Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

Kóriw analizatorı (kóriw aǵzası)

Nurdı seziwdiń eń elementar forması bir kletkalı haywanlardada anıqlanǵan.
Nasekomalarda tiykarǵı orındı iyis seziw analizatorları iyeleydi. Biraq jabayı shıbınlarda fotoretseptorlar basqa retseptorlarǵa qaraǵanda jaqsı rawajlanǵan.
Quslarda kóriw analizatorlarınıń áhmiyeti ayrıqsha. Olardıń kózi ótkir boladı. Quslar uzaqtanda jaqınnanda jaqsı kóredi.
Haywanlardıń evolyutsiyalıq rawajlanıwına qaray kóz kamerası, (boslıǵı) hám usı kameranıń aldınǵı tárepindegi nur sındırıwshı apparatı (linza)nıń sonday- aq arqa tárepindegi kóriw xızmetin atqaratuǵın tor qabattıń áste-aqırın quramalasıp barǵanlıǵınıń guwası bolamız.

Kóriw organınıń ontogenezi

Kóriw aǵzası quramalı bolıp hár qıylı bólimleri, hár qıylı dereklerden qáliplesedi. Sonıń ishinde kózdiń eń áhmiyetli qabatı tor perde ekinshi miy kóbiginen kózge nur ótkeriwshi hám nurdı sındırıwshı linza-kóz gawharı,
ektodermadan, kózge forma beriwshi shiyshe tárizli dene hám sklera, qan tamır qabatı, mezenximadan rawajlanadı.
Kóz-kóz almasınan hám onı qorshaǵan járdemshi apparatlardan turadı. Járdemshi apparatlarǵa qabaqlar, kózdi háreketke keltiriwshi bulshıq etler hám kóz jası apparatı jatadı.

Kóz almasınıń dúzilisi

Kóz almasınıń úsh qabatı ajıratıladı:

1. 
   Kózdiń fibroz qabatı, kóz almasınıń eń sırtqı qabatı bolıp aq perdege hám múyizli perdege bólinedi:
   

1. 
   aq perde, biriktiriwshi toqımadan dúzilgen bolıp, qabaqlar ashılǵanda appaq bolıp kórinip turadı. Aq perdeniń arqa tárepinde kóriw nervi kiriwi ushın tesikler bolıp, ústinen kóz mayı menen oralǵan. Kóz kesası menen kóz alması arasında kóz may qabatı jaylasqan, áne usı may kemeyip ketse, kózler shuqır túsip ketedi.
   
2. 
   Múyizli qabatı - aq perdeniń dawamı, múyizli qabat saat aynasına uqsap dúnki linza kórinisine iye. Múyizli perdeniń aq perdege birikken jerinde aylana venoz kanal (Shlem kanalı) bar.
   

2. 
   Kózdiń ortanǵı yaki tamırlı perdesi qan tamırlarǵa bay bolıp, quramında pigment bolǵanlıqtan qaramtır reńge iye. Kózdiń tamırlı perdesi, beloklı perdeniń astında jatadı hám ol, a) tamırlı perde, b) kirpikli dene, v) reńli perdelerge bólinedi.
   

1. 
   tamırlı perde, usı qabattıń arqa úlken bólimin quraydı, ol qońır reńge iye. Kóriw nervi kiretuǵın jerde aq perde menen tutasqan jeri bar, basqa jerlerde bolsa aq perde menen tamırlı perde arasında limfa boslıǵı boladı.
   
2. 
   kirpikli dene, tamırlı perdeniń aldınǵı múyizli perde sheti tusında jaylasqan bólimi bolıp, tamırlı perdege salıstırǵanda aldınǵı tárepte reńli perdege dawam etedi.
   

Kirpikli dene bawırında, usı dene bulshıq eti jaylasqan, kirpikli dene bulshıq eti hár qıylı quramalı baǵdarǵa iye tegis bulshıq et talshıqlarınan quralǵan bolıp, qısqarǵan waqtında kóz almasın hár qıylı aralıqta jaylasqan zatlardı anıq kóriwge maslastıradı, akkomodatsiya dep usıǵan aytıladı.
v) reńli perde aylana formaǵa iye bolıp, ortasında kóriw tesigi (kóz qarashıǵı
bar).