Temir yo‘l muhandisligi

3.2. Tashqi relsning egriliklarda ko‘tarilishi

Temir yo‘l ekipajining egrilik bo‘yicha harakatlanganida markazdan qochma kuch hosil bo‘ladi. Bu kuch g‘ildiraklarning tashqi rels iziga qo‘shimcha bosimini paydo qilib, shu bilan bog‘liq ravishda uning relslari tezroq yedirilib, rels izlarida o‘yiqlar (otboi) yuzaga kelib, yoki ularda kuchlanish kuchayadi; so‘ndirilmagan markazdan qochirma kuch paydo bo‘lib, u katta qiymatga ega bo‘lganida yo‘lovchilar uchun noqulaylik, noxush hislar yuzaga keltiradi.

Tashqi rels izi relslariga yonlama bosimni kamaytirish, bu relslar (otboy)ining oldini olish va yo‘lovchilarni noxush ta’sirlardan saqlash maqsadida tashqi relsni egrilikda balandroq qilib ko‘taradilar (14-rasm). Tashqi rels ko‘tarmasi balandligi egrilikning har ikkala izi bir xil vertikal yedirilishini ta’minlash nuqtai nazaridan quyidagi formuladan aniqlanadi:
mm (3.6)
bu yerda 12,5 – o‘tkazish koeffitsiyenti;
N _i - kurs loyihasi vazifasiga binoan mazkur egrilik bo‘yicha bir sutkada o‘tadigan muayyan vaznli poyezdlar miqdori;
R i – poyezdlar massasi, vazifaga binoan;
V i – turli xil poyezdlar harakati tezliklari, km/s;
R – berilgan egrilik radiusi, m;
∆ h – ekipajning rels oralig‘ida joylashuvi ekssentrisitetlari ta’sirini, ekipaj ressorosti va ressorusti qurilmalarini hisobga olgan tashqi relsning egrilikdagi qo‘shimcha ko‘tarilmasi.
VNIIJT quyidagi qiymatlarni qabul qilishni taklif etadi: ∆ h – 30 mm; asosan yuk poyezdlari qatnaydigan liniyalar uchun ∆h = 20 mm; boshqa hollarda ∆h=25 mm.
Lokomotivning egrilikka kirib kelishiga hisob-kitobi tavsifi [8]
4-jadval

Lokomotiv turi va g‘ildirak formulasi	Aylanish (sirpanish) doirasi bo‘ylab g‘ildirak diametri, sm	Qo‘zg‘almas baza uzunligi, sm	Ko‘ndalang razbeglar, mm
			Aravacha-larning chekka o‘qlari	3 o‘qli arava-chaning o‘rta o‘qlari
UZB0001-UZB0020	125	300	yo0,5÷10
UZB0021-UZB0030	125	467	-
UZB0031-UZB0040	125	495	yo1,3
UZB0041-UZB0050	125	333
UZB0051-UZB0060	120	440	yo0
UZB0061-UZB0070	120	320	yo0,2÷2,9
UZB0071-UZB0080	122	400	yo3÷6,0	yo3,6÷10
UZB0081-UZB0090	105	460	yo0÷0,5
UZB0091-UZB0100	115	425
UZB0101-UZB0110	105	390	yo1,5	yo10÷14
UZB0111-UZB0120	105	390	yo1,5	yo10÷14
UZB0121-UZB0130	105	390	yo1,5	yo10÷14
UZB0131-UZB0140	122	430	yo1,5	yo10÷14
UZB0141-UZB0150	122	430	yo1,5	yo10÷14

Ikki o‘qli qo‘zg‘almas bazali ekipajning egrilikka erkin kirib kelishi sxemasi

Uch o‘qli qo‘zg‘almas o‘qlarida ko‘ndalang (razbeg) bo‘lmagan bazali ekipajning egrilikka erkin kirib kelish sxemasi
11-rasm
Uch o‘qli qo‘zg‘almas bazali, o‘qlarida ko‘ndalang (razbeg)i mavjud ekipajning egrilikka erkin kirib kelish sxemasi

12-rasm
O’qlarning ko‘ndalang (razbeg)lari bo‘lgan holda ikki o‘qli qo‘zg‘almas bazali ekipajning egrilikka siqilib kirib kelishi sxemasi

13-rasm
Kurs loyihasida ∆h=25 mm deb qabul qilingan.
Tashqi relsning ko‘tarmasi yo‘lovchilarga qulaylikni ta’minlash shartidan kelib chiqib [3] formuladan aniqlanadi:
h=12,5 mm (3.6)
Tashqi rels egrilikdagi ko‘tarmasi hisobining sxemasi

14-rasm

bu yerda V_max– berilgan egrilik bo‘yicha maksimal harakatlanish tezligi, km/s;

a_qo‘sh–so‘ndirilmagan gorizontal tezlanishning tezlashtirilgan me’yori;
a_qo‘sh=0,7 m/c.
H ning uzil-kesil qiymati deb, (3.6 va 3.7) formulalar bo‘yicha aniqlanadigan eng katta qiymat olinadi.
(3.6) formulaning yechilishini osonlashtirish uchun tonnajga ko‘ra o‘rtacha olingan kvadratik tezlikni aniqlashning jadval uslubini qabul qilamiz (5-jadval).
Bu holda km/ch
va (3.6) formulasi quyidagi ko‘rinish oladi: