’llarning yuqori kdemlarini, sun’iy in­shootlarni ta’mirlashning barcha turlari ni moliyalashtirish manbalari.
   
4. 
   Ta’mirlash xarajatlarini moliyalashtirish usullari.
   
5. 
   Rejali xarajatlar summasi chegarasida asosiy vositalarni ta’mir­lashni moliyalashtirish usulining moxiyati.
   
6. 
   O’zgaruvchan xarajatlarni xisobga olgan xolda ta’mirlashni moliya­lashtirish usulining moxiyati.
   
7. 
   «O’TY» AJ va ayrim mulkdorlarga tegishli bo’lgan asosiy vositalarni ta’mirlash uchun to’lash.
   
8. 
   Kapital ta’mirlashni bajarish usullari, ularni moliyalashtirish tartibi.
   
9. 
   YUk vagonlarini depoda ta’mirlashni moliyalashtirish tartibi.
   
10. 
    Kapital ta’mirlashni moliyalashtirish uchun foydalaniladigan pul mablag’lari.
    
11. 
    Yo’llarni kapital ta’mirini moliyalashtirish.
    
12. 
    YUk vagonlarining depoda ta’mirlashni moliyalashtirishda foyda­laniladigan moliyaviy mexanizmni takomillashtirish mhammolari.
    
13. 
    Boshqalarga teshshli bo’lgan asosiy vositalarni ta’mirlashning shart- pomaviy parxini shakllantirish tartibi.
    
14. 
    Asosiy vositalar kapital ta’mirlanishini bajarish bo’yicha moliya­viy nazoratni olib borish uchun foydalaniladigan xujjatlar.
    
15. 
    Bajarilgan ish sifati uchup javobgarlikni oshirish, mexpatning unumdorligini oshirish, moddiy resurelardan okilona foydalanish maqsadida moliyaviy mexanizmdan foydalanish.
    

11-mavzu Aylanma vositalarni shakllantirish va foydalanish