İlimiy bilim bir qatar o`zgeshelikler menen sıpatlanadı:
-sistemlılıq xarakterge iye, yag`nıy barlıq waqıtta izbe-iz, sistemalasqan ha`m logikalıq belgi menen sıpatlanadı;
-tilde belgilengen bolıwı kerek hem ob`ektiv nızam ha`m nızamlıqlardı, ta`biyattag`ı ha`m ja`miyettegi tiykarg`ı baylanıslardı sa`wlelendiriwi tiyis;
-abstraktsiyalardın`, ideallastırıwdın`, boljawlar ha`m teoriyalardın` ja`rdeminde izertlenip atırg`an qubılıslardın` tiykarın ashıwı tiyis; ol tar praktikalıq ha`m tikkeley ma`selelerdi sheshiwge bag`darlang`an ku`ndelikli bilimnen parıqlanadı;
-onı a`dette real du`n`yanın` anaw yaki mınaw tarawındag`ı ilim ta`repinen ashılg`an nızamlarg`a tiykarlanatug`ın izertlew metodları ja`rdeminde aladı;
-barlıq waqıtta shın bolıp, onın` o`lshemi retinde ja`miyetlik praktika alıp qaraladı; tekseriwshilik ha`m qayta tikleniwshilik ilimiy bilimlerge qoyılatug`ın a`hmiyetli talaplar bolıp tabıladı.
-ob`ektiv haqıyqatlıqtın` qubılısların ha`m protsesslerin tu`sindiredi ha`m aldınnan boljaydı. Bul belgi adamg`a ta`biyattı o`zlestiriwge ha`m ja`miyetlik qubılıslardı basqarıwg`a mu`mkinshilik beredi. İlimiy aldınnan ko`riwde bilimnin` empirikalıq da`rejesinen ozıw mu`mkinshiligine iye teoriyalıq oylawdın` uqıplılıg`ı ko`rinedi.
-ilimiy biliwdin` belgisi retinde ulıwmalıq ta alıp qaraladı. Qa`legen ilimiy ashılıw ulıwma miynet bolıp, ha`r bir berilgen waqıtta ilim du`n`yanı biliwdegi adamlardın` tabıslarınıts birlesken ko`rinisin beredi.
-ilimiy bilim turaqlı bolıwı kerek.
Ha`zirgi filosofiyalıq ha`m ilimiy miynetlerdi, ilimiy jumıstın` ko`p jıllıq ta`jiriybesin analizley otırıp ilimiy izertlewlerdin` teoriyalıq, teoriyalıq-empirikalıq ha`m empirikalıq da`rejelerin bo`lip ko`rsetiwge boladı. Olar arasında dialektikalıq baylanıs bar, biraq konkret izertlewler olardın` ha`r birine tiyisli bolıwı mu`mkin.
İlimiy izertlew-bul jan`a ilimiy belgiler islep shıg`ıwdın` maqsetke bag`darlang`an protsessi bolıp, biliw jumısının` tu`rlerinen biri. İlimiy izertlewler:
-ob`ektivligi menen;
-eske tu`siwi(qayta tiklew) menen;
-dəlilleniwi menen;
-anıqlıg`ı menen sıpatlanadı.
İzertlew degende, ken` məniste adam yamasa jəmiyettin` təbiyg`ıy, jəmiyetlik həm ruwxıy du`n`yanı insannın` maqset jəne wazıypalarına, onın` itiyajları, tilekleri həm imkaniyatlarına muwapıq tu`rde o`zgertiw boyınsha do`retiwshilik belsendiligi tu`siniledi. İzertlew do`retiwshilik– bul sub`ekttin` pikiri, aqıl-oyın qadag`alawshı, tərtipke salıwshı, bag`darlawshı usının` menen birge, jəmiyetlik əmeliyatqa muwapıq tu`rde o`zgerip barıwshı ob`ektiv du`n`yanın` sub`ekt sanasındag`ı belsendi səwleleniwi. Ko`rkem, texnikalıq həm ilimiydo`retiwshilik o`z-ara ayrılıp turadı. İlimiy do`retiwshilik– bulalımnın` bilimleri, qəbiletlerinin` joqarı ko`rinisi, u`yrenilip atırg`anqubılıslardın` o`zegine, mazmunına teren` kirip barıwg`a bolg`an onın` tilegi. İlimiy izertlew – bul ilimiy biliwdi rawajlandırıw jan`a ilimiy bilim alıw həm onnan paydalanıw, ilimiy bilimdi jan`a nızamlar jəne nızamlıqlar, jan`a ilimiy printsipler həm teoriyalar, insanxızmetinin` hər qıylı salalarındag`ı əmeliyatına belsene shıg`ıwlararqalı bayıtıw menen baylanıslı biliw həm do`retiwshilik jumısı.
İlimiy do`retiwshilik protsessinde alamlar jan`adan-jan`a ilimiy bilimlerdi ulıwma insanıylıq qədriyatlar g`əziynesine kiritedi həmbunda Popperdin` so`zleri menen aytqanda«insaniyat biliwden ləzzet aladı». İlimiy fakt, ideya, gipoteza, kontseptsiya, teoriya, ilimiy nızam ilimiybiliw sistemasının` quram elementleri bolıp tabıladı. İlimiydo`retiwshilik ilim sistemasındag`ı barlıq quram elementlerinin` mazmunın rawajlandıradı həm bayıtadı.
Do'stlaringiz bilan baham: |