Tema; Avstrolopeteklerge tiyisli arxeologiyaliq estelik ham tabilmalar Reje: Kirisiw

Xurmatli kıtapxan Biz sizdi dáslepki tas ásirinden tap temir asrigacha bolǵan dáwir

haqqında azmaz bolsada oyda sawlelendiriw payda qılıw múmkinshiligine ıyelewińizdi

gózlep, bul úlken dáwirdi basqıshma basqısh ekenligin yaǵnıy babalarımızdı

áyyemgi tariyxı da úzliksiz rawajlanıwdan ibarat ekenligin

kórsetiwge háreket etdik.
Bul qóllanbanı keyingi qatarlarında bul úlken

dáwirdi hár qaysı basqıshı haqqında tolıqlaw toqtap, olardı bir-birinen

ayırmashılıqları, turmıs ádetleri, ne ushın birin ornına ekinshisin payda

bolıwın, yaǵnıy olardı sebeplerin, xojalıqların tiykarın neler tashkil

etiwin hám soǵan uqsas babalarımızdı kóp qırlarin óz jumıslarınıń

chinakkam fidoiylari bolǵan arxeologlarimizni XX asirde, anıqrog'i sol

asrni ekinshi yarımında qolǵa kiritilgen jetiskenliklerine súyengen túrde bayan

etiwge háreket kilamiz.
Paleolit (áyyemgi tas ) - tas dáwirdiń birinshi tariyxıy dáwiri hominidlar (Homo shańaraǵı ) tárepinen dáslepki tas qurallarınan (2, 6 million jıl aldın] 19 -ásir aqırı hám 20 -ásir aqırı -20 -ásir baslarında E. de iri qalalar payda boldı.
Paleolit- adamlardıń bar ekenligi, sonıń menen birge, joǵalǵan haywanlardıń fotoalbomlari. Bul insaniyat ómiriniń kóp bólegin (shama menen 99) iyeleydi hám senozoy dáwirdiń eki geologik dáwirine tuwrı keledi-pleistosen hám gologotsen.
Paleolit dáwirinde jerdiń ıqlımı, onıń ósimlik hám haywanot dúnyası zamanagóylardan sezilerli dárejede parq qılatuǵın edi. Paleolit dáwirindegi adamlar bir neshe baslanıwiy jámáátlerdi jasap, tek toshbo'ron etilgen taslardan paydalanǵanler, olardı qanday etip usaqlawdı hám ılaydan islengen ıdıs ıdıslar soǵıwdı bilmaydilar. Soǵan qaramay, tas ásbaplarınan tısqarı, suyek, teri, aǵash hám basqa ósimlik materiallarınan da ásbaplar islep shıǵarılǵan. Olar ósimlik awqatların tutıw hám jıynaw menen shuǵıllanıwǵan Balıqchilik tek payda boldı hám awıl xojalıǵı hám sharbashılıq málim emes edi.
Paleolit (2, 6 million jıl aldın ) baslanıwı olduwai Homo habilis sıyaqlı áyyemgi meshinge uqsas adamlardıń (arsha aǵashınthropes) payda bolıwına sáykes keledi. Paleolit dáwirinde hominidlarning evolyutsiyası zamanagóy insan túrleriniń payda bolıwı menen juwmaqlanadı (Homo sapiens). Paleolit dáwirinde adamlar eń áyyemgi kórkem óner dóretpelerin jaratılıwma kirdilerlar hám dástúrler hám kómiw dástúrleri sıyaqlı diniy kultlarning bar ekenligi belgileri payda boldı]. Paleolit ıqlımı mızlıq dáwirinen mızlıq aralıǵına bir neshe ret ózgerip, ıssılaw, suwıqlaw boladı.
Paleolit dáwirdiń aqırı shama menen 11-10 mıń jıl aldın keledi. Bul paleolit hám neolit ortasındaǵı aralıq dáwir-mezolitga ótiw dáwiri
Paleolit dástúriy túrde tómengi hám joqarı bólimlerge bólinedi, eger kóplegen izertlewshilerdiń de tómengi paleolit orta. Joqarı yamasa kesh paleolitning jáne de keskin bólindileri tek jergilikli xarakterge iye, sebebi bul dáwirdiń hár qıylı arxeologik mádeniyatı balshıq jerde usınıs etilmeydi. Túrli aymaqlarda bólindiler ortasındaǵı waqıt shegaraları da parıq etiwi múmkin, sebebi arxeologik mádeniyatlar bir-birin bir waqtıniń ózinde ózgertirmegen.
XIX asirde Gabriel De Mortilé eolitni paleolit dáwirinen aldınǵı dáwir retinde tańladı. Házirgi waqıtta bul termin isletilmaydi, Mortille kriteryaları nadurıs dep esaplanadı. Bunnan tısqarı, orıs tilindegi arxeologik ádebiyatlarda joqarı hám orta paleolit " arxeologiya" termini menen ańlatpalanadı.
Pliosenning basınan búgingi kunge shekem kontinentlerdiń jılısıwı bir neshe júz kilometrdi quradı. Bul dáwirde Qubla Amerika Arqa Amerika menen birlesip, Oraylıq Amerika hám Panama isthmusini quradı [12], keyinirek Arqa Amerikadan qublaǵa kóship ótiw múmkin edi. Tınısh okeanı hám Atlantikalıq okeanlarınıń bóliniwi okean aǵısları baǵdarı hám keyinirek global ıqlım ózgeriwine alıp keldi. Bunnan tısqarı, Afrika oxir-aqıbet tek Orta er teńizi qalǵan áyyemgi okean Tetis, jawıp, Evroosiyo menen dus keldi, hám ol hám Hind okeanı ortasında bir ret buwazı bar orında bir kisi Afrikadan shıǵıp hám Evroosiyo sheshiw imkaniyatın berdi parsı qoltıqı hám zamanagóy jaqın Shıǵıs, dúzildi.
Keyingi dáwirde pleistosen, kontinentler házirgi sıyaqlı derlik bir orında bolǵan jáne bul dáwirde olardıń keyingi rawajlanıwı 100 km[13] den aspaǵan.
Íqlım, ulıwma alǵanda, házirgi kunga salıstırǵanda talay ıssı hám ızǵar bolıp, az-azdan qurǵaqlay hám suwıq bolıp, jaz hám qıs temperaturası ortasındaǵı parq ósip, házirgi sıyaqlı birdey parametrlerge eristi. Antarktida, sol waqıtta muzdan ele da biypul, tek mızlıqlar menen qoplana basladı. 19 -ásir aqırı hám 20 -ásir baslarında E. ádebiyatında jańa ádebiyat payda boldı.
Pleistosenda taǵı kemsalıyqalıq Evroosiyo hám Arqa Amerikanıń bir neshe mızlıq dáwirine alıp keldi. Birpara orınlarda mızlıq qırıq parallel halǵa keldi. Qalıńlıǵı 1500-3000 m ga etken kontinent muzlarında suw toplanıwı jáhán okeanınıń dárejesin sezilerli dárejede (100 mgacha) tómenlewine alıp keletuǵın tórtew eń kúshli mızlıq dáwiri anıqlandi. Mızlıq dáwirleri arasındaǵı ıqlım zamanagóy ıqlımǵa uqsaytuǵın edi hám kontinentlerdiń arqalı jaqınlasıp kiyatırǵan teńizler menen suw bosdi.
Arqa Evropa mızlıq dáwirinde Batısda ingliz atawlarına hám Shıǵısda orta volga aymaǵına jetip kelgen Fenno-Skandia mızlıqları menen yopildi. Mızlıqlar Sibirning arktik shelfini, teńizlerin, barlıq Alp tawların hám Aziyadaǵı kóplegen tawlardı juwıwdı. Ótken mızlıqlar shıńina dawamında, shama menen 20 mıń jıl aldın, berińiya dep ataladı Aziya hám Amerika, baylaw istmus, sol waqıtta ámeldegi, sonıń menen birge, mızlıqlar menen oralǵan edi[13], Arqa Amerikaǵa insan kirip tosqınlıq. Bunnan tısqarı, ol tekǵana Kanada arqaındaǵı mızlıqlar tárepinen, bálki kóbinese Cordillera tárepinen de bloklandi. Qubla Amerikada Antarktidadan kelip shıqqan hám Andesdan túsken muz Patagoniya tegisligine etip keldi. Muzlar Tazmanya hám jańa Zelandiya menen oralǵan. Afrikada da mızlıqlar Keniya, Efiopiya, Kilimancaro, Atlas hám basqa tog ' sistemaların qamtıp aldı.
Antropogenez

Tómengi paleolit insannıń derlik barlıq biologiyalıq evolyutsiyasın esapqa aladı. Onıń izertlewleri keń qamtılǵan ilimiy izertlew teması bolıp, onıń maqseti insan túrleriniń kelip shıǵıw sebepleri hám rawajlanıw qásiyetlerin túsiniw bolıp tabıladı. Izertlewde antropologıya, paleoantrologiya, paleontologiya, filologiya, genetikalıqa sıyaqlı kóplegen ilimiy pánler wákilleri qatnasıw etpekte. Evolyutsiya kózqarasınan insan termini Homo jinsiga tiyisli degen mánisti ańlatadı, biraq antropogenez izertlewleri Australopithecus sıyaqlı basqa hominidlarni úyreniwdi óz ishine aladı.

Paleolitning baslanıwı ushın " homo — Homo habilis" (qábiletli adam ) jinsining eń erte aǵzası, 2, 6 million jıl aldın payda bolǵan. Ol birinshi ret tasdı qayta islewdi baslaǵan hám Olduway dáwirdiń eń baslanıwiy quralların jaratqan. Kóplegen ilimpazlardıń pikrine qaraǵanda, Homo habilisning aqıl -ziyrekligi jáne social shólkemi avstralopithecus yamasa zamanagóy shimpanzalarga qaraǵanda talay quramalılaw.
Erte paleolitte , 1, 5-1 million jıl aldın, birpara insan populyatsiyasi mıy kóleminiń ósiwine qaray rawajlandi. Usınıń menen birge, tasdı qayta islew texnikasın jetilistiriw de bar. Bul ózgerisler antropologlarga Homo erectus (jańa adam ) payda bolǵanlıǵı haqqındaǵı juwmaqqa sebep boldı. Homo habilis menen bir waqtıniń ózinde Paranthropus boisei sıyaqlı basqa Fotoalbom hominidlar ámeldegi bolsa -de, olardan geyparaları óliwden aldın millionlap jıllar dawamında planetada jasaǵan bolsa -de, tek Homo habilis keyinirek payda bolǵan barlıq jańa insan túrleriniń jańa ashılıwlarına aylandı. Itimal, onıń evolyutsion abzallıǵı haywanlardı ashıw hám tutınıw qılıw ushın uyqas bolǵan tas ásbaplardı islep shıǵarıw edi, meshinler bolsa tek ósimlikler menen azıqlanadı.
Homo habilis ózi tek Afrikada jasaǵan. Birinshi ret Afrika kontinentinen sırtqa shıǵarıw hám shama menen 2 million jıl aldın jaylastırılǵan insannıń birinshi túri Homo ergaster[14][15] bolıp, ol Homo erectusning aldınǵı yamasa dáslepki tómengi bólimlerinen biri esaplanadı. 19 — ásir aqırı hám 20 -ásir baslarında E. ádebiyatında jańa ádebiyat payda boldı.
Insan evolyutsiyasınıń sońǵı basqıshları jamanlaw tekserildi. Homo rhodesiensisning ájdadi kim ekenligi belgisiz, zamanagóy insannıń eń úlken itimallıǵı. Kóplegen paleoantropologlar bul turning neandertallar júz bergen Homo heidelbergensis menen birdey ekenligine ıseniwedi. Bunnan tısqarı, insannıń aqırǵı sortları da Homo erectusning kesh tómengi kórinisi ekenligine ıseniwedi.