Temir yo‘l muhandisligi

3.1.2. Izlar oralig‘ining minimal yo‘l qo‘yiladigan enini aniqlash

Izlar oralig‘ining yo‘l qo‘yiladigan minimal enini aniqlashning hisobiy sxemasi sifatida temir yo‘l ekipajining burilishga siqilib kirib kelishi sxemasini qabul qilib, bunda qo‘zg‘almas baza chekka o‘qlarining tashqi g‘ildiraklari rebordalari bilan egrilikning tashqi relsiga tiralsa, o‘rta o‘qning ichki g‘ildiraklari esa ichki iz relsiga taqaladi (13-rasm). Ekipaj burilish markazi yo qo‘zg‘almas bazaning o‘rtasida joylashadi (ikki o‘qli ekipajlar, o‘qlari simmetrik joylashgan ko‘p o‘qli ekipajlar), yoki ushbu holatni egallashga intiladi. Shundan keyin ana shunday hisobiy sxema asosida olingan oraliq eniga rels yonlama ishchi qirrasi va to‘g‘ri uchastkadagi g‘ildirak “toji” orasidagi minimal tirqish (zazor) δ_min = 7 mm qo‘shish lozim, chunki ekspluatatsiya jarayonida siqilib o‘tishga yo‘l qo‘yilishi mumkin emas. Bunda:

A) barcha holatlarda relslar oralig‘ining aniqlangan (belgilangan) yo‘l qo‘yiladigan minimal eni S relslar oralig‘ining maksimal enidan ortmasligi shart
S _max=1535 mm;
B) hisob-kitob orqali olingan relslar oralig‘i eni maksimal qiymatdan katta bo‘lsa, bu mazkur egrilik kontrrelslar ko‘rinishidagi maxsus moslamalarsiz ko‘rib chiqilayotgan temir yo‘l ekipajining o‘tishini ta’minlay olmasligini anglatadi;
V) oraliqning ko‘rib chiqilayotgan eni S uning normal eni S₀ = 1520 mm dan kichik bo‘lsa, bu ko‘rib chiqilayotgan ekipaj yurish qismlarining konstruksiyasi va xossalari ana shu radiusli egrilikni uning relslari oralig‘ini kengaytirmagan holda o‘tish imkonini berishini anglatadi. Bunday holda oraliq eni PTE [6] bo‘yicha R ga bog‘liq ravishda qabul qilinishi lozim. Demak, oraliq eni quyidagiga teng:
S_min = q_max + f _n+ f _vn + 4 + δ_min ≤ S _unif,
=1509+3,49+13,87+4+7=1537,36mm ≥1520mm. (3.4)
Ikki o‘qli qo‘zg‘almas baza uchun:
f _n = , = ; f_vn = , =
= v_n = v_vn ≈ mm (3.4)
Uch o‘qli ekipaj yoki ko‘ndalang (razbegsiz) uch o‘qli aravacha (telejka) uchun:
f _n = mm; f_vn = 0 mm; ; v_n = (3.5)
Barcha qiymatlar ko‘rsatkichlari (3.2 va 3.3) formulalaridagiga teng.
O’qlarning ko‘ndalang (razbeg)lari mavjud bo‘lgan hollarda ikki xil hisob-kitob amalga oshirilishi mumkin: 1 variant ∑η ≥ f _n ; 2 variant ∑η f _n,bunda ∑η − g‘ildirab kelayotgan o‘qlarning ko‘ndalang (razbeg)lari yig‘indisi. Birinchi holda hisob-kitob (3.4 va 3.5) formulalar bo‘yicha amalga oshiriladi. Ikkinchi, ∑η f _n bo‘lgan, demak, o‘rta o‘q rebordasi tashqi izga tega olmaydigan holda (13-rasm), hisob-kitob quyidagi formula bo‘yicha yuritiladi:
S_min = q_max + f _n − ∑η + δ_min + 4 ≤ S unif= 1509+1,89-1,5+7+4=1520,4 ≤ 1520 (3.4)
Ko‘ndalang (razbeg)lar qiymatini 4-jadval bo‘yicha qabul qilish lozim.
Hisob-kitob orqali olingan, oraliqning S _unif dan katta bo‘lgan eni bo‘yicha ko‘rib chiqilayotgan egrilik mazkur ekipajning maxsus moslamalarsiz o‘tishini ta’minlay olmaydi. S_min S_max bo‘lsa, bu ko‘rib chiqilayotgan ekipajning konstruktiv o‘lchamlari egrilikka relslar oralig‘ini kengaytirmagan holda kirib kelish imkonini berishini anglatadi.