Tema: Kásiplik etika – kásip ruwxıylıǵınıń ózegi sıpatında Temanıń jobası

Aldınnan isenim bildiriw principi. Xıxmetkerge qanday da bir tapsırmanı beriwde, qanday da bir mashqalanı talqılawda, ápiwayı túrde ayırım jumısshı máselelerdi sheshiwde xızmetkerdiń juwapkershilik sezimine, onıń kompetenciyasına, parız sezimine hám t.b. aldınnan isenim bildiriwdiń maqsetke muwapıqlıǵınan ibarat.
Konflitsizlik principi. Konflikt - bul júzege kelgen mashqalanıń aqıbeti. Mashqalalardı aldın qarap ótilgen kollegiallıq, individual hám jámáátlik kóz-qaraslardı esapqa alıw principlerine sáykes sheshiw kerek. Issheńlik tarawında konfliktler tek ǵana disfunkcional (miynet jámáátinde jumıstı keskin jamanlastırıw hám hátteki toqtatıp qoyıw) emes, al funkcional (bólimniń bunnan keyingi háreket etiwi ushın salmaqlı mashqalalardı keltirip shıǵarıw) aqıbetlerge iye boladı. Bunda konflikt – etikalıq buzılıwlar ushın qolaylı zámiyn bolıp tabıladı.
«Konkurentti kritikalama» principi. Bul tek ǵana básekeles shólkemdi emes, al bálkim «ishki básekelesti» - basqa bólim jámáátin, onın kelbetinde qarsılastı «kóriw» múmkin bolǵan kásiplesti de kózde tutadı.
Sóylew mádeniyatı professionaldıń ádep-ikramlılıǵınıń kórsetkishi sıpatında. Ideyanıń mánis-mazmunın ańlatıw hám túsindiriw kónlikpesi – kásiplik iskerlikte nátiyjeliliktiń zárúriy shárti. Bunda sáwbettiń intonaciyası da mańızlı áhmiyetke iye. Sudta processtiń barlıq qatnasıwshılarınıń sózleriniń anıqlıǵı hám qısqalıǵı haqıyqatlıqtı anıqlaw yamasa opponentlerdiń biriniń jeńisiniń shárti bolıp tabıladı.
Kásiplik qarım-qatnasta sóylew etiketin iyelew, issheńlik jazıwdıń etikalıq aspektlerin túsiniw áhmiyetli bolıp tabıladı. Sóylew etiketiniń tiykarında haq niyetlilik, qarım-qatnastaǵı sherigińe húrmet, baylanıstı qollap-quwatlaw, onıń ushın minnetdarshılıq, issheńlik jazıspalarınıń tiykarında – durıs tańlanǵan múrájaat, teksttiń qısqalıǵı, bayan etiwdiń aydınlıǵı, emocional tonnıń áhmiyetliligin, juwaptıń múddetlerin esapqa alıw hám t.b.
Oylaw mádeniyatı professionaldıń ádep-ikramlılıǵınıń kórsetkishi sıpatında. Insan tili oylaw menen ajıralmas baylanısqan. Qánige-professionaldıń oylawı – bul pikirlerdiń anıq qáliplestiriliwi, pikir júrgiziwdiń izbe-izligi, mashqalanıń ańlatılıwınıń hám wazıypalardıń qoyılıwınıń ayqınlıǵı.
Qánigeniń oylaw mádeniyatı tómendegi qábiletlerdi kózde tutadı:
xızmet hújjetlerin logikalıq sawatlı dúziw; óz oyların argumentli bayan etiw;
polemika hám diskussiyanı nátiyjeli alıp barıw;
qarama-qarsılıqlardı ashıp beriw hám opponentlerdiń nadurıs juwmaqların biykarlaw.
Professionaldıń oylawı – bul udayına dóretiwshilik oylaw. Jetik hám keyingi kapitalizm dáwirinde professionallıq morallıq princip statusına iye boladı, ol biznes etikasınıń (issheńlik etikasınıń) tiykarǵı principi sıpatında qáliplesti hám tómendegilerdi ańlata basladı:
jumıstı parız, minnet, iske adamlarǵa, Watanǵa xızmet etiw sıpatında túsiniw;
óndirilip atırǵan ónimniń, xızmetlerdiń, kásiplik jetiskenliklerdiń ejoqarı sapası;
basqa professionallarǵa húrmet hám isenim (barlıq nársede diletantlar menen emes, al professionallar menen islesiw tilegi);
dóretiwshilik, energiyalılıq, turaqlı túrde qánigeligin arttırıw, novaciyalar haqqında xabardarlıq;
basqa professionallar menen hadal básekeleslik: kóbirek pul tapqıń kelse – jaqsıraq isle;
kásiplik cex sheńberinde birge islesiw hám óz-ara járdem;
miynetsúyiwshilikti salamat turmıs tárizi menen birgelikte – dem alıp, qayta tiklenip biliw kónlikpesi (ádette tábiyat qushaǵında); hátteki jazılmaǵan qaǵıyda bar: dem alısta yamasa biytanıs adamlar menen kásiplik temalarǵa sóylespew. Bul qaǵıydanıń buzılıwı tárbiyasızlıq, kórgensizlik sıpatında qabıl etiledi.
Kórsetilgen principler hár qanday shólkem, kárxana, mákemeniń hár bir xızmetkeri, jumısshısı tarepinen óziniń jeke etikalıq sistemasın islep shıǵıw ushın tiykar bolıp xızmet etiwi kerek.
Kásiplik etika kodeksleri mazmunı óz baslamaların etika principlerinen aladı.