Tema: Kásiplik etika – kásip ruwxıylıǵınıń ózegi sıpatında Temanıń jobası

Táreplerdiń teńsizligi. Kásiplik qarım-qatnas tarawında, mısalı, «baslıq-qol astınaǵı», «pedagog-oqıtıwshı» sistemasına táreplerdiń teńsizligi baqlanadı. Bul buzılıw hesh qanday teńsiz táreplerge iye emes hám táreplerdiń óz-ara tásiriniń specifikası menen shártlengen. Teń bolmaǵan táreplerdiń óz-ara tásiriniń bul specifikası kásiplik deontologiyalardıń – teńsizlik hám ǵárezlilik shárayatında «qánigeniń minez-qulıq qaǵıydalarınıń zárúrligin anıqlap beredi.
Xızmet etikası hám mápler toqnasıwı. Barlıq kásiplerde óz xızmet statusınan shaxsiy maqsetlerde paydalanıwdan bas tartıw talap etiledi. Patriarxal moralǵa qarama-qarsı ráwishte kásiplik etika xızmet minnetleriniń birlemshiligin hám shaxsiy yamasa shańaraqlıq parızlardıń ekilemshi ekenligin tastıyıqlaydı. Professional kelisilgen is haqı yamasa shártnamada kórsetilgen sıylıqtan tısqarı miyneti ushın basqa dáramatlardı alıw huqıqına iye emes. Hár qanday basqa iyelep turǵan lawazımı menen shártlenetuǵın sıylıq, xızmet korrupciya fakti sıpatında qaralıwı múmkin.
Menshik huqıqına húrmet. Hár qanday kásiplik iskerlik menshik penen islesiwdi kózde tutadı – xızmetler, aldı-sattı, kóshpes múlk penen baylanıslı pitimler hám t.b. Qatnasıwshılardı tovar-pul múnásibetlerine tartıwdıń mánisin óz-ara payda etikalıq pricipine ákelip tirew múmkin. Qatnasıwshılardıń birinen aldın ala jasırılǵan ekinshi táreptiń abzallıǵın gózlegen (kim kimdi aldaydı) pitimler hám operaciyalar nızamsız, alayaqlıq dep tán alınıwı múmkin. Bul usınday paydanı gózlewshiler abıroyına tásir jasawı múmkin.
Derlik barlıq kásiplerde intellektual menshik (ideyalarǵa, islenbelerge, texnologiyalarǵa, nouxauǵa) mashqalası orın alǵan. Barlıǵı ushın ulıwmalıq bolǵan nárse plagiatqa – ózgeniń intellektual menshigin (ideyaların, texnologiyaların, tekstin) avtordıń kelisiminsiz paydalanıwǵa, avtorlıq huqıqların paydalanıwǵa jol qoymaw bolıp tabıladı.
Kollegiallıq. Kóplegen kásiplerde iskerliktiń principi kollegiallıq bolıp tabıladı. Ekonomikalıq qatnasıqlardıń rawajlanıwı menen hár bir xızmetkerdiń individual juwapkershiligi artqan bolsa da, sonıń menen birge qararlar qabıllawdıń quramalılıgı da artadı. Sonlıqtan kollegial qararlar qabıllaw kútá tábiyiy kórinedi.
Búgingi kúnde kóplegen kásiplerde jıynalıslarda sheshimlerdi jámáátlik túrde izlew qabıl etilgen. Olarda qatnasıw – qánigeniń tek ǵana jumısı emes, al shaxsiy parızı da. Kásiplesińiz tıńlawdı hám óz pikirin bildiriwdi sorasa, itibarsız bolıw, qol siltew yamasa bántligin sıltawratıw – ádepten emes.