|
2. 3. Futbol boyınsha qánigege qoyılatuǵın talaplar
Hár bir fizikalıq mádeniyat oqıtıwshı, sport tárbiyashıı iskerligi natiyjeliliginiń zamirida joqarı kásiplik uqıp (professionalizm) jatadı, ol óz bilim hám ilmiy tájriybelerin sistemalı túrde student-shákirtlerine ótkera aladı. «Professional - bul qánigeligi maydanınan joqarı kásiplik uqıp iyesi, úlgili iskerligi, erisken jetiskenlikleri menen jámiyette múnásip orın iyelegen hám de shuǵıllanap atırǵan sport túrin kórkem óner dárejesine alıp chiqa alǵan aktiv dóretiwshi shaxs».
Fizikalıq mádeniyat oqıtıwshı kásipine salıstırǵanda bir qatar kásiplik talaplar barki, tárbiyashı professional bolıw ushın naǵız ózi talaplarǵa tolıq juwap beriwi talap etiledi. Búydew múmkin, ataqlı sportshılar kóbinese tárbiyashılıq iskerligi menen shuǵıllansalar, olardan belgili hám ataqlı tárbiyashılar shıǵıwı tábiy.
Sportshı óz iskerliginde bólek, tárbiyashı bolsa basqasha ayriqsha joqarı professionallıq nizamlıqlarına ámel etedi. Bul túsiniklerdi qaysı bolıp tabıladı mániste fizikalıq mádeniyat oqıtıwshı hám de onıń studentlerine salıstırǵanda da qóllaw múmkin. Sporttıń bólek alınǵan qandayda bir túri maydanınan arnawlı bir jetiskenliklerge iye bolǵan hár qanday tárbiyashı joqarı tálim shólkeminde jaqsı fizikalıq mádeniyat páni oqıtıwshı bolıp iskerlik júrgize almasligi múmkin.
Sonıń menen birge, joqarı tálim shólkeminiń tájiriybeli hám maman oqıtıwshı bólek alınǵan sport túri maydanınan tárbiyashılıq iskerligin tuwrı jolǵa qo'ya almasligi múmkin.
Qánige tayarlaw oqıw rejesinde oraylıq orındı studenttiń haqıyqıy professional basqıshına eliriwine xızmet etetuǵın qánigelik pánlerin oqıtıwdı shólkemlestiriw iyeleydi. Bul orında eń zárúrli áhmiyetti studentlerdi kelesi kásiplik iskerlikke tayarlawǵa xızmet etetuǵın, olarda zárúr bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi qáliplestiriwge jóneltirilgen sport -pedagogikalıq oqıw pánleri kásip etedi. Joqarı tálim shólkeminde ótiletuǵın barlıq túrdegi ámeliyatlar túrli pánlerden iyelengen arnawlı bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi integraciyalaw faktorı retinde ańlatpalanadı.
Joqarı maǵlıwmatlı fizikalıq mádeniyat qánigeligine iye futbolshı -tárbiyashınıń iskerlik kórsetiw tarawı júdá keń: ulıwma orta bilim beriw mektepleri, orta arnawlı kásip-óner tálimi, joqarı tálim mákemeleri, balalar hám óspirimler sport mektepleri, olimpiada rezervleri mektepleri, túrli sport klubları hám de professional sport jámáátleri hám taǵı basqa.
Qánige ulıwma hám arnawlı baǵdardaǵı oqıw pánleri programması, pán tiykarların, fizikalıq mádeniyat hám sportqa tiyisli derektiv - normativ hújjetler, programma hám sabaqlıqlar mazmunın, ǵalabalıq sport ilajların shólkemlestiriw metodikasın, joqarı nátiyjelerdi atap kórsetiwge ılayıq sportshı kadrlardı tayarlaw texnologiyaların jetilisken biliwi talap etiledi.
Qánigediń uqıpı hám qaniygelik talaplarǵa juwap beriw dárejesi onıń iskerligi quramın belgilep beredi. Pedagog -tárbiyashı iskerligi quramı proektlestiriw, dóretiwshilik, shólkemlestirilgen, baylanıs, gnostik hám de jıldamlıq sıyaqlı qábilet komponentlerinen dúziledi.
Tárbiyashınıń proektlestiriw qábileti joqarı razryadlı futbolshılardı tayarlay alıw uqıpı menen belgilenedi. Bunda tiykarǵı itibar rezerv jarata alıw, jıllıq, óz arnawlı ortasha hám de mikrosikllarda ámelge asırilatuǵın shınıǵıwlar sistemasına ıyelew, sportshına berilip atırǵan shınıǵıwlar, wazıypalar hám jarıslar júklemesin tuwrı bóliwlay alıw, sonıń menen birge, futbol boyınsha ǵalabalıq islerdi tashkil ete alıw menen baylanıslı kónlikpe hám ilmiy tájriybeleri kiredi.
Sportshı ushın - bul kónlikpeler ózin baqlaw texnikası, fizikalıq sapaların jetilistiriw maydanınan ǵárezsiz shınıǵıwlardı hám de azandaki gimnastik shınıǵıwların ámelge asırıw ornı, waqıtı, kólemin joybarlawtira alıw dárejesi menen belgilenedi.
Tárbiyashınıń konstruktiv (nátiyjelililik) komponenti studentlerdi futbol salasında ámeldegi dúnya kólemindegi bilimler menen qurallandırıw, olardıń kún rejimine, awqatlanıw gigiyenasiga, oqıw, dem alıw normalarına úyretiwde óz hákisin tabadı. Sportshı ushın bul kónlikpeler oyın hám de shınıǵıwlar sıyaqlında ǵárezsiz hám tuwrı qararlar qabıllaw, kún tártibi hám de ózbetinshe jumısları mazmunın belgiley alıw dárejesinde kórinedi.
Shólkemlestiriwshilik qábileti tárbiyashınıń barlıq tiykarǵı jónelisler boyınsha joybarlastırılǵan ilajlar (shınıǵıwlar, tálim, jarıslar, dem alıw, salamatlandırıw jumısları hám h.) maydanınan oyınshılar iskerligin nátiyjeli uyushtira biliw menen baylanıslı. Bunıń quramına studentlerdiń óz joybarlastırılǵan ilajlardı ámelge asırıw daǵı óz háreketlerin shólkemlestiriw kónlikpeleri de kiredi. Oqıtıwshı -tárbiyashınıń kommunikativ uqıpı sportshı - studentler, túrli taypa daǵı xızmetkerler, ata-analar, jámiyetlik shólkemleri menen kásiplik zárúrli máselelerge tiyisli tuwrı hám óz-ara shın júrekten munasábetler ornata alıw kónlikpelerine egaligi menen belgilenedi. Sportshılardıń óz-ara awızbirshilikligi jámáátte saw ruwxıy ortalıqtıń ornıtılıwı nátiyjesinde shınıǵıw hám jarıslar natiyjeliligine óz unamlı tásirin ótkeredi.
Gnostik uqıp tárbiyashı -oqıtıwshınan futbol salasında tereń bilimge ıyelew, onıń teoriyası hám metodikasın jetilisken biliw hám túrli jas daǵı sportshılar menen olardı ámelde nátiyjeli qollay alıw kónlikpelerine iyelik, sonıń menen birge, aldıńǵı tájiriybeler, ilimiy ádebiyatlar, ilimiy izertlew jumıslarınan xabarlı bolıw hám olardı ámeliy iskerlikke qollanıw qılıw ilmiy tájriybelerine egaligi menen belgilenedi. Sportshı ushın - bul kónlikpeler futbol salasındaǵı bilim, shınıǵıwlar metodikası, quralların biliw, joraları hám tikkeley óz iskerligin sın kózqarastan analiz ete alıw dárejesinde óz hákisin tabadı.
Sportshınıń háreket uqıpı komponenti onıń futbol oyınına tiyisli taktik- texnikalıq háreketlerdi ámelge asıra alıw múmkinshiligi, ulıwma hám arnawlı fizikalıq tayarlıq dárejesine tán kónlikpelerdi ámelde iyelegenlik uqıpı menen belgilenedi.
Sanap ótilgen oqıtıwshı hám tárbiyashı hám de student iskerligine tán bolǵan uqıp strukturalıq bólimleri bir-biri menen bekkem tıǵız baylanıslı bolıp, tek ǵana olardıń sistemalı pútinlikte ámelge asırılıwıǵana kásiplik iskerlikte joqarı nátiyjelerge alıp keliwi múmkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
