Tema: Intellektual sistemasinin' tiykarg'i tu'snikleri

Tayanish tu’snikleri: informatsiyalastiriw, ja'miyet, informatsiyaliq-logikaliq bo'lim, esaplaw texnikasi, Informatsiyaliq texnologiya, telekommunikatsiya, kibernetika, komp' yuter tarmag' i.
Zamanago'y ja'miyette insannin' islep shig'ariw xizmeti uliwmalasqan islep shig'ariw(UISh) shen'berinde keshpekte. UlSh bir-biri menen uzliksiz baylanisli fizikaliq, informatsiyaliq-logikaliq bo'limlerden ibarat. Islep shig'ariwdin' informatsiyaliq-logikaliq bo'limene zor bergen ma'mleketler joqari jumis o'nimdarlig'i ha'm zamanago'y qariydar bap o'nimler islep shig'ariwg'a eriskenlikleri belgili. Informatsiyaliq-logikaliq islep shig'ariw (ILISh) resurslari tiykarin informatsiya, miynet qurallarin bolsa esaplaw texnikasi, onin' programmaliq ta'miyinleniwi, informatsiyaliq texnologiyalar ha'm basqalar du'zedi. Miynet qurallari ha'mde aqliy miynetti sarip etiwshi, tajiriybe ha'm bilimge iye insanlar ILISh din' islep shig'ariw ku'shlerin du'zedi. ILISh o'nimi abstrakt ob'ekt ( informatsiya, model) paydalaniw predmeti sipatinda ko'rinedi.
Islep shig'ariw shen'berindegi XX a'sirde ju'z bergen o'zgerisler ILISh din' payda boliwi ha'm a'hmiyeti asip bariwi menen baylanisli. Sonday aq, UISh din' uliwma o'nimdarlig'inin' asiwi avtomatlastiriw, sonin' tiykarinda ILISh di avtomat-lastiriw menen baylanisli, dep qaraliwi za'ru'r. Sonin' ushin miynet o'nimdarlig'i ko'p ta'repten informatikag'a baylanisli.
Esaplaw texnikasi ha'm baylanis qurallarinin' ken' rawajlaniwi informatsiyani ilgeri oyimizg'a keltiriw mu'mkin bolmag'an ko'lem ha'm tezlikde jiynaw, saqlaw, qayta islew ha'mde uzatiw, yag'niy avtomatlastirilg'an halda islew beriw imkanin jaratti. Informatsiyaliq texnologiyalar sebepli insannin' xizmeti, onin' ku'ndelik qatnas tarawi du'n'ya tsivilizatsiyasi islep shiqqan ta'jriybe, bilim ha'm ruwxiy qadiryatlardi jalb etiw esabinan shinnanda juda' ha'm ken'eymekte. Bul bolsa o'z na'wbetinde, ja'miyettin' joqari da'rejede informatsiyalasqan boliwin talap etedi.
Informatsiyalasqang'an ja'miyet haqqinda alimlar tu'rlishe pikir ju'rgizedi. Ma'selen yapon alimlari pikirinshe, informatsiyalasqan ja'miyette komp'yuterlestiriw protsessii adamlarg'a isenimli informatsiya dereginen paydalaniw, islep shig'ariw ha'm sotsial tarawlarda informatsiyani qayta islewdi joqari da'rejede avtomatlastiriwdi ta'miyinlew imka'nin beredi. Ja'miyetti rawajlandiriwda bolsa ha'reketlendiriwshi ku'sh moddiy o'nim emes, ba'lki informatsiya islep shig'ariw bolmag'i lazim.
Informatsiyalasqan ja'miyette tek g'ana islep shig'ariw, ba'lki pu'tin turmis ta'rizi, qa'diryatlar sistemasi da o'zgeredi. Barliq ha'reketler tovarlardi islep shig'ariwg'a ha'm paydalaniwg'a bag'darlang'an saanat ja'miyetine qarag'anda informatsiyalasqan ja'miyetten pariqli ra'wishte, bilimler islep shig'ariladi ha'm paydalaniladi. Bul aqliy miynet ulesinin' asiwina alip keledi. Insannan do'retiwshilikke qa'bilet talap etiledi, bilimlerge za'ru'rlik asadi.
Informatsiyalasqan ja'miyettin' moddiy ha'm texnologik negizin komp'yuter texnikasi ha'm komp'yuter tarmaklari, informatsiyaliq texnologiyalar, telekommunikatsiya baylanislari tiykarinda ha'r tu'rli sistemalar quraydi.