|
GIPERMATN VA GIPERMEDIYA
WWW (qiskacha - Web) sistemada maǵlıwmatlar gipertekstiy hújjetler formasında alınadı. Gipertekst boshka tekstiy hújjetlerge yul kursatuvchi tekst bolıp tabıladı. Bul bolsa boshka tekstlerge (bul tekstler kaysi mámlekettiń serverinde turıwınan kati názer) demde utish imkaniyatın beredi. Tekstler menen bir katorda WWWxujjatlarda reńli háreketleniwshi suwretlerdi, túrli video kliplarni, ulıwma multimedia maǵlıwmatlardı kurish múmkin. Tekstten tashkari boshka shakdagi maǵlıwmatlardı beretuǵın hújjetler gipermedia hújjetleri dep ataladı.
Web - Internet tarmaqlarında jaylasqan fayllar tuplami bulib, olardıń sanı saat sayin kupayib barmokda. Bul fayllarda maǵlıwmatlardıń hár qıylıların ; tekst, grafik, suwretler, video, audio maǵlıwmatların ushıratıw múmkin.
Webning eń tiykarǵı qásiyetlerinen biri ol jaǵdayda túrli ob'ektlerge (tekst, video, grafik ) gipershaqırıwdıń bar ekenligi bolıp tabıladı. Tekstlerde gilt suzlar dep atalıwshı suzlar orkali dúnyanıń qálegen múyeshinde Internet sheńberinde jaylasqan ma'dumotlarga murojat etiw hám ol orkali maǵlıwmatlardı tabıw gipershaqırıw dep ataladı. Ajıratılǵan suz hám frazalar - gipertekst alokalari kiskacha giperalokalar dep júritiledi. Bul giperalokalar orkali boshka hújjetlerge shaqırıq kilib, ol jaǵdayda jańa giperalokalarni jaratıw múmkin. Sonday kilib, Web - gipertekstiy sistema bulib, ol jaǵdayda maǵlıwmatlar qálegen tártipte (chiziksiz bulmagan) jaylasadı. Onı na bası, na aqırı bar. Ol jaǵdayda maǵlıwmatlar qálegen orında jaylasqan boladı. Bunday maǵlıwmatlar fakat giperalokalar menen boglangan tek. xozirda giperalokalar fakat tekst degi ajıratılǵan suzlar menengine emes, xatto suwretler, grafiklar, olardıń kismlari orkali xam ámelge asırılıwı múmkin. Mısalı : Webda qandayda bir mámlekettiń geografiyalıq kartası ámeldegi bulsa, onıń bir bulagiga sichkoncha kursatkichini urnatib bosilsa, ol orkali Web maǵlıwmatlarına kiritiledi. Webda maǵlıwmatlar Web saxifalari formasında beriledi. Bul saxifalar arnawlı HTML tilinde tashkil kilinadi.
Bas saxifa. Bas saxifa qandayda bir sub'ekttiń, shaxs yamasa shólkemlerdiń bar ekenligi belgisi bulgan Web saxifa bolıp tabıladı. Ádetde bas saxifa shaxstıń suwreti, onıń avtobiografiyasi, qánigeligi hám boshka maǵlıwmatlardı sáwlelendiredi. Shólkemlerde bolsa onıń atı, dúzilisi hám iskerligi menen boglik bas maǵlıwmatlar boladı.
Internet hám Web birdey zatma? Joq, álbette. Web uz saxifalarini saklash hám uzatıw ushın Internetten paydalanadı. Web Internettiń múmkinshiliklerinen biri deyiw múmkin. World Wide Web Internetge uxshab xar tárepleme úzliksiz uzgarib turadı. xar mudam jańa serverler payda boladı, eskilari bolsa uz - uzidan yukoladi. Jańa - jańa WWW browserlari jaratıladı, aldın maǵlıwmatlar rawajlanıwlastırıladı, jańa múmkinshilikler kushiladi. Internettiń jańa servislerinde islew ushın kaydnomalar islep chikiladi. Onıń ájayıp qásiyetlerinen biri Internette ámeldegi boshka sistemalar menen dustona munasábette bulish hám olar menen birge paydalanıw múmkinligi bolıp tabıladı. Bunda gáp UseNet, FTP, Telnet hám boshkalar sıyaqlı Internet xızmetlerin ústinde ketip atır. Web orkali siz gazetalardagi maǵlıwmatlardı, túrli jańalıqlardı, túrli tarawǵa tiyisli maǵlıwmatlardı, kitap hám jurnallardı, kompakt disklardı satıp alıw ushın pul sarplamasdan, eń áhmiyetlii artıkcha kúsh sarplamay, qandayda bir jayǵa kitap, gazeta, kompakt disk hám xokazolarni izlep barmastán, jumıs jayıńızda bir demde alasız. Bul asrimizning úlken mujizasi emespe óytkeni. Sol orında bir mısal keltiraylik.
Bizde salıq sistemasında dáramatlardı deklaratsiya (daǵaza ) etiw ámeldegi kilindi. Sol munasábet menen mártebege erispegen muridlik mekememesine waqtın ketkazib barıp júrmesten, aldınan tayarlanǵan Web saxifa orkali tiyisli blankani tuldirsangiz jetkilikli, kanchadan - kancha fukarolarning waqıtı tejaladi. Asabni buzilmaganini aytpaysizmi? WWWning jaratılıw tariyxına azmaz názer taslasak, 1989 jılı CERN (Evropa elektron bólekler fizikasi laboratoriyası ) tadkikotchilari uz aldılarına sonday sistema jaratıw máselesin kúyiwadiki, bul sistema túrli ilimiy gruppalar uzaro aloka etiwlerin támiyinlewi kerek edi. CERN tadkikotlarida túrli qalalerde iskerlik kursatuvchi ilimiy oraylar hám turaqlı informaciya almaslawǵa kizikkanlar katnashdilar. Birok bul ańsat kechmadi, tekstti kurish yamasa grafik suwretlerdi kurishda mudami kidirilayotgan hújjettiń jaylasqan urnini kidirishga jáne bul háreketlerdi orınlaw ushın bir neshe ámeliy programmalardan paydalanıwǵa tugri keledi. TelNet, FTPlarga uxshash, grafik suwretlerdi kuruvchi programmasına uxshash programmalar kerek boladı. Sol sebepli sistemanı islep chikishda, maksadga jetiw ushın júdá kup aralıq kadamlardan paydalanildi. 1990 jıl aqırında CERN tadkikotchilari tekst hám grafik xolatlarda kurish ushın NEXT shańaraǵına tiyisli programma jaratıwdı. 1991 jılda WWW sisteması CERN de keń paydalanila basladı. WWWning dáslepki paydalanıwshılarına gipertekstiy hújjetler hám UseNet telekonferenciya makolalariga kirisiw xukuki berildi. Rawajlanıw boskichida Internet servis túrlerine interfeys kushildi (WAIS, FTP hám boshkalarga uxshash); 1992 jılı CERN WWW proektsi tugrisida júdá keń maǵlıwmat tarkatishni basladı. Internettiń pútkil jaxon jámiyeti tárepinen tán alınıwı hár qıylı, reń - barang maǵlıwmatlarǵa kirisiw múmkinshiligi payda bulgani bolıp tabıladı. Kup sanlı WWW serverleri jaratıldı. Birpara jámáátler WWWdan paydalanıwshılar ushın islewdi ańsatlashtiruvchi programmalar jazıwǵa kirdiler. 1993 jıldan baslap WWW Internettiń resursları ishinde eń ǵalabalıqsına aylandı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
