Tema: Basqarıw dúzilisi hám onıń túrleri Jobası

Texnologiyalıq basqarıw funktsiyalarınıń quramı hám mazmunı
Texnologiyalıq basqarıw funktsiyaları processler mazmunın hám basqarıw usılların xarakteristikalaw.
Olar eki tiykarǵı komponentten ibarat : baylanıs hám sheshimler.
Baylanıs menejmentte bul basqarıw qararların tayarlaw hám ámelge asırıwda informaciya almaslaw bolıp tabıladı.
Baylanıs basqarıw funktsiyası retinde innovciyalıq processlerdi nátiyjeli basqarıw ushın kárxanada informaciya aǵısların aqılǵa say shólkemlestiriw menen shuǵıllanadı. Menejmentte baylanıstıń tiykarǵı wazıypaları tómendegilerden ibarat :
• karxanada basqarıwdıń hár bir dárejesi ushın informaciyaǵa bolǵan mútajlikti anıqlaw hám joybarlaw ;
• karxanada basqarıw sistemasın informaciya menen támiyinlewdi shólkemlestiriw;
• basqarıw qararların tayarlaw hám ámelge asırıwdıń aqılǵa say usılları hám tártiplerin qáliplestiriw;
• karxanada innovatsiyalardı basqarıwda aldıńǵı informaciya texnologiyaların islep shıǵıw hám engiziw;
• basqarıw qararların muwapıqlastırıw hám baqlaw, kárxanada atqarıw ıntızamın támiyinlew;
• karxana basqarıwında informaciya texnologiyaları salasında birden-bir texnikalıq siyasatti islep shıǵıw hám ámelge asırıw.
Basqarıw sheshimi shólkemde nátiyjeli basqarıw konsepsiyasın islep shıǵıw hám ámelge asırıwdıń tiykarǵı qurallarından birin quraydı.
Basqarıw sheshimi - basqarıw sistemasınıń jaǵdayı hám minez-qulqın tańlaw, qabıl etiwshi variant kózqarasınan maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Basqarıw funktsiyaları boyınsha tiykarǵı qararlar quramı kestede keltirilgen.
Basqarıw qararları ushın tiykarǵı talaplar tómendegiler:
• maqsetli jónelis (qararlar rawajlanıwdıń anıq maqsetlerine erisiwge qaratılǵan bolıwı kerek);
• ierarxik baǵınıw (baslıqtıń qararları oǵan berilgen kepilliklerge sáykes keliwi kerek);
• tiykarlılıq (qararlar ratsionallik ushın ob'ektiv tıykarǵa ıyelewi kerek);
• maqsetli (sheshimler mákan hám waqıtqa jóneltirilgen bolıwı kerek, yaǵnıy olar málim bir atqarıwshına jóneltirilgen hám waqıt menen sheklengen bolıwı kerek);
• qawipsizlik (sheshimler zárúr resursların támiyinlewi hám olardı alıw dáreklerin belgilewi kerek);
• direktivlik (qararlar atqarıwshı ushın májburiy bolıwı hám joybarlastırılǵan xarakterge ıyelewi kerek).
Ulıwma basqarıw funktsiyaları barlıq ierarxik dárejedegi shólkem iskerligin basqarıw procesiniń tiykarǵı basqıshlarınıń mazmunın sáwlelendiredi.
Hár qanday shólkemde tabıslı basqarıw tómendegi ulıwma funktsiyalardı óz ishine alıwı kerek:
• maqsetlerdi qáliplestiriw;
• rejelestiriw;
• shólkem;
• basqarıw.
Kóbinese olarǵa funktsiyalar qosıladı : motivatsiya, muwapıqlastırıw, basqarıw.
Social -psixologiyalıq basqarıw funktsiyaları tiykarınan jámáát degi islep shıǵarıw munasábetleriniń tábiyaatı menen baylanıslı. Olar eki qıylı funktsiyanı óz ishine aladı : delegatsiya hám motivatsiya.
Texnologiyalıq basqarıw funktsiyaları ierarxiyanıń hár qanday dárejesinde menejerdiń miynet texnologiyasınıń mazmunın quraytuǵın eki tiykarǵı iskerlik túrin belgileydi: qararlar hám baylanıslar.
Ulıwma, social -psixologiyalıq hám texnologiyalıq funktsiyalar bir-birin toldıradı, shólkem iskerligine basqarıw tásiriniń usılları hám usılların parıqlaw, basqarıw shólkemlerin hám bólek menejerler jumısın qánigeliklestiriw imkaniyatın beretuǵın pútin basqarıw sistemasın jaratadı.
Ulıwma alǵanda, firma basqarıwı dep atalatuǵın iskerlik salasın ush tiykarǵı gruppaǵa jıynanǵan bólek funktsiyalarǵa bolıw múmkin:
• ulıwmalıq basqarıw (tártipke salıw talapları hám basqarıw siyasatı, innovciyalıq siyasat, joybarlaw, jumıstı shólkemlestiriw, motivatsiya, muwapıqlastırıw, baqlaw, juwapkershilikti belgilew);
• karxana strukturasın basqarıw (onıń dúziliwi, iskerlik predmeti, shólkemlestirilgen-huqıqıy formaları, basqa kárxanalar menen munasábetleri, aymaqlıq máseleleri, dúziliwi, rekonstrukciya etiliwi, tamamlanılıwı );
• turaqlı basqarıw tarawları (marketing, ilimiy-izertlew, islep shıǵarıw, kadrlar, finans, tiykarǵı qurallar ).
Eger kárxananıń strukturalıq tárepleri belgilensa, ol halda barlıq basqarıw funktsiyaları ulıwma hám jekege bólinedi.
Qadaǵalaw funktsiyası - basqarıwdıń bóliniwi hám sherikligine tiykarlanǵan hám basqarıw sub'ekti tárepinen ob'ektke tásirdiń málim birdeyligi, quramalılıǵı hám turaqlılıǵın menen xarakteristikalanǵan iskerlik túri.
Basqarıw funktsiyası hám hár bir funktsiya ushın jumıs kólemin belgilew basqarıw sistemasınıń strukturasın qáliplestiriw jáne onıń strukturalıq bólimleriniń óz-ara tásiri ushın tıykar bolıp tabıladı.
Ulıwma funktsiyalar basqarıwdıń basqıshları (basqıshları ) menen ajralıp turadı. GOST 24525. 0-80 ge muwapıq, bularǵa tómendegiler kiredi:
• prognozlaw hám joybarlaw ;
• ishni shólkemlestiriw;
• motivatsiya;
• muwapıqlastırıw hám tártipke salıw ;
• qadaǵalaw, esap, analiz.
Iskerlik tarawı tárepinen ajıratılǵan funktsiyalar arnawlı dep ataladı. GOST olardıń tipik quramın usınıs etedi:
• rawajlanıwshı hám ámeldegi ekonomikalıq social joybarlaw ;
• standartlashtiriw boyınsha islerdi shólkemlestiriw;
• buxgalteriya esabı hám esabatı ;
• ekonomikalıq analiz;
• islep shıǵarıwdı texnikalıq tárepten tayarlaw ;
• islep shıǵarıwdı shólkemlestiriw;
• processti baqlaw ;
• islep shıǵarıwdı operativ basqarıw ;
• metrologik járdem;
• texnologik qadaǵalaw hám sınaq ;
• ónimlerdi satıw ;
• xizmetkerler menen islewdi shólkemlestiriw;
• miynet hám mıynet haqın shólkemlestiriw;
• materiallıq-texnikalıq támiynat ;
• kapital qurılıs ;
Juwmaqlaw
Kárxanada xızmetkerlerdi basqarıw - bul kárxana xızmetkerlerin basqarıw sistemasın jaratıwda jeke deregin esapqa alǵan halda shaxstı sırtqı sharayatlarǵa maslastırıw máselelerin ámelge asırıw, ulıwmalastırıw imkaniyatın beretuǵın iskerlik túri. Ulıwma alǵanda, kárxana daǵı adamlarǵa ush faktor tásir etedi.
Birinshisi, kárxananıń ierarxik dúzilisi, bunda tásir quralları tiykarlanadı - bul joqarıdan shaxsqa isenip tapsırılǵan, májbúrlew, materiallıq baylıqlardı bólistiriw ústinen baqlaw arqalı húkimet-baǵınıw munasábetleri.
Ekinshisi - mádeniyat, yaǵnıy jámiyet, kárxana, shaxstıń minez-qulqların tártipke salıwshı, shaxstıń ózin sonday tutıwına májbúrleytuǵın, kózge kórinetuǵın májbúrlewsiz basqa jol menen emes, bálki jámiyet tárepinen islep shıǵılǵan qospa qádiriyatlar, social normalar hám minez-qulıq úlgileri.
Úshinshisi - bazar - ónim hám xızmetlerdi satıw, múlkshilik munasábetler, satıwshı hám qarıydar mápleri teń salmaqlılıqına tiykarlanǵan teń haqılı munasábetler bolıp tabıladı.
Bul tásir faktorları júdá quramalı túsinikler bolıp, ámelde kemnen-kem jaǵdaylarda bólek ámelge asıriladı. Olardan qay-qaysısı ústin turatuǵın, kárxana daǵı ekonomikalıq jaǵdaydıń kórinisi sonday.
Bazarǵa ótiw dáwirinde ierarxik basqarıwdan aste shıǵıp ketiw, basqarıw tásirdiń qattı sisteması hám ámelde shegaralanbaǵan atqarıw hákimiyatı bazar munasábetlerine, ekonomikalıq usıllarǵa tiykarlanǵan múlkshilik munasábetlerge ótedi. Sol sebepli qádiriyatlar ústinligine Principial jańasha jantasıwlardı islep shıǵıw zárúr. Kárxana ishindegi tiykarǵı zat xızmetkerler, sırtda bolsa - ónim qarıydarları. Jumısshın baslıqqa emes, bálki qarıydar tárep burıw kerek; payda bermewi, ısırap etpewi. Etikanı umıtpastan, ulıwma ekonomikalıq aqılǵa tiykarlanǵan social normalarǵa ótiń. Ierarxiya fonǵa ótip, óz ornın mádeniyat hám bazarǵa beredi.