Tema: Shıǵıs oyshıllarınıń bolmıs haqqındaǵı táliymatları Joba: I. Kirisiw II. Tiykarǵı bòlim

Tema: Shıǵıs oyshıllarınıń bolmıs haqqındaǵı táliymatları


Joba:
I. Kirisiw
II. Tiykarǵı bòlim
2.1 Shıǵıs oyshıllarınıń bolmıs haqqındaǵı kóz qarasları.
2.2 Abu Nasr Forob Fozıl adamlar qalası shıǵarmasındaǵı social kòz qaraslar.
2.3. Aristoteldıń bolmıs haqqındaǵı táliymatınıń shıǵısqa tarqalıwı.
2.4. Abu Ali ibn Sinonıń socialogiyalıq kóz qarasları.
2.5 Beruniydiń bolmıs haqqındaǵı kóz qarasları.
III. Juwmaqlaw
IV. Paydalanılğan ádebiyatlar

Kirisiw
Bolmıs — obiektiv ámeldegi reallıqtı ańlatiwshı filosofiyalıq túsinik. Ol materiallıq predmet álemindeǵana ibarat emes. Bolmıs túrli dárejede kórinetuǵın boladı: organikalıq hám organikalıq bolmaǵan tábiyaat, biosfera, social bolmıs, obiektivideal bolmıs (materiallıq qádiriyatlar, ilimiy bilimdiń ulıwma principleri, túsinikleri hám t.b.), insan turmısı. Bolmıs filosofiya tariyxında túrlishe aytılǵan. Jaqın hám Orta Shıǵıs filosofiyasında Forobiy, Ibn Sino, Umar Xayyom, Ibn Rushd sıyaqlı oyshıllar bolmıstı ekige bóledi.
Real hám qıyalıy bolmıs ortasında bólek ayırmashılıq bar. Real bolmıs ámelde barlıqtı, qıyalıy bolmıs mánisti belgileydi. Real bolmıs zatlar, processler, shaxslar, xattiharakatlar hám basqa dıń reallıǵın ańlatadı; ol mákan hám zaman xarakterine iye, ol bólek, ayrıqsha. Qıyalıy bolmıs (ideya mánisinde) waqtınshalıq, haqıyqıy, tájiriybelik xarakterinen juda, ol fakt bola almaydı; ol qatań ózgermeytuǵın (qatıp qalǵan), máńgi ámeldegi (N. Gartman). Qıyalıy bolmıs bul mániste qádiriyat, ideya, matematikalıq hám logikalıq túsinik retinde júzege shıǵadı. Platon ol jaǵdayda shın, jeke ‘real’ bolmıstı kóredi. Ulıwma mánistegi bolmıs den arnawlı bir bolmıs parıq etedi. Geraklit pikrine qaraǵanda, hesh qanday qatıp qalǵan bolmıs joq, mudami ózgeriwshen bolmıs bar. Metafiziklar ‘‘haqiqiy’’ bolmıs transsendent, zat ózinde bolıp tabıladı dep biladilar. Barlıq ámeldegi zatlardıń jıyındısın, ulıwma álemdi bolmıs dep ataydilar. Birpara filosoflar bolmıstı qanday da dúnyalıq ruhtıń ǵayrı materiallıq kúshdıń kórinislerinen ibarat, dep esaplaydilar. Atap aytqanda Gegel filosofiyasında bolmıs tolıq ideyanıń o'zligidan, abstraktlıqtan konkretlikke tárep ósip baratuǵın dáslepki, tikkeley hám júdá uǵımsız basqıshı esaplanadı. Bolmıs ni ruhmahsuli retinde qaraw 19-ásir aqırı—20-ásir basındaǵı filosofiyaǵa da tán. L. Feyerbax, A. I. Gersen, N. G. Chernishevskiy bolmıs obiektiv, ol háreketdegi materiya menen baylanıslı dep aytıp otediler. Birpara filosofiyalıq aǵıslar ámeldegi álemdiń reallıǵın, bolmıstıń obiektivligin tán aladılar. Bolmıstıń eń zárúrli ózgesheligi — materiallıqlıǵında ekenligin bólek aytıp otediler. Házirgi zaman ontologiyasiga kóre, bolmıs — barlıq janzattıń hár qıylı kórinisleri menen áyne bolıp tabıladı.