|
2-su'wret. Shańshı tipleri.
Shańshilar, ádetde, aralıq bólim - baylanıstırg'ich menen birikkan eki yarımlıqtan (shań qapshıqlarınan ) ibarat boladı (2-súwret). CHang qapshıqlarınıń ishki boslig'ida shań yetiladi, ol shańlatqıshchalaridan ibarat boladı. Olardıń funktsiyası ósimliklerdi shańlaw bolıp tabıladı
SHań qaltası sırtqı tárepden eki qabat kletkalar menen oralǵan, bulardıń sırtqı qabatı sırtqı kletkalardıń qalıńlasqan qabıqlı qabıqınan, ishki qabatı bolsa shańlatqısh jetilgende qovjirab ketetuǵın ensiz kletkalardan ibarat bolıp, olar qovjirashi nátiyjesinde shań jetilgen waqıtta shańlatqısh chatnab ketedi.
Shańshilar jetilgennen hám chatnagandan keyin olardan tısqarına shań yamasa shań donachalari shashılıp ketedi. Hár - qıylı ósimliklerde shań donachalarining forması túrlishe boladı. Olar domalaq, sharsimon, suyri (súyri-sopaq), úsh qırlı, kub formada, kóp qırlı, hám hokozo bolıwı múmkin. CHangning reńi, kóbinese, sarı, biraq aq, kógildir, qızg'ish hám hokozo reńli shańlar da boladı. CHang donachalarining úlken kishiligi (ólshemi ) 8 den 800 mikrongacha bolıwı múmkin.
jetilgen shań kletkası bir yadrolı hám qos : sırtqı hám de ishki qabıqlı boladı. Sırtqı kletka ekzina dep ataladı.
Olar hár túrlı ósikler, tikenler, bo'rtiqlar hám hátte, iyneler (g'o'zada) boladı, bular shańdıń tumsıqchaga jabısıp qalıwı ushın járdem beredi. Ishki qabıq jińishke kletkalardan ibarat bolıp, intina dep ataladı.
Sırtqı qabıqta tesiksheler bar, shań ósip atırǵanda ishki qabıqtıń ósikleri olar arqalı shıǵıp turadı. Hár qıylı ósimliklerdiń shańlarında tesikshelerdiń sanı túrlishe boladı. Mısalı masaqlaslar shańında tesik bir, liliyada (piyazgulda ) eki, g'o'zada kóp.
CHang donachalarining sırtı geyde qurǵaqlay (masaqdoshlarda), basqalarında bolsa jabısatuǵın boladı. Sırtı qurǵaqlay shań donachalari, tiykarınan, samal járdeminde, jabısatuǵınları bolsa shıbın-shirkeyler járdeminde shańlanatuǵın ósimlikler ushın tán.
CHangning ishinde bir yadrolı gewek tsitoplazma, may tamshıları hám kraxmal donachalari boladı. Ádetde shań bir kletkadan ibarat boladı, biraq geyde onıń quramına 4, 8, 16 hám odan artıq kletka kiredi.
CHangchi gulpoya ósiw konusining bo'rtmasidan payda boladı. Onıń keyinirek ósiwinde aldın shańlatqıshlar qáliplesedi, keyin shańshı sabaqları rawajlanadı. CHangchi bo'rtmasining kletkaları aldın birdey boladı, biraq ósip barǵan sayın, olar differentsiatsialana (parıqlana) baslaydı hám shańshı sabaǵı ishinde ótkeriwshi baylamlar payda boladı, bul baylam arqalı shańshı azıqlanadı.
Rawajlanıwdıń dáslepki dáwirinde shańshı birdey degi parenxima kletkalarınan ibarat boladı, biraq keyinirek kletka epidermisi astında yotuvchi kletkada - shańchilarning bolajaq tórtew kishkine xanalı (chanog'ida) bóylama tosıqlar menen eki qabatqa bólinedi, bular keyin shań payda bolishida qatnasadı. Epidermis astında jaylasqan sırtqı qabattan keyinirek shańlatqısh diywallarınıń bir bólegin payda etiwshi kletkalar, sonıń menen birge, shańlar azıqlanıwı ushın sarplanatuǵın shańlatqısh kletkaları payda boladı. Ishki qabat keyinirek arxesporiyning arnawlı kletkaların payda etedi, olar bolınıp, shańdıń ana kletkaları baslanǵıshların beredi.
CHangning ana kletkaları reduktsion bóliniw nátiyjesinde tórtewden shań donachasi, yaǵnıy xromosomalar sanı yarım bolǵan mikrosporalar beredi. Hár qaysı paxtanıń ǵóreginde kóp muǵdar : bir neshe on danadan kóp on mıńlarǵa shekem shań rawajlanadı.
Tuqımgershilik qánigesi (mevachi ) - ginetsey. Gulqo'rg'onning ishki bólegi bir yamasa bir neshe tuqımgershilik qánigesi, yaǵnıy ginetsey menen bánt boladı. Tuqımgershilik qánigesi - urǵashı gúl organı. Hár bir tuqımgershilik qánigesi birden yamasa bir neshe tuqımgershilik qánigesi bargdan rawajlanadı. Tuqımgershilik qánigesi japıraqlar gúl bandi bolmaǵan, tómengi bólimleri qalıńlasqan, forması ózgergen japıraqlar bolıp tabıladı.
Tumsıqsha - tuqımgershilik qánigesiniń keńeygen joqarıǵı bólegi. Onıń tiykarǵı wazıypası shań qabıllaw bolıp tabıladı. Tumsıqchaning forması ádewir xilma - qıylı: ol boshcha, sabınlaǵısh yamasa patcha formasında boladı. Tumsıqsha, kóbinese, jabısatuǵın suyıqlıq yamasa túkler menen oralǵan boladı.
Túynek jińishke ipdan ibarat ústinshe arqalı tumsıqsha menen birikkan. Birpara ósimlikler gulida ústinshe bolmaydı. Túynekke o'rnashgan tumsıqsha otırıqshı (bandsiz) tumsıqsha dep ataladı. Ústinshe tumsıqshanı kóterip turıp, samal tarqatǵan yamasa shıbın-shirkeyler alıp kelgen shań donachalarining jaqsılaw tutilib qalıwına járdem beredi.
Tuqımgershilik qánigesi úsh bólekten: tumsıqsha, ústinshe hám túynekten ibarat. Tuqımgershilik qánigesiniń tiykarǵı bólegi - túynek (tómengi bólim qalıńlasqan tuqımgershilik qánigesi japıraq) bolıp tabıladı (3-súwret).
Do'stlaringiz bilan baham: |
