Tema: Stiller ham vizual informatsiyalar

Sintaktik adekvatlıq-bul informaciyanı jetkerip beriw tezligi, anıqlıg’ı, kod-lastırıw sisteması, sırtqı ta’sirdin’ barlıg’ı ha’m tag’ı da basqa sonday proсes-lerden ibarat.
Semantik adekvatlıq - uzatılatug’ın informaciyanın’ ruwxıylıq bo’limi, ob’ekt obrazına ha’m real ko’rinisine sa’ykes keliwi esapqa alınadı.

Pragmatik adekvatlıq - alıng’an informaciyanın’ tiykarg’ı basqarılatug’ın pro-cess penen sa’ykes keliwin belgileydi.
Bulardı ja’nede jaqsıraq tu’siniw ushın turmıstan bir mısal keltiremiz. Aytayıq, siz avtomobil’ bazardanda islewshi firmada menedjer bolıp isleysiz ha’m avtomo-bil’ texnikasın reklama etiwshi ko’rgizbege mira’tnama aldın’ız. Bul mira’tnamada ko’rgizbe bolatug’ın waqıt, jay, qatnasıwshılar dizimi haqqında mag’lıwmatlar bo-lıwı mu’mkin. Eger ko’rgizbe jabılg’annan son’ bul mira’tnamanı alg’anın’ızda ol sizge kerek bolmay qalar edi. O’z waqıtında emesligi sebepli onnan paydalanıp bolmaydı.


Sintaktik adekvatlıq talaplardı orınlaw ushın mira’tnama blankası pu’tin bolıwı, qattı qag’azdan tayarlang’anlıg’ı shriftlerdin’ an’sat oqılatug’ınlıg’ı ha’m sol sıyaqlılar. Yag’nıy, bul jerde biz tek informaciyanı jetkerip beriw processi haqqında bas qatıramız ha’m onda ne jazılg’anlıg’ı bizdi qızıqtırmaydı.

Semantik adekvatlıq bizden mira’tnamadag’ı xabardın’ haqıyqatqa tuwrı keliwi talap etiledi. Pavilon nomerleri, qatnasıwshılar atları, ta’dbirdin’ bolıw waqtı sıyaq-lılar sa’ykes keliwi tekseriledi.

Pragmatik adekvatlıq mira’tnamadag’ı mag’lıwmatlardın’ paydalılıg’ı menen anıqlanadı. Yag’nıy mira’tnamadan paydalanıp, ko’rgizbe zalın tez ha’m waqtında taba alsan’ız - o’z waqtın’ızdı u’nemlegen ha’m nervlerin’izdi asırag’an bolasız.
Bir informaciyanın’ o’zin ha’r qıylı jetkerip beriw mu’mkin. Burıng’i telegrafta, ma’selen, informaciya Morze a’lipbesi ja’rdeminde tochkalar, sızıqshalardan du’zil-gen izbe-izlikler tu’rinde qollandı ha’m jetkerip berildi. Kitaplar ha’m gazetalarda mag’lıwmat tekstler ha’m su’wretler tu’rinde beriledi. Morze a’lipbesinın’ tochka-ları ha’m sızıqshaları menen kodlang’an so’zdi jazıw mashınkasında ha’ripler me-nen basıwg’a beriwge boladı h.t.b.
Tu’rli ko’rinislerde qabıl etilgen yaki berilgen mag`lıwmatlardı bir ko’riniske (komp`yuterge ornatılg’an belgilerde) o’tkiziw yaki an’latıw ju’da’ za’ru’r. Bunın’ ushın mag`lıwmatlar kodlanadı (ha’r bir mag`lıwmat atamalanadi yaki nomer-lenedi), yag`nıy ha’r qıylı tu’rde berilgen mag`lıwmatlar bir usul ha’m belgiler me-nen atamalanadı.
Ma’selen, insanlar so’ylesetug’ın tiller – bul tu’sinik ha’m pikirlerdi so’ylew ar-qalı an’latıw ushın kodlawdın’ tu’rleri, ko’rinisleri yaki usılları esaplanadı.
Informaciya sanlı, tekstli, suwret ha’m basqa ko’rinislerde beriliwi mu’mkin. Informaciyanı berilgen ko’rinisten basqa ko’riniske o’tkeriw procesi kodlaw delinedi.