Tema: Jas futbolshılardı tańlap alıw metodikasın ilimiy tarepten izertlew Mazmunı

2. 5. Tiykarǵı túsinikler hám atamalar
Hár qanday pánni oqıtıw hám ózlestiriw tikkeley sol predmetke tiyisli túsinik hám atamalardıń mánisin tereń ańǵarıw menen baylanıslı. Sebebi túsinik hám atamalar mazmunı jıyındısı oqıw pániniń ózegin quraydı. Hár qanday túsinik óz forması, kriteryası hám óz qollanıw tarawına iye bolsaǵana tolıqqonli esaplanadı.
Tómende sabaqlıqta ushraytuǵın eń zárúrli túsinik hám atamalar jóninde maǵlıwmatlar beriledi. Bunıń zárúrshiligi ámeliyatshı futbolshılardı tayarlaw hám de ámeldegi metodologik ádebiyatlarda túsinik hám atamalardıń birden-bir úlgili ańlatpası joq ekenligi menen anıqlama bernedi. Ayırım túsinik atamalar anıqlaması sabaqlıqtıń tiyisli bólimlerinde hár tárepleme ańlatpa etiledi.
Futbolshılardıng oyın iskerligi olardıń ishki psixik sanasın hám de sırtqı fizikalıq aktivligi menen basqarılatuǵın, belgilengen tártip-qaǵıydalarǵa qatań ámel etken tárzde óz-ara teń gúres sharayatında raxip ústinen utıwǵa jóneltirilgen háreketler kompleksinen ibarat.
Futbolshılardıng jarıs iskerligi - rásmiy sharayatlar daǵı oyın iskerligi.
Oyın usılı - futbolǵa tán bolǵan qaǵıydalar tiykarındaǵı háreketlerdi ámelge asırıw menen anıqlama bernedi. Oyındıń qorǵaw hám hújim usılları parıq etedi.
Oyın texnikası - futbol sport túrine tiyisli bolǵan oyın hám jarıslar iskerligin ámelge asırıwǵa qaratılǵan ayriqsha oyın usılları jıyındısı. Futbol oyınında qorǵaw hám hújim texnikaleri bar.
Futbolshılardıng texnikalıq tayınlıǵı - isenimli oyın hám jarıs iskerligi ushın zárúr bolǵan kónlikpelerdi jetilisken iyelewge qaratılǵan pedagogikalıq process.
Taktik háreketler - oyın usıllarınan nátiyjeli paydalanǵan halda raxipler ústinen utıwǵa qaratılǵan futbolshılardıng jarıs iskerligin shólkemlestiriw forması. Taktik háreketlerdiń hújim hám de qorǵaw processlerinde qollanılatuǵın individual jámáátlik túrleri bar.
Oyın taktikasi - raxip ústinen utıwǵa jóneltirilgen individual hám jámáátlik taktik háreketler kompleksi.
Futbolshılardıng taktik tayınlıǵı - oyın hám jarıslar iskerliginiń joqarı natiyjeliligin támiyinlewge xızmet etetuǵın taktik háreketlerdi jetilisken ózlestiriw hám de rawajlanıwlashtirib barıwǵa sharayat jaratatuǵın pedagogikalıq process.
Futbolshılardıng fizikalıq qábiletleri - kóbinese genetikalıq tárepten belgilengen oyın hám jarıslar iskerligin tabıslı iyelewde zárúrli faktor wazıypasın oteytuǵın shaxstıń individual qásiyetleri.
Fizikalıq sapalar - kúsh, tezlik, shıdamlılıq, shıdamlılıq, shaqqanlıq, bayqaǵıshlıq, mayısqaqlıq sıyaqlı ayırım fizikalıq qábiletlerdiń jaqtı ańlatılıwı.
Futbolshılardıng fizikalıq tayınlıǵı - sportda joqarı nátiyjelerge erisiwdi támiyinlewge xızmet etetuǵın fizikalıq qábiletlerdi rawajlandırıw, tayansh-háreket aǵzaların mustah- kamlash tiykarında oyın kónlikpelerin nátiyjeli iyelewge yo'nal- tirilgan pedagogikalıq process.
Futbolshılardı integral tiykarında tayarlaw - bul olardı oyın hám jarıslar iskerligine texnikalıq, taktik, intellektuallıq hám fizikalıq tárepten tayarlawda joqarı nátiyjelililikke erisiwden ibarat.
Futbolshılardıń psixologiyalıq tayınlıǵı - sport jarıslarında joqarı nátiyjelerge erisiwdiń zárúrli faktorı esaplanatuǵın, joqarı maman sportshı shaxsına tán bolǵan úlgili etikalıq, shıdamlılıqlik, psixik sapalardı tárbiyalaw.
Futbolshılardıń teoriyalıq (intellektuallıq ) tayınlıǵı sportshılardı oyın hám jarıslar iskerligi natiyjeliligin asırıwǵa tiyisli zárúr arnawlı bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybeler menen qurallandırıwda óz hákisin tabadı.
Futbolshılardı tayarlaw sisteması - bul jáhán ulgilerine sáykes keletuǵın, joqarı nátiyjelerge erisetuǵın sportshılardı hár tárepleme maqsetli kompleks tayarlaw menen baylanıslı óz-ara baylanısqan elementlerdiń pútinliktegi kompleksi.
Futbolshılardıń tayarlıq shınıǵıwları - oyın usılları, taktik háreketler, taktik-texnikalıq uqıpların asırıw, fizikalıq uqıplıyatlarini ósiriw, ámeliy shıdamlılıqlik, etikalıq, psixik shıdamlılıqqa tayarlaw, xalıq aralıq maydanlarda joqarı nátiyjelerdi kórsete alıwǵa tayarlawǵa hám úyretiw hám de múnásip sharayat jaratılıwma jóneltirilgen pedagogikalıq processtiń ajıralmaytuǵın strukturalıq bólegi. Oqıw shınıǵıwları iskerligi - shınıǵıwlar natiyjeliligin asırıw, óz aldına qoyǵan maqsetlerdi ámelge asırıwǵa qaratılǵan tárbiyashı hám de futbolshılardıng awızbirshiliktegi iskerligi.
Shınıǵıwlar quramı : shınıǵıwǵa tiyisli tapsırmalar dáslepki strukturalıq strukturanı quraydı ; wazıypalar kompleksi tayarlıq shınıǵıwlarınan ibarat boladı ; eki hám odan artıq tayarlıq shınıǵıwları mikrosiklni; bir neshe mikrosikllar mezo cikl; mezosikllar bolsa óz gezeginde makrosikl (yarım jıllıq yamasa jıllıq ) ni; birdan artıq jıl ciklleri kóp jıllıq cikllerdi quraydı.
Shınıǵıwlar júklemesi - ulıwma fizikalıq tayarlıq processinde sportshı organizmine tásir kórsetiwdiń normaların belgilep beretuǵın shınıǵıwlardıń strukturalıq bólegi. Futbolshılarǵa beriletuǵın júklemeler kólemi hám dawam etiw waqti sportshılardıń individual qásiyetlerinen kelip shıǵıp belgilenedi. Bunda eń zárúrli áhmiyetti shınıǵıw quralları xarakteri (qánigeleskenlik, jóneltirilganlik, awızbirshilik) kásip etedi.
Sport jarısları - bir tárepden, oqıw shınıǵıwlarınıń maqsetin, onıń nátiyjelililik kriteryaın, ekinshi tárepden futbolshılardı arnawlı jarıs iskerligine tayarlaw quralı sıyaqlı eń zárúrli strukturalıq bólimlerdi óz ishine aladı.
Jarısıw iskerligi - shınıǵıwlarda iyelengen kónlikpe hám ilmiy tájriybelerden sportshı hám de tárbiyashılardıń rásmiy jarıslar sharayatında aqılǵa say paydalanıw iskerligi. Mazmunına kóre usı iskerlik hár bir oyınshınıń individual hám de jámáátlik óz-ara awızbirshiliktegi háreketleri, sonıń menen birge, raxip jámáát aǵzalarınıń naǵız ózinday harkatlari menen belgilenedi.
Futbolshılardıng jarısıw iskerligi quramı - raxiplerdiń óz-ara bir-biri menen bolǵan gúresinde ayriqsha oyın sharayatlarınan kelip shıǵıp ámelge asırǵan hújim hám de qorǵaw harkatlari hám operatsiyaları kompleksinen dúziledi. Iskerlik quramı komponentleri jarıslasıp atırǵan raxip jamolarning barlıq háreketlerin óz ishine aladı.
Jarıs júklemesi - sportshınıń jarıs iskerligi onıń arnawlı bir waqıt aralıǵinda ótkergen oyınları muǵdarı menen anıqlanadı. Futbol boyınsha jarıslar quramı -ayriqsha aymaqlıq qamrovi, uqıp dárejesi, jas hám de jinsdagi ayırmashılıǵıy tárepleri sıyaqlı belgilerine qaray tártiplenetuǵın túrli dárejedegi jarıslar menen belgilenedi.
Basqarıw - futbolshılardı tayarlaw maqsetinde olardıń toptı uzatıw, qabıllaw, oǵan zarba beriw, sıyaqlı zárúrli hám orınlı qararlar qabıllaw, oyın texnikası hám taktikasiga tiyisli informaciyalardı ózlestiriwlerin basqarıw procesi. Ádetde, basqarıwdıń ulıwma jámáát hám de ayırım oyınshılardıń tayarlıq processlerin, oqıw -shınıǵıwların, jarıs iskerligin basqarıw túrleri óz-ara parıq etedi.
Joybarlaw - protsess vibora napravleniya dvijeniya sistemi podgotovki futbolshılardı tayarlaw sistemasınıń maqul túsetuǵın baǵdarın tańlaw, juwmaqlawshı nátiyjege erisiw jolları, usıl hám quralların anıqlaw, jámááttiń házirgi hám keleshektegi iskerlik mazmunın aldınan belgilep alıw hám kerekli sistemaǵa salıwdan ibarat.
Qadaǵalaw - sportshılardıń iyelenip atırǵan informaciyalar tiykarında gózlengen maqsetlerge erisiwleri hám de joybarlastırılǵan tapsırmalardı orınlawları menen ámeldegi xızmetlerine sáykesligin anıqlawǵa qaratılǵan process.
Sportshılardı saralaw – futbolshılardı tayarlawdıń strukturalıq bólegi bolıp, ol jaǵdayda basqalardan ayriqsha qábileti hám de texnikalıq xarakteristikaları menen ajralıp turatuǵın, maydanda nátiyjeli iskerlik júrgize alatuǵın jigit-qızlardı saralawǵa qaratılǵan kompleks ilajlardı óz ishine aladı. Saralanǵan studentler shınıǵıwlar, oyın hám de jarıs processlerinde tábiy-fizikalıq múmkinshilikleri esabına nátiyjeli iskerlik aparıwǵa ılayıq boladılar.