Temir uglerodli va po‘latlarning turlari, ishlatilishi. Ligerlangan po‘latlar reja

Uglerodli asbobsozlik pо‘latlar: 
Uglerodli asbobsozlik pо‘latlar jumlasiga 
tarkibida 0,65 dan 1,s35% gacha uglerod bо‘lgan pо‘latlar kiradi.
Uglerodli asbobsozlik pо‘latlar sifatli va yuqori sifatli bо‘lishi mumkin. 
Uglerodli asbobsozlik pо‘latlar U7, U7A, U8, U8A,..., U13, U13A xarflar bilan 
markalanadi. 
U - Uglerodli ekanligini, keyingi rakamni unga bо‘lsak S ning % mikdori A-
xarfi sifatli ekanligini kо‘rsatadi. Uglerodli asbobsozlik pо‘latlar tarkibida 0,15-
0,35% kremniy, 0,15-0,4% margens va bundan tashqari sifatli asbobsozlik pо‘latlar 
tarkibiga 0,2% xrom, 0,25% nikel, 0,25% mis kiradi. Uglerodli asbobsozlik 
pо‘latlar. Uglerodli asbobsozlik pо‘latlarda Mn 0,6% ga yetishi xam mumkin. Bunga 
G xarfi kо‘yiladi. U8I, U8GA 
Legirlangan pо‘latlarning tarkibiga kiruvchi elementlar 
Tarkibiga ataylab qо‘shilgan elementlar, masalan, xrom, nikel, volfram, 
vanadiy va boshqalar yoki ortiqcharoq miqdorda doimiy qо‘shimchalar, masalan, 
kremniy, margenets va boshqalari bо‘lgan pо‘lat maxsus yoki legirlangan pо‘lat deb 
qо‘shilgan va ortiqcharoq bо‘lgan bunday elementlar esa maxsus legirlovchi deb 
ataladi. 

---

Pо‘latni legirlashdan ya’ni unga legirlovchi elementlar qо‘shishdan kо‘zda 
tutiladigan maksad pо‘latning xossalarini zarur tomonga qarab о‘zgartirishdan 
iborat. Legirlovchi elementlar pо‘latning puxtaligini, qovushqoqligini, yeyilishga 
chidamliligini va boshqa mexanik xossalarini oshiradi. 
Legirlangan pо‘latlar tegishli xarflar va raqamlar bilan 
markalanadi. GOCT ga kо‘ra xar qaysi legirlovchi element 
ma’lum xarf bilan belgilanadi, masalan: A-azot, YU-alyuminiy, R-bor, F-
vannadiy, V-volfram, K-kobolt, S-kremnik. G-margens, D-mis, YE-selen, T-titan, 
X-xrom, P-fosfor xarfi bilan belgilanadi. Raqamlar ularning foiz miqdorini 
kо‘rsatadi. Eng oldin turgan raqam shu pо‘lat tarkibidagi uglerod miqdorining 
protsentining 1/100 ulushi xisobida. yoziladi. Xarflardan keyin raqam shu 
elementning foiz miqdorining о‘rtacha miqdorini bildiradi. Legirlovchi elementlar 
1% dan kam yoki 1% dan sal oshiqroq bо‘lsa, raqam yozilmaydi. Masalan, 20 XN = 
0,17-2,23% uglerod, 0,45-0,75% xrom, 1,0-1,4% nikel. 18 X 2N4V = 0,14 ~ 0,2 
uglerod, 1,35-1,65% xrom, 4-44% nikel, 0,8-1,2% volfram. 
Ba’zan uglerodning miqdori о‘ndan bir ulushida xisoblanadi 9XS. 0,9%S, 4 
XVgS = 0,4% uglerod. 
Ba’zi gurux pо‘latlar qо‘shimcha ravishda xarflar bilan belgilanadi. Masalan: 
rolikaviy 
podshibnik 
pо‘latlar 
sh-xarfi 
bilan 
magnitovaya 
pо‘latlar 
YE 
elektorotexnikaviy pо‘latlar E. teskesar pо‘latlar R xarfi bilan belgilanadi. 
Legirlangan pо‘latlar tarkibidagi uglerod miqdori 0.04% gacha bо‘lsa, pо‘lat 
markasi oldiga 2 -ta nol, 0,04-0,004% gacha bо‘lganda bitta nol yoziladi. 
Masalan: 00-X 18N-10 yoki 0-X-13 uglerodli pо‘latlar singari legirlangan 
pо‘latlar xam GOST ga kо‘ra legirlangan konstruksion pо‘latlar va legirlangan 
asbobsozlik pо‘latlarga bо‘linadi.