Tema: Psixologiya pánlerin oqıtıwda dástúriy metodları Joba

Tayansh túsinikler: normativ bahalaw, nátiyjelerdi bólistiriwge tiykarlanǵan bahalaw, jazba soraw, awızsha soraw, ámeliy tapsırmalar, kollokvium.
Basqa pánler sıyaqlı psixologiya páninde de bilimlerdi bahalawda 2 tip qollanıladı
1) normativ bahalaw ;
2) natijalarni bólistiriwge tiykarlanǵan bahalaw.
Normativ bahalaw imtixan ótkeriwshiniń aldınan belgilep qoyǵan ózlestiriwdiń arnawlı bir normalariga muwapıq tárizde studentlerdiń bilimi bahalanadı. Jumıs menen birge student kórinetuǵın etken bilimlerdiń qanshellilik tolıqlıǵı, anıqlıǵı, tereńligi bahalanadı. Bahalawdıń bunday strategiyası arqalı oqıwshılar arnawlı bir bilim etaloniga ıntıladılar hám olarǵa erisediler. Bunda gruppa daǵı kóplegen studentler unamlı baxolanishlari múmkin. Biraq ámelde hár yilgi bahalaw qıysıq normal bólistiriliwine alıp kelinip atır. Úzliksiz túrde unamlı bahoning artpaqtası oqıtıwshınıń studentlerin azayıwınan, kerisinshe oqıtıwshınıń studentler bilimine bolǵan talabın artpaqtası qanaatlanǵan hám de qaniqarsiz bahoning artıwına alıp keledi.
Nátiyjelerdi bólistiriwge tiykarlanǵan bahalaw. Bunday bahalaw strategiyasın Amerikalıqlar “Iymek sızıqlı bahalaw” dep ataydilar. “Iymek sızıq” degende bul pánnen barlıq studentlerdiń alǵan bahaların qıysıq bólistiriw túsiniledi. Bunday bólistiriwge kóre, qanaatlanǵan hám artıqmash qatlamına bólekan, orta dárejege bolsa kópshilik studentler tiyisli boladı. Sonday eken, 1 studenttiń bahosiga gruppadagilarining bahası da tásir etedi. Bunday bahalaw strategiyasında arnawlı bir bir bilimler etaloni joq, ol bahalaw processinde ózgerip baradı.
Real máselelerden biri normativ bahalawda ob'yektivlikka ámel qılıw ushın nátiyjelerin ortasha bólistiriwine (salıstırmalıqqa ) ámel etiliwi bolıp tabıladı.
Psixologiya pánlerin oqıtıwdı joybarlaw waqtında studentlerdiń bilimlerin baqlaw hám bahalawdı da joybarlaw zárúr. Oqıtıwshı aldınan tómendegilerdi kórip shıǵıwı shárt:
-oqıw páni boyınsha studentlerdiń ózlestiriw dárejesin bahalaw ushın qanday kriterya hám kórsetkishlerden paydalanıladı ;
- studentlerdiń qatnası hám aktivligi inabatqa alınadıma
- bilimlerdi tekseriw
- qanday qadaǵalaw túrleri hám formaları qollanıladı
- bilimlerdiń tekseriw múddeti
- hár bir qadaǵalaw formasınıń aralıǵı qansha múddet boladı hám olarǵa ajıratılǵan oqıw saatları
- ámeldegi qadaǵalaw juwmaqlawshı qadaǵalawǵa qanday tásir etedi.
Joqarıda keltirilgen maǵlıwmatlar 1-sabaqta oqıwshılarǵa xabar berinishi kerek. Bul olardıń tayarlanıp júriwlerine dúmpish boladı.
Psixologiyani oqıtıwda bilimlerdi baqlaw túrleri
Studentlerdiń bilimleri yamasa olardı ámelde qóllaw kónlikpeleri tekserilayotganiga qaray tómendegi qadaǵalaw túrleri parıq etedi: soraw hám ámeliy tapsırmalardı orınlaw. Soraw arqalı studentlerdiń arnawlı bir bir empirik fakt, teoriyaler, túsiniklerdiń anıqlaması, mısallar klassifikaciyalar, ilimiy nizamlıqlar haqqındaǵı bilimleri tekseriledi. Ámeliy máselelerdi orınlaw arqalı bolsa bul bilimlerdi oqıw hám máselelerdi sheshiwde qóllaw názerde tutıladı.
Soraw jazba yamasa awızsha bolıwı múmkin. Awızsha sorawdıń jetiskenlikleri:
1) studentlerdiń bilim dárejesin anıqlawtırıw ushın sorawlar beriw;
2) tosınarlı bahalawdıń aldı alınıwı ;
3) studenttiń monologik baylanıstıry alıw kónlikpesin tekseriw múmkin.
Álbette bunda student sorawǵa uyqas penentúrde túsinip gápirsa maqsetke muwapıq boladı. Sonı atap ótiw kerek awızsha soraw nátiyjelerin bahalaw azmaz sub'yektivroq boladı. Hár eki tárep de mashqalanı sheshimin bahalaw boyınsha sub'yektiv pikirge iye boladı. Eger buǵan baylanıslı 2 táreptiń pikiri bir-birine uyqas penenkelmese, bunda ob'ektivlikka erisiw qıyınshılıqlı boladı. Kóp jaǵdaylarda oqıtıwshı aqsha bolıp shıǵadı. Jazba sorawdıń qolaylıǵı qısqa waqıt ishinde kópshiliktiń bilimin bahalaw imkaniyatın beredi, biraq orınlanǵan islerdi tekseriw kóp waqıt sarplaydı. Onıń formaları :



Bir retlik
Bólistirilgen

Jazba soraw arqalı bahalaw ob'ektivroq bolıp tabıladı, eger student alǵan bahosidan qaniqmasa apelyatsiyaga beriw múmkin. Studenttiń jazba juwabı onı bahalaw hasası boladı. Biraq sorawda awızsha soraw daǵı tabıslar joq. (joqarıda berilgen) bilimlendiriw Ministirliginiń pikrine qaraǵanda kirisiw imtixanların jazba soraw formasında aparıw ob'ektivlikni asırar eken.
Ámeliy tapsırmalar da awızsha hám jazba bolıwı múmkin.
Soraw erkin hám programmalastırıwtirilgan boladı. Erkin sorawdan keń ulıwma sorawlarǵa juwap beriwde qollanıladı. Bunda studentten ilimiy dálillerge tayanǵan halda logikalıq baqlaw arqalı sorawlarǵa jazba yamasa awızsha juwap beriwleri názerde tutıladı. Bunday sorawlar tómendegishe bolıwı múmkin: “Aqıl jáne onıń qásiyetleri”, “Yad jáne onıń túrleri”, “Psixologiyada shaxs túsinigi”. Biraq bunday soraw nátiyjelerin bahalaw azmaz qıyınshılıq tuwdıradı. Programmalastırıwtirilgan soraw bolsa azmaz anıqlaw sorawlar qoyıwdı talap etedi, mısalı ; “Qashan tariyxda birinshi ret psixik laboratorıya ashılǵan?”, “Kim birinshi bolıp psixoanaliz teoriyasın islep shıqqan?”, “XX ásirler degi psixologiyaning ilimiy mekteplerin sanang?”. Bunday sorawlardıń juwapları anıq hám bahalaw da ańsatlaw. Bularǵa testler de mısal boladı.
Ámeliy tapsırmalar da erkin hám programmalastırıwtirilgan bolıwı múmkin. Birinshi jaǵdayda tapsırmalardı orınlawda dóretiwshilik jantasıw talap etiledi, M; referat, konspekt, rezyume. 2-jaǵdayda bolsa arnawlı bir algoritmdı ámelge asırıw talap etiledi, m; keltirilgen psixik jaǵdaylar qaysı psixologiyalıq túsinikke sáykes keliwi tabıladı yamasa wáziypa daǵı korrelyatsiya koeffitsenti anıqlanadı.
Gruppa daǵı hár bir student menen individual yamasa pútkil gruppa menen bır jola islew arqalı olardıń bilim hám kónlikpelerin tekseriwdi individual hám frontal kórinisi bar. Bul eki jaǵdayda da joqarıda keltirilgen barlıq qadaǵalaw túrleri bir waqıtta qollanılıwı múmkin. Frontal usıl oqıtıwshınıń waqtın tejewligi menen qolay sonda da hár bir studentke individual jaqınlaw múmkinshiligi joq. Lekciya seminar, ámeliy shınıǵıwlardıń basında jazba frontal ekspress penensorawdı qóllaw maqsetke muwapıq. Bunda student 5-10 minut ishinde bir neshe sorawǵa qısqa juwap beriwi kerek. Bul usıldı qóllaw studentlerdiń shınıǵıwǵa tayarlanıw motivatsiyasın asıradı.
Imtixanda studentler bilimin bir kisi yamasa bir neshe kisiler tekseriwge qaray personal hám ekspert túrlerdi ajıratıw múmkin. Personal qadaǵalaw bir kisi tárepinen ekspert qadaǵalaw bolsa imtixan ótkeriwshiler toparı tárepinen tashkil etiledi. Tiykarǵısı, ekspert toparı bahoning ob'ektivligini asıradı. Sol sebepli bul usıl ob'ektivlik júdá zárúrli bolǵan jaǵdaylarda qollanıladı.
DAK hám BMI, MD qorǵawında qollanıladı. Biraq bul usıl júdá kóp jumıs penenkúshin talap etedi. Qolaversa bilimlerdi baqlawdıń bir retlik hám bólistirilgenlik túrleri de bar. Pán boyınsha iyelengen waqtında baqlaw bir retlikke mısal bóle aladı. Úlken oqıw materialın aralıq qadaǵalawdıń ótkeriw azmaz qıyınshılıqlı. Sol sebepten da aqırında juwmaqlawshı imtixan alınadı jáne bul kóbirek imtixan “lotoreyasiga” aylanıp ketedi. Bilimlerdi bahalawda isenimlilik dárejesin asırıw ushın hár bir bap, bólimden birden soraw qoyıw zárúr. Biraq bunıń ılajı joq, sebebi waqıt shegaralanǵan. Qadaǵalawdıń bólistirilgen túri bilimlerdi tekseriw arnawlı bir bir bólekler bolıp shıǵıwdı talap etedi. Sonday eken, kurs boyınsha studentlerdiń ózlestiriwlerin baqlaw pútkil semestr JN hám de ON dawamında jıynalıp baradı hám de házir bul usıl keń qollanilib reyting sisteması dep júritiledi. Reyting bahalaw tálim mákemelerinde studentlerdiń bilim, kónlikpe, malkalarini tolıq, isenimli, ob'ektiv bahalaw ushın reyting bahalaw sisteması qollanıladı.
Bul sistema ózlestiriwdi bahalawdıń “jıynap barıwni” qóllaw tiykarına qurılǵan. Bul sistemanıń eń zárúrli jetiskenligi sonda studentler oqıw iskerligin muǵdar hám sapasın komplekslik hám de differentsial bahalawdı támiyinleydi, olardıń shınıǵıwlarǵa bolǵan motivatsiyasın asıradı, semestr dawamında ǵárezsiz oqıw iskerligin stimullashtiradi.
Reyting sistemasında tapsırmalardıń quramalılıq dárejesi inabatqa alınadı. Studentlerdiń semestr dawamındaǵı tabıslı ózlestiriwleri 100% ballı shkala tiykarında bahalanadı. Tapsırmalardıń orınlanǵanlıq dárejesine qaray ballanadi.
Pánler boyınsha reyting bahalaw muǵdarı tómendegilerge baylanıslı :
1) semestr dawamında studenttiń iskerliginiń sapa hám muǵdarına qaray reyting bahalaw ;
2) ON boyınsha reyting bahalaw nátiyjeleri.
Sonday eken, uyushqoqlik, differentsiallik, kóp qırlılıq reyting bahalawdıń xarakteri hám jetiskenligi bolıp tabıladı. Usınıń menen birge onıń túrli kórinisleri bar.
Psixologiyani oqıtıwda bilimlerdi baqlaw formaları
Studentlerdiń bilimlerin baqlawdıń tiykarǵı formaları tómendegiler: kollokvium, sınaq, imtixan, qadaǵalaw jumısı, ámeldegi bahalaw test, reyting bahalaw, BMI.
Kollokvium ámeldegi qadaǵalaw forması esaplanadı. Ol qandayda bir bir bólim tugagunidan keyin qollanıladı. Kollokvium - bul jańa bilimlerdi iyelew maqsetinde tashkil etilgen studentler menen sáwbet. Seminardan ayrıqsha túrde kollokvium bilimlerdiń sistemalılıǵın tekseriw bolıp tabıladı. Kollokvium waqtında seminarda qollanılǵan sorawlardan paydalanıw múmkin. Kollokvium sorawları aldınan tayarlanǵanlıǵı menen studentlerge berip qoyılmaydı. Kutilayotgan juwaplar 1, 5-2 minutadan aspawı kerek, sebebi oqıtıwshı barlıqtan sorawǵa ulgurishi zárúr. Kollokviumda studentlerdiń juwapları “tuwrı nadurıs” dep bahalanıp baradı. Kollokviumda hoxishga qaray so'ramaydi. Unamlı baha alıw ushın hár bir student 2-3 sorawǵa juwap beriwi zárúr. Aqırında bahalar daǵaza etiledi, xoxlovchilarning bahası tıykarlanıp beriledi.
Ótken binar bahoga iye bolǵan, yaǵnıy “ótken” yamasa “ótpegan” sıyaqlı baha menen bahalanadı. “Ótken” dep eger oqıw materialı boyınsha berilgen sorawlarǵa tolıq juwap berilsa qóyıladı. “Ótpegan” dep bolsa sorawlarǵa juwap bere alinbasa yamasa tapsırmalar atqarılmasa qóyıladı. Bunda oqıtıwshı tapsırmanı anıqlıǵın tekseriw kerek. Bunda oqıtıwshı hám student arasındaǵı tushunmovchilikdan qashıwı ushın nátiyjeler menen studentlerdi tanıstırıp barıwı kerek.
Ótken bárinen burın ámeliy tapsırmalardı atqarılıwın bahalaw ushın qollanıladı. Sol sebepli ótkendi fakti retinde ámeliy, laboratorıya, seminar shınıǵıwların bahalawdı qóllaw múmkin. Bunday jaǵdayda studenttiń arnawlı bir kurs boyınsha ózlestirgen bilimleri tekseriledi. Biraq, oqıtıwshı bunda orınlanǵan tapsırmalardı minimal dárejesin anıqlap alıwı kerek.
Ótken geyde teoriyalıq materialdı ózlestiriwdi anıqlaw ushın qo'laniladi. Ádetde bul rásmiy sheklewler menen shegaralanıp qaladı. Bul studentler bilimin baqlawda differentsiatsiyasini azaytadı. Bunıń aldın alıw ushın differentsiatsiyalashgan sınaq, yaǵnıy ballı bahalaw qollanıladı.
Oqıwshılardıń juwapların bahalawda tómendegi kriteryalarǵa ámel qılıw zárúr:
1) savollarga juwaplardı tolıq hám mazmundorligi
2) qo'yilgan sorawlardı ashıp beretuǵın materiallardı tańlay biliw
3) savollarni logikalıq ketma- ketligi
4) dalillarni tariyplew degi anıqlıq, teoriyalerdiń anıqlaması
5) keltirilgan mashqala maydanınan mısallar keltira alıwı
6 ) xulosa shıǵara alıw
7) belgilangan múddet ishinde ulgurish
8) savollarga juwaptı awızsha sóylep bere alıw.
Jazba jumıs penen- studentlerdiń bilim, kónlikpelerin tekseriwge qaratılǵan jazba tapsırmalar bolıp tabıladı. Ol qoyılǵan soraw yamasa ámeliy tapsırmalarǵa juwap beriw menen belgilenedi. Jazba jumıslarda túrli xarakter degi tapsırmalar, sorawlar qollanılıwı múmkin, biraq olar bahalaw kriteryaına juwap beriwi zárúr.
Jazba islerdiń kólemi túrlishe bolǵanı menen arnawlı bir waqıt aralıǵinda atqarılıwǵa mólsherlengen boladı. Jazba jumıs penenwaqtın belgilewde studentlerdiń dıqqat qásiyetleri inabatqa aladı. Oqıwshılardıń jası qanshellilik kishi bolsa, jazba jumıs penenwaqıt sonshalıq kem bolıwı dárkar.
Studentlerdiń bilimlerin baqlaw hám bahalaw tártibi Joqarı bilimlendiriw Ministirliginiń bo'yrug'i hám de ámeldegi joqarı tálim shólkeminiń ishki sheshimi tiykarında tashkil etiledi. Biraq aralıq qadaǵalawları sanı hám ballarında azmaz parq bolıwı múmkin.
Ulıwma bilim beriw, orta arnawlı hám joqarı tálim mákemelerinde studentlerdi aralıq qadaǵalawdan ótkeriw sanı ishki tártip tiykarında belgilenedi. Ámeldegi hám aralıq qadaǵalaw haqqındaǵı qaǵıyda oqıw shólkemi tárepinen tastıyıqlanadi. Ulıwma bilim beriw mekteplerinde kóbinese dástúriy usıl qollanıladı yaǵnıy sherekler, yarım jıllıqlar kórinisinde. Orta arnawlı hám joqarı tálim mákemelerinde bolsa semestr juwmaǵında juwmaqlawshı bahalaw ótkeriledi.
Orta arnawlı tálim mákemelerinde student bir oqıw jılında 8 -10 ǵa shekem juwmaqlawshı qadaǵalawlar tapsırıwı kerek. Arnawlı qánigelestirilgen tálim mákemelerinde bolsa onıń sanı ǵárezsiz túrde belgilenedi. Pitkeriwshi klasslardıń mámleket imtixanı DAK tárepinen qadaǵalaw etiledi. Joqarı tálim mákemeleriniń bahalaw tártibi ayriqsha bolıp olarda ámeldegi qadaǵalaw, aralıq qadaǵalaw hám juwmaqlawshı balları bólistirilgen, reyting qaǵıydası Joqarı tálim tárepinen islep shıǵıladı. Studenttiń bilim, kónlikpe, ilmiy tájriybeleri ámeldegi qadaǵalaw, aralıq qadaǵalaw, juwmaqlawshı qadaǵalaw arqalı tekserip barıladı.
Ámeldegi qadaǵalaw kurs oqıw shınıǵıwları sheńberinde alıp barıladı. Onıń forması hám túri oqıtıwshı tárepinen anıqlanadı. Aralıq qadaǵalaw pútkil kurs dawamında alınıwı múmkin. Onıń forma hám túrleri oqıw shólkemi tárepinen belgilenedi. Bul jazba jumıs, test awızsha bolıwı múmkin. Juwmaqlawshı oqıw stul juwmaqlanǵanınan keyin tashkil etiledi. Onıń forması hám túrleri komissiya aǵzaları tárepinen belgilenedi.
Qadaǵalaw -oqıw iskerliginiń zárúrli strukturalıq bólegi bolıp, daslep pedagog tárepinen ámelge asırıladı hám keyinirek óz-ózin baqlawǵa ótedi.
Strukturalıq strukturalıq bólim:
● Háreket nátiyjesi modeli.
● Obraz hám real háreketti qosılıw procesi.
● Háreketti dawam ettiriw yamasa korrektsiya qılıw.
● Qayta informaciya, onıń tiykarında bolsa nátiyjege salıstırǵanda munasábet ózgeredi hám turaqlı, aralıq hám juwmaqlawshı maqsetlerge erisiw hám oqıw wáziypa ları sheshimin tabıw usılları kórip shıǵıladı.
Qásiyetleri.

→ tolıqlıq. → adekvatlıq. → ob'yektivlik. → anıqlıq.

→ Waqıtındalıǵı. → ámelge asıriluvchanlik. → ajıralmaslıq. → sistemalılıq.

Qadaǵalaw túrleri.

.

Tálim maqsetiniń mashtabına kóre.	● strаtеgik. ● tаktik. ● оpеrаtiv.
Tálim basqıshlarına kóre.	● Baslanǵısh (tańlaw ). ● oqıw (aralıq basqısh ). ● juwmaqlawshı.
Waqtınshalıq jónelgenlikke kóre..	● rеtrоspеktiv ●Eskertiwshi. ● bar.
Qadaǵalaw chastotasına kóre.	● Bir retlik. ● udayı tákirarlanatuǵın. ● sistemalı.
Qadaǵalaw qılınıp atırǵan tarawdıń keńligine kóre.	● lоkаl. ● Tańlawǵa tiyisli. ●oddiy.
Tálimdi shólkemlestiriw formalarına kóre.	● individuаl. ● gruppalıq. ● frоntаl.
Arnawlı quralviylik formasına kóre.	● sırtqı (social ). ● aralas (óz-ara qadaǵalaw ). ● ishki (óz-ózin baqlaw ).
Qadaǵalawdı ámelgeasırıwusıllarınakóre.	● Jazba. ● awızsha. ●standartlastırılǵan hám standarlastırılmaǵan ● ruwxıy. ● matritsiali hám basqalar.

Oqıwmaterialın ózlestiriwgesalıstırǵanda óz-ózinbaqlawdıń kórinetuǵınbolıwbasqıshları. (P. P. Blonskiy boyınsha )

Birinshi basqısh Hár qanday óz-ózin baqlaw usılınıń joq ekenligi menen xarakterlenedi. Bul basqıshda oqıwshı maǵlıwmattı ózlestirmeydi hám hesh neni qadaǵalaw etpeydi.

Ekinshi basqısh “Tolıq óz-ózin baqlaw” basqıshı. Bunda oqıwshılar ózlestiriwtirgen maǵlıwmat reproduktsiyasining tolıqlıǵı hám tuwrılıǵın tekseriwedi.

Úshinshi basqısh Tańlawǵa tiyisli óz-ózin baqlaw basqıshı, bunda oqıwshılar eń tiykarǵı máselelerdi baqlasadı, tekseriwedi.

Tórtinshi basqısh Bunda qadaǵalaw ótken zaman daǵı tájiriybe tiykarında ámelge asıriladı.

Tálimde faktlarga tiyisli nátiyjelerdi berilgen norma hám etalonlar menen muwapıqlastırıw tekseriw dep ataladı. Faktlarga tiyisli nátiyjelerge bolǵan munasábet hám olardıń interpritatsiyasi bahalaw procesin quraydı.

Pedagogikalıq baha egerde tómendegi principlerden kelip shıqsa. óziniń rawajlantıratuǵın hám tárbiyalaytuǵın funktsiyaların atqaradı.
Bahalawdıń sırtqı formalarınan ózinen-ózibahalawǵa ótiwbasqıshları

Birinshi basqısh Bahalaw iskerligindegi jetekshi rol pedagog tárepinde saqlanadı.

Ekinshi basqısh. Oqıwshılardıń bahalaw iskerligine jámáátlik oqıw jumıs sharayatında qosıw. Bul jumıs processinde hár bir oqıwshı oqıtıwshı óz sinfdoshlariga salıstırǵanda qadaǵalaw bahalaw funktsiyasın qabıl etedi. Sonday etip oqıwshılardıń óz-ara bahalawı bahalaw daǵı sherikliktiń dáslepki forması retinde bir tárepden ǵárezsiz bahalawdıń baslanǵısh forması retinde basqa tárepden júzege keledi.

Úshinshi basqısh. Óz oqıw iskerligi hám turpayın ǵárezsiz bahalawǵa ótiw. Bunda óz-ózin bahalaw eki jóneliste qáliplesedi. ● retrospektiv (óz iskerligi nátiyjelerin bahalaw ); ●bashoratli (sub'yektning óz múmkinshiliklerin bahalaw ).

Oqıw processinde bilim, kónlikpe, ilmiy tájriybelerdi baqlaw hám bahalawdıń tómendegi tiykarǵı wáziypa ların ajıratıp kórsetiw múmkin:
Yo'naltiruvchi bul funktsiya tómendegi tártipte kórinetuǵın boladı : ámeldegi qadaǵalaw studentler kurstı qanshellilik ózlestirganlarini bilip aladılar hám sol tárizde óz ústilerinde isleydiler. Biraq bul tek ǵana bahalaw processinde emes penenjaqsı ózlestirgen studentti úzliksiz xoshametlewde de gúzetiledi. Tiykarınan ámeldegi qadaǵalaw sonday wáziypa nı atqaradı.
Stimulashtiruvchi funktsiya bizge jaqsı ekenin aytıw kerek bilimlerdi tekseriw yamasa bahalaw studentlerdiń oqıw materialın ózlestiriwi ushın stimul bolıp xızmet etedi. Usınıń menen baylanıslı túrde sistemalı halda qadaǵalaw formaların ótkerip turıw dárkar. Imtixan yamasa qadaǵalaw waqtındaǵı oqıtıwshınıń kriteryaları studentti “neni” hám “qanday” oqıw materialın ózlestiriwin kórsetip beredi. Eger oqıtıwshı anıq túsinikleriniń anıqlamasın, mısallardı keltiriwi, eger ol oqıw materialın tek ǵana aqıl qılınǵanlıq dárejesin emes, onıń mánisin tushunilganligini bilimlerdi ámelde qollanılıwın talap etse, ol jaǵdayda studentler tayarlıq waqtında soǵan tiykarǵı itibardı qaratadılar. Sistemalı túrde qadaǵalaw jumısların dúziliwi pánni sistemalı túrde ózlestiriwine stimul boladı. Ámeldegi qadaǵalawdı úzliksiz túrde aparıwdıń zárúrli tárepi mine sonda bolıp tabıladı.
Attestatsion qadaǵalaw etiwshi. Bul funktsiya studentlerdiń ózlestirgen bilim, kónlikpe, ilmiy tájriybelerin tálimdiń málim waqtında qadaǵalaw etiliwi arqalı kórinetuǵın boladı. Bul onıń kelesindegi tálim yamasa miynet iskerligi ushın zárúrli bolıp tabıladı. Bul qadaǵalaw bilimlendiriwge tiyisli programma hám tálim sapasına muwapıq maqsetlerge erisilgenligin kepilligi bolıp tabıladı. Buǵan aralıq hám juwmaqlawshı qadaǵalawdı kirgiziw múmkin. Oqıtıwshı aralıq qadaǵalaw waqtında studenttiń bilimin bahalaw menen birge onıń bul kurstı ózlestirganlik dárejesine kepillik beredi. Qolaversa, bul baha studenttiń tálim programması tiykarındaǵı tayınlıǵın belgileydi. YAkuniy qadaǵalaw mámleket attestatsiya komissiyası járdeminde qabıl etilip, bul studenttiń tálim programması daǵı maqsetlerde erisilgenligin kepillikleydi.
Kóplegen jas hám hám de tájiriybeli oqıtıwshılar studentlerdiń bilimin baqlaw hám bahalawdı quramalı process penendep esaplaydilar. Házir biz psixologiya oqıtıwshı qanday shólkem hám qaysı pánnen sabaq beriwinen qaramastan studentlerdiń bilimin tekseriw hám bahalawdıń tiykarǵı principlerıni kórip shıǵamız.
Ob'yektivlik. Bunda studenttiń bilimin bahalawda sub'yektiv pikirden erkin bolıw názerde tutıladı. Túrli tekseriw processleri túrli dárejedegi ob'ektivlikni belgileydi: a) ulıwma hám uǵımsız tapsırqlardan kóre anıq hám qısqasha tapsırmalardan paydalanıw zárúr. B) awızshadan kóre jazba v) juwabı anıq bolǵan tapiriqlar g) bir ǵana imtixan ótkeriwshinen kóre bir neshe ekspertler bolǵanı jaqsı. Kóp jaǵdaylarda studentlerdiń bilimin bahalawǵa oqıtıwshınıń sub'yektiv ustanovkalari da tásir ótkeredi. Sol sebepli de oqıtıwshı óz minez-qulqın seze otirip bul jaǵdayın aldın alıwı dárkar.
validlik. Studentlerdiń bilim, kónlikpe, ilmiy tájriybeleri haqqında isenimli maǵlıwmatlardı alıw menen belgilenedi. Onıń ushın oqıtıwshı qadaǵalaw jumısın studenttiń ózi 100% ǵárezsiz orınlawlarına isenim bolıwı kerek. Kóshiriw aytıp beriw hám plashatlik eń saldamlı pedagogikalıq mashqala bolıp tabıladı.
Isenimlilik. Bul studentlerdiń bahalanǵan bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerin uzaq waqıt saqlanıp turıwı menen belgilenedi. Bul principti ámelge asırılıwı júdá quramalı sebebi bahalaw (arnawlı bir tema boyınsha ) 1 ret ótkeriledi.
Differentsiallashganlik studentlerdiń iyelegen bilimlerin bahalawda olardıń dárejesi hám sapasın differentsiallashuviga áhmiyet qaratıw zárúr. Differentsiallashuv dárejesi zárúrat hám tálim maqsetine baylanıslı. Ayırım jaǵdaylarda imtixanlar daǵı “ótti-ótpedi” arnawlı bir bir tapsırmalardı atqarılıwı dárejesine qaray differentsiallashadi. Ayırım jaǵdaylarda bolsa jáne de anıqlaw differentsiya, yaǵnıy “a'lo”, “jaqsı”, “qanaatlanǵan” talap etiledi. Bahalaw daǵı bunday kóp muǵdardaǵı bahalardı differentsiallashuvi oqıtıwshınıń anıq kriteryalar tiykarında imtixandı aparıwdı qıyınlastıradı.
Sistemalılıq. Pán boyınsha temalardı sistemalı túrde sorap barılıwında gúzetiledi. Eger bahalawda bul principke ámel etińmasa, imtixan tap “lotoreyaga o'hshab qaladı”. Ayırım jaǵdaylarda imtixanı jaqsı tapsırıwdı bahalawdıń ob'ektivlik múmkinshiligın kemeytiwi múmkin. Bahalaw daǵı sistemalılıqqa erisiw ushın túrli usıllar kompleksinen paydalanıw zárúr. Nátiyjede studentlerdiń bilimlerin bahalanishi menen birge bekkemlenip baradı.
Úzliksizlilik. Kurstı ózlestiriw dawamında úzliksiz túrde bahalaw procesin ámelge asırıw názerde tutıladı. Bul studentlerdi úzliksiz óz ústilerinde ózbetinshe islewlerine hám bilimlerdi ózlestiriwlerine stimul boladı. Hár bir tema bap hám pánniń juwmaǵında bahalaw procesin shólkemlestiriw maqsetke muwapıq.
Jasırınlıq. Oqıtıwshı sonday jol tutıwı kerek bahoni student hám tálim programmasınıń basshısınan basqa hesh kim bilmewi kerek. Bul principte tiykarınan Amerika universitetinde ámel etiledi. Olarda bahoning jarıyalainishi jeke huqıqlardı aynıwı esaplanadı. Biraq Rossiya hám biziń tálim sistemasında buǵan áhmiyet qaratilmaydi. Kerisinshe, studentlerdiń ózlestiriw dárejesi, tabıs kemshilikleri jámáátti aldında talqılaw etilip, olardıń kelesi xızmetleri ushın stimul retinde qo'laniladi.
Oqıw shınıǵıwları dawamında bul kriteryalardı qollanılıwı ózlestirilgen bilimlerdi anıq kórsetip beredi. Bul kriteryalardıń maqsetke muwapıqlıǵı hám atqarılıwı kóbinese oqıtıwshı yamasa oqıtıwshı hám studentler arasında tartıs predmetine aylandı.
Zamanagóy shárayatta tálim hám tárbiya processleriniń sapalı, nátiyjeli dúziliwi social zárúriyat retinde kún rejimine qóyılıp atır. Bul zárúriyattıń qandirilishi bolajaq pedagoglardıń kásiplik-pedagogikalıq bilimlerden xabarlılıǵı, ózlerinde tálim hám tárbiya procesin shólkemlestiriw kónlikpe, ilmiy tájriybelerin qáliplestira alıwı hám de kásiplik iskerlikte olardan nátiyjeli paydalanıwǵa baylanıslı. Joqarı tálim mákemeleriniń Pedagogika -psixologiya baǵdarı studentleri, ásirese, qánigelik bilimlerin puqta ózlestira alıwları zárúr. Sonlıqtan, olar jetkinshekti hár tárepleme tárbiyalaw, olarǵa sapalı tálim beriwge tikkeley juwapker esaplanadi. Tiyisli jónelis studentlerin kásiplik-Pedagogikalıq bilimler menen jaqınnan tanıstırıw, olarda tálim hám tárbiya procesin nátiyjeli shólkemlestiriw kónlikpe, ilmiy tájriybelerin qáliplestiriw hám de rawajlandırıwda “Pedagogikalıq hám psixologiyalıq pánlerdi oqıtıw metodikasi” oqıw predmeti ayriqsha orın tutadı. Usı oqıw predmeti Pedagogikalıq hám psixologiyalıq gruppa pánlerin nátiyjeli oqıtıw nizamlıqları, principlerı, faktorları, mazmunı, forma, metod, qural, usıl hám texnologiyasın, Pedagogikalıq processtiń zárúrli strukturalıq elementlerin úyrenedi. “Pedagogikalıq hám psixologiyalıq pánlerdi oqıtıw metodikasi” boyınsha oqıw ádebiyatlarınıń jaratılıwı, olardıń alternativ variantlarǵa ıyelewin támiyinlew Pedagogika hám psixologiya tarawı rawajlanıwın kepillikleydi.
Pedagogikalıq -psixologiyalıq pánler sistema retinde kórinetuǵın boladı. Sistemanıń tiykarǵı ózgesheligi onıń strukturalıq bólimleri ortasında óz-ara baylanıslılıq hám baylanıslınıń ámeldegi bolǵanı sıyaqlı, Pedagogikalıq gruppa pánler ortasında da óz-ara baylanıslılıq hám de baylanıslılıq bar. Usınıń sebepinen olar bir-birin talap etedi. Shaxstıń qáliplesiwi hám rawajlanıwın ańlatiwshı process penenpedagogikalıq gruppa pánler ushın izertlew ob'yekti esaplanadi. Pedagogikalıq gruppa pánler tálim-tárbiya processinde júz beretuǵın Pedagogikalıq hádiyse hám processlerdi izertlew etedi. Pedagogikalıq hádiyse hám processlerdi izertlewde pedagogikalıq gruppa pánler ulıwma táreplerdi sáwlelendiriw menen birge, ayriqsha ayrıqshalıqlardı da kórinetuǵın etedi.
Pedagogikalıq hám psixologiyalıq pánlerdi oqıtıw processinde studenttiń iskerligi oqıtıwshı baslıqlıǵı astında keshedi. Oqıtıwshı iskerliginiń wáziypa sı studentlerdiń social bolmıstı sanalı hám aktiv aqıl etiwge jóneltirilgen xızmetlerin basqarıwdan ibarat bolıp, bul processtiń nátiyjeli keshiwi onı tuwrı joybarlaw, aqılǵa say tashkil etiwge baylanıslı. Bunda studentler iskerligin qadaǵalaw, kesellikti anıqlaw hám analiz qılıw zárúrli áhmiyetke iye.
Tálim rawajlanıwınıń túrli dáwirlerinde joqarı tálim mákemelerinde oqıtıwdıń túrme-túr túrlerinen paydalanıp kelingen. Adamlıq jámiyetiniń rawajlanıwı, social, ekonomikalıq hám materiallıq tarawlarda júz berip atırǵan ózgerisler tálimdiń shólkemlestirilgen formaların da jetilistiriwdi talap etedi. Ámeldegi social mútajliklerdi esapqa alıw, adamlardıń tálim alıwǵa bolǵan munasábetleri, oqıtıwshı iskerligine qoyılatuǵın talaplar óz gezeginde oqıtıwdıń shólkemlestirilgen formaların jetilistiriwge múmkinshilik beredi.
Sabaq tálim procesiniń tiykarǵı forması bolıp, oqıtıwshı baslıqlıǵında anıq maqset tiykarında shólkemlestiriledi. Sabaq tálimdiń basqa formalarınan málim belgilerge kóre parıq etedi. Sabaqtıń dúzilisi ápiwayı hám talay quramalı bolıwı múmkin. Dúzilisine kóre sabaqlar jeti túrge bólinedi. Sabaq pedagogikalıq processtiń pútinligin támiyinleydi hám bilimlendiriwge tiyisli-tárbiyalıq -rawajlandırıw wáziypa ların unamlı sheshimin tabıwǵa múmkinshilik beredi. Sabaqtıń natiyjeliligi onıń puqta tayarlanǵanlıǵı hám nátiyjeli islengenligi menen baylanıslı. Jaqsı joybarlastırılmaǵan, jetkiliklishe oylap shıǵılmaǵan, asıǵıs dúzilgen hám oqıwshılar múmkinshiliklerine maslastırilmagan sabaq sapalı bola almaydı.
Joqarı tálim mákemelerinde tálim metodları hám qurallarından maqsetke muwapıq hám nátiyjeli paydalanıw studentlerdiń bilimlerin asırıwǵa járdem beriw menen birge kásiplik tayınlıǵın jetilistiriwde úlken áhmiyetke iye. Tálim metodları hám qurallarından jetkilikli dárejede xabarlı bolıw, olardıń didaktik múmkinshiliklerin jetkiliklishe bahalaw oqıw procesin tabıslı dúziliwin támiyinleydi. Zamanagóy shárayatta hár bir oqıtıwshı temanıń mánisi, úyrenilip atırǵan bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybediń xarakterine kóre tálim metodları hám quralların tuwrı tańlay alıwı, olardan nátiyjeli paydalana biliwi zárúr.
Shet el mámleketlerdiń tálim ámeliyatında keys penenmetodınan paydalanıwǵa úlken itibar qaratıladı. Dástúriy tálimde eger keys penentúsinigi qollanilmagan bolsa -de, biraq, ilimiy xarakter degi keyslar (kurs jumısları, bakalavrlıq qaniygelik jumısı, magistrlıq dissertatsiyası ) den paydalanılǵan. Áyne waqıtta oqıw keyslarini qáliplestiriw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Zamanagóy tálimdi shólkemlestiriwge qoyılatuǵın zárúrli talaplardan biri artıqsha psixik hám fizikalıq kúsh sarp etiw etpey, qısqa waqıt ishinde joqarı nátiyjelerge erisiw bolıp tabıladı. Qısqa waqıt arasında arnawlı bir teoriyalıq bilimlerdi oqıwshılarǵa jetkiziw tiykarında málim iskerlik kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi qáliplestiriw, iskerligin baqlaw, olar tárepinen iyelengen teoriyalıq hám ámeliy bilimler dárejesin bahalaw oqıtıwshınan joqarı Pedagogikalıq uqıptı, tálim procesine salıstırǵanda jańasha jantasıwdı talap etedi. Búgingi kúnde rawajlanǵan mámleketlerde oqıwshılardıń oqıw hám dóretiwshilik aktivliklerin asırıwshı, tálim-tárbiya procesiniń natiyjeliligin kepillikleytuǵın Pedagogikalıq texnologiyalardı qóllawǵa tiyisli úlken tájiriybe tóplanǵan bolıp, bul tájiriybe tiykarın interaktiv metodlar qurap atır.
Bul sıyaqlı metodlar óz mánisine kóre tálim alıwshılarda oqıw -biliw aktivligin asırıw, olardı kishi gruppa hám jámáátte islew, úyrenilip atırǵan tema, máseleler boyınsha jeke qarawların ózine isenimli, erkin ańlatıw, óz pikirlerin qorǵaw, dáliller menen tiykarlash, qatarlasların tıńlay alıw, ideyalardı jáne de bayıtıw, bildirilgen ámeldegi oy-pikirler arasından eń maqul túsetuǵın sheshimdi tańlap alıwǵa xoshametlew múmkinshiligine egaligi menen bólek áhmiyetke iye boladı. Oqıtıwshılar tárepinen interaktiv metodlardıń orınlı, maqsetli, nátiyjeli qollanılıwı studentlerde baylanıske kirisiwiwshilik, jámáátlik jumıs alıp barıw, logikalıq pikirlew, ámeldegi ideyalardı sintezlash, analiz qılıw, túrli qarawlar arasındaǵı logikalıq baylanıslılıqtı tapa alıw qábiletlerin tárbiyalaw ushın keń múmkinshilik jaratadı.
Lekciya oqıw procesin tiykarǵı buwını, oqıtıwshınıń studentler menen baylanısda bolıwdıń bólek bir forması bolıp, ol jaǵdayda oqıw materialı, tema kúshli túrde, málim bir kólemge salınǵan - bayanı esaplanadi. wáziypa sına kóre lekciya pánni úyreniwde qızıǵıwshılıq, qızıǵıwshılıq, studentlerde pánni jáne de tereńrek úyreniwge qálew-qálew oyatıwı kerek. Onıń ushın lekciyanı oǵan qoyılatuǵın talaplar tiykarında tayarlanǵan halda shólkemlestiriw kerek. Gózlengen maqsetten kelip shıqqan halda lekciyanıń túrin anıqlap alıw hám de texnologiyalıq jantasıwǵa tiykarlanǵan halda sabaǵınıń texnologiyalıq kartasın dúziw maqsetke muwapıq esaplanadi.
Seminar, ámeliy hám laboratorıya shınıǵıwları OTMda shólkemlestirilediǵan oqıw shınıǵıwları formaları esaplanadi. Olar studentlerde ǵárezsizlik, ámeliy kónlikpe-ilmiy tájriybelerdi rawajlandırıw ushın xızmet etedi. Bul oqıw shınıǵıwları lekciya processinde studentler tárepinen ózlestirilgen bilimlerdi tereńlestiredi, boyitadi hám bekkemleydi. Seminar, ámeliy hám laboratorıya shınıǵıwları studentlerdiń arnawlı bir tapsırmalar boyınsha pedagog baslıqlıǵında bir yamasa bir neshe ámeliy islerdiń atqarılıwın ańlatadı. Bul oqıw shınıǵıwlarınıń nátiyjeli bolıwı olardı metodikalıq tárepten tuwrı uyushtirilishiga baylanıslı. Usınıń sebepinen Pedagogika baǵdarında oqııp atırǵan studentlerdi seminar, ámeliy hám laboratorıya shınıǵıwların metodikalıq tárepten tuwrı shólkemlestiriwge tiyisli bilimlerden xabarlı qılıw zárúr.
Zamanagóy shárayatta aralıqtan oqıtıwdı shólkemlestiriw sisteması hám de buǵan baylanıslı kúshli básekine tiykarlanǵan tálim xızmetlerin kórsetiw bazarı qáliplestirildi. Aralıqtan oqıtıwdı shólkemlestiriw zárúriyatınıń júzege keliwi jámiyet mútajlikleri jáne social buyırtpaları menen belgilenedi. Bul túrdegi tálimdiń rawajlanıwı, texnikalıq rawajlanıw menen tıǵız baylanıslı. Zero, aralıqtan oqıtıw perspektivasın bilimlendiriw tarawında innovciyalıq texnologiya hám qurallardı nátiyjeli qollanılıwı belgilep beredi.
Kompyuter tálimi mánisine kóre aralıqtan oqıtıwǵa jaqın bolıp tabıladı. Bul tálim kompyuter texnikası járdeminde oqıtıwdı shólkemlestiriw tiykarların jaqtılandıriwge xızmet etedi. Áyne waqıtta respublikada da kompyuter tálimi shólkemlestiriw boyınsha bay tájiriybe tóplanǵan.
Zamanagóy tálim sistemasında júzeki (formal) qadaǵalaw bolmawi kerek.
Qadaǵalaw tálimdiń ayriqsha metodı retinde anıq kórsetilgen tálim beretuǵın, rawajlantıratuǵın ózgeshelikke ıyelewi óz-ózin baqlaw menen qosılıwı, bárinen burın, tálim alıwshınıń ózi ushın zárúr hám paydalı bolıwı kerek. Sonlıqtan, studentlerningo'quv iskerligi nátiyjeleri, olar tárepinen bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdiń ózlestirganlik dárejesin qalıs, shın bahalaw olarda oqıtıwǵa, bilimlerdi ózlestiriwge xoshametti júzege keltiredi, qızıǵıwshılıqtı asıradı. Nátiyjede studentler oqıw hám kásiplik pánler tiykarların puqta ózlestirgen halda islep shıǵıwǵa bilgir, maman kadr retinde jibenedi. Kásiplik iskerlikti nátiyjeli shólkemlestiriw, jetiskenliklerge erisiw múmkinshiligine iye boladı.
OTM iskerliginiń zárúrli baǵdarlarınan bir bolǵan pedagogikalıq ámeliyattı shólkemlestiriw juwapkerli process penenesaplanadi. Usı process penenbasqarıwdı ilimiy-teoriyalıq hám metodikalıq tárepten tuwrı shólkemlestiriw pedagogikalıq ámeliyat natiyjeliligin támiyinleydi. Usınıń sebepinen Pedagogikalıq ámeliyattı pútin sistema retinde shólkemlestiriw Pedagogika joqarı tálim mákemeleri administraciyası, komandasınıń moynına bólek minnetlemelerdi júkleydi. Pedagogikalıq ámeliyattıń tiykarǵı qatnasıwshıları bolǵan studentler de bul processni shólkemlestiriwge oǵan basshılıq etiwshi shaxslar menen birdey juwapker bolıp tabıladı. Zero, ámeliyattıń ulıwma mánisi, juwmaǵı hám nátiyjelililik dárejesi áyne olardıń ámeliyat processinde quraytuǵın pedagogikalıq xızmetleri dárejesine baylanıslı. Studentler Pedagogikalıq ámeliyatqa joqarı tálimdiń barlıq basqıshları (kursları ) de Pedagogika, psixologiya, gigiena hám qánigelik pánlerin tiykarların ózlestiriw dáwirinde teoriyalıq tárepten tayarlıq kóredi. Olar tárepinen ózlestirilgen ámeldegi teoriyalıq bilimlerdiń jemisliligi tikkeley Pedagogikalıq ámeliyat processinde kórinetuǵın boladı.

TEMA: Psixologiyadan talabalardıń óz betinshe tálimin basqarıw

Joba:

1. 
   Pedagogikada shaxs erkinligi hám óz betinshe tálim túsinigi.
   
2. 
   Jeke didaktikalıq maqsetlerge baylanıslı ráwishtegi óz betinshe jumıs tipleri.
   
3. 
   O`z betinshe jumıslardıń túrleri. O`z betinshe jumıslardı nátiyjeli shólkemlestiriwdiń tiykarǵı shártleri.
   
4. 
   Talabalardıń óz betinshe tálim alıw texnologiyası algoritmi. Oqıtıwshınıń óz betinshe táliminiń ózgeshelikleri. Oqıtıwshınıń dóretiwshilik keypiyatın basqara alıw áhmiyeti. O`z betinshe tálimdi shólkemlestiriwde paydalanatuǵın qurallar.
   
5. 
   Kompyuter ilimiy izleniw hám tálim quralı sıpatında. O`z betinshe tálimdi alıwda kompyuterdiń roli. Televidenie hám İnternet tarmaǵı arqalı tálim alıw: abzallıqları hám kemshilikleri.
   
6. 
   Pedagogikalıq pánlerdi oqıtıwdıń járdemshi formaları
   

Tálimniń járdemshi formaları: dógerek, máslahát, kurs jumısı, qaniygelik pitkeriw jumısı, fakultativ shınıǵıw, oqıw ekskursiyaları hám basqalar esaplanadi. Mektepden tıs shınıǵıwlardıń tiykarǵı hám turaqlı túrlerine oqıw procesiniń quramlıq bólegi sıpatında qaralatuǵın, oqıwshılardıń ózbetinshe úy jumısları kiredi. Onıń tiykarǵı maqseti - sabaqta ózlestirilgen bilim, kónlikpe hám tájriybelerdi keńeytiw, tereńlestiriw, olardı esten shıǵarıwdıń aldın alıw, oqıwshılardıń individual uqıpı, talant hám qábiletin rawajlandırıwdan ibarat. Bul jumıslar oqıw dástúri talapları, oqıwshılardıń qızıǵıwshılıq hám mútajlikleri hámde olardıń rawajlanıw dárejelerin esapqa alıp qurıladı. Oqıwshılardıń ózbetinshe úy jumısları belgili didaktik wazıypalardı atqaradı. Atap aytqanda, sabaqta ózlestirilgen bilim, kónlikpe hám tájriybelerdi bekkemlew, klassta islep shıǵılǵan oqıw materialın keńeytiw hám tereńlestiriw, shınıǵıwlardı ózbetinshe orınlaw kónlikpelerin qáliplestiriw, dástúrli material sheńberine kiriwshi kólemde individual tapsırmalardı orınlaw tiykarında erkin pikirlewin rawajlandırıw, individual baqlawlar, tájiriybeler, gerbariy, tábiy úlgiler, otkritkalar, súwretler, gazeta hám jurnal taxtaları statistikalıq maǵlıwmatlar sıyaqlı oqıw qollanbaların toplaw hám tayarlaw hám basqalar.
Sabaqlarda pedagogdıń oqıwshılar tárepinen úy wazıypalarınıń hadal orınlawlarına kem itibar berip atırǵanlıqları, olardı klassta tekseriwge urınbaslıqları, jaqsı ózlestirip atırǵan oqıwshılardı xoshametlentirip barmaslıqları tálim ámeliyatinda keń tarqalǵan kemshilik esaplanadı. Úy wazıypaların túsintirip beriwge kóbinese waqıt jetpeydi, olar asıǵıs beriledi. Pedagoglar kemnen-kem jaǵdaylarda oqıwshılar úy wazıypasın orınlap atırǵanda dus keletuǵın qıyınshılıqların kórsetip berediler, olardı saplastırıw jolın bolsa kórsetpeydiler. Nátiyjede ózbetinshe úy wazıypalarınıń atqarılıwı nátiyjesiz bolıp qaldı.
Pán dógerekleri baǵdarı, mazmunı, jumıs metodı, oqıw waqtı hám basqa tárepleri menen ajralıp turadı. Olar oqıwshılardıń qızıǵıwshılıq hám qábiletlerin rawajlandırıw, oqıwǵa unamlı munasábetti qáliplestiriwge járdem beredi. Dógerekler oqıwdı turmıs penen baylanısın kúsheytedi, pánlerara baylanıslılıqtı rawajlantıradı. Pán dógereklerinde oqıwshılardıń jumısları oqıw procesin aktivlestiredi, oqıw sapasın asırıwǵa járdem beredi.
Tálimniń járdemshi formalarına ekskursiyalar da kiredi. Olar massalıq, toparlı hám kishi toparlı bolıwı múmkin. Oqıw ekskursiyaları ayrıqsha pánler hámde bir qansha pánler boyınsha da rejelestirledi. Ekskursiyanı tabıslı ótkeriw ushın oqıtıwshı oǵan puqta tayarlanıwı: obiekt hám mashrut penen aldınan tanısıp shıǵıwı, tolıq rejeni islep shıǵıwı, oqıwshılardı bolajaq tapsırmalardı orınlawǵa shaqıra alıwı kerek. Ekskursiya rejesinde tema hám maqset, obiekt, ol menen tanısıw tártibi, oqıwshılar qabıl etiw xızmetlerin shólkemlestiriw, tapsırmanı orınlaw ushın zárúr bolǵan qurallar hám úskeneler, juwmaq shıǵarıw kórsetiledi. Ekskursiyanı ótkeriw metodikası tema, didaktik maqset, oqıwshılardıń jası, olardıń rawajlanıwı hámde ekskursiya obiektine baylanıslı boladı.
Mektep oqıw rejesi túrli fakultativ hám tańlawı boyınsha kurslardı shólkemlestiriwdi názerde tutadı. Olar oqıwshılar, olardıń ata-anaları qálew hám qızıǵıwshılıqların esapqa alıw menen islep shıǵıladı. Ámeliyatda fermerlik, ekonomika, elektro hám radiotexnika, elektronika, polimerler ximiyası, astrofizika, psixologiya, etika, áyyemgi tariyx, botanika bazı tarawları, ekinshi shet tili, etnografıya, stenografiya, kitapxana jumısı, súwretshilik, muzıka sıyaqlı kurslardı fakultativ sıpatında úyreniledi. Fakultativ hám pánlerdiń dizimin anıqlawda tek oqıwshılar qálewleri emes, bálki social talaplar hám mektep múmkinshiliginen kelip shıǵıladı. Fakultativ hám tańlawı boyınsha shınıǵıwlar májbúriy hám ulıwma orta bilim beriw pánleri menen tıǵız baylanıslılıqta ótkeriliwi kerek.
Máslahát (konsultaciya - oqıw sáwbeti) ke talaplar kóbinese oqıwshılardıń belgili oqıw materialı yamasa tapsırması ústinde ózbetinshe islewi sebepli júzege keledi. Bunda kóbirek oqıwshı soraw beredi. Tuwrı islengen konsultaciya oqıwshılarǵa oqıw materialın iyelewde qıyınshılıqlardı jeńiwge járdem beredi. Konsultaciya dawamında oqıtıwshı oqıwshılar iskerligin ol yamasa bul máseleni tuwrı túsiniwge ózbetinshe keletuǵın, olar ushın qıyın tapsırmanı túsinip alatuǵın etip, úyrenilip atırǵan materialdıń mánisin ashıwǵa úyrenetuǵın etip baǵdarlaydı. Konsultaciya oqıtıwshıǵa oqıwshılar bilimlerindegi kemshiliklerdi anıqlaw, ayrıqsha itibar beriwdi talap etiwshi jaǵdaylarǵa olardıń dıqqatın tartıwǵa múmkinshilik beredi. Tuwrı shólkemlestirilgen konsultaciya oqıwshılarda ózin baqlaw, bilimlerge kritikalıq kóz benen qarawdı tárbiyalaydı. Oqımıslılıq dárejesin tuwrı anıqlawǵa járdem beredi