Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

Esitiw hám teńsalmaqlılıq aǵzası

Dawıs, hawa hám suw tolqınların seziwshi retseptorlar haywanlarda hám adamda bir ulıwma organda jaylasqan, sonıń ushın da teńsalmaqlılıq aǵzası birgelikte uyreniledi.
Tómen dárejeli haywanlarda teńsalmaqlılıqtı saqlaw aǵzası menen esitiw aǵzası óz-ara baylanıslı bolıp, olardıń áyyemgisi sózsiz teńsalmaqlılıqtı saqlaw aǵzası. Omırtqasız haywanlarda bar ushırasatuǵın statik kóbikshe, omırtqalı haywanlardaǵı teńsalmaqlılıq aǵzası esaplanatuǵın labirinttiń prototipi dewge boladı. Mısal ushın, suwda jasawshı mollyuskalarda ishi suyıqlıq penen tolǵan statik kóbik bar suyıqlıq ishinde bir yaki eki hák bólekshesi - otolit yaki statolit júzip júredi.
Adamda esitiw analizatorınıń periferiyalıq bólimi qulaq úsh bólimnen turadı, úsh bólim hám (sırtqı esitiw jolınıń yarımınan hám qulaq qalqanınan basqa) sheke súyeginiń tas bólimi piramidası ishinde jaylasqan. Bul úsh bólimniń eń ishkerisindegisi (ishki qulaq) labirint, sózsiz seziwshenlik hám teńsalmaqlıqtı saqlaw apparatına iye bolsa, qalǵan eki bólimi (sırtqı hám orta qulaq) tek dawıs ótkeriw xızmetin atqaradı.

62-súwret. Esitiw aǵzası (kesip kórsetilgen).

1. 
   sırtqı esitiw jolı; 2- sandalsha; 3-záńgishe; 4-yarım aylana kanallar; 5-kirerlik; 6-ulitka; 7- esitiw nervi; 8- esitiw nayı; 9-baraban boslıǵı; 10-balǵasha; 11-qulaq perdesi.
   

Sırtqı qulaq

Sırtqı qulaqtıń quramına qulaq qalqanı hám sırtqı esitiw jolı jatadı.
Qulaq qalqanı elastik shemirshekten dúzilgen, ústinen teri menen qaplanǵan dawıs uslaǵısh esaplanadı.
Sırtqı esitiw jolı, qulaqtıń sırtqı tesigi menen baraban perdesi arasında jaylasqan ,,$― tárizli kanal bolıp, uzınlıǵı 30-33 mm átirapında. Sırtqı esitiw kanalı eki bólimnen: sırtqı shemirshek hám ishki súyek bólimlerinen ibarat. Sırtqı esitiw jolınıń shemirshek bólimin qaplaǵan teri, may bezlerine bay. Bunnan basqa onda kúkirtke bay arnawlı zat islep shıǵaratuǵın bezler, hám qulaqtı jańǵırıqtan saqlaytuǵın júdá kóp mayda túkler bar.