Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

Adasqan nerv. Bas miydiń eń uzın nervi bolıp, tarmaqları deneniń júdá kóp jerlerine hám hár qıylı xızmetti atqarıwshı aǵzalarǵa tarqalıp ketken. Sonıń ushında oǵan adasqan nerv dep at berilgen. Adasqan nervtiń shaqapshaları júrekke (onıń urıw tezligin tormızlap turıw ushın) dem alıw organlarına, as sińiriw aǵzaları sistemasına (sigma tárizli ishekke shekem) baradı. Adasqan nerv aralas nerv bolıp, onıń quramında seziwshi, háreketlendiriwshi hám avtonom (parasimpatik) talalar bar. Nerv uzınsha miydiń arqa qaptal qarıǵınan baslanadı, gelle ishinen sırtqa moyıntırıq tesik arqalı shıǵadı.

Adasqan nerv úshi ózekke (yadro) iye: a) Terminal ózek, buǵan ishki organlardan qan tamırlardan, miydiń qattı perdesinen, qulaq sıpırasınan hám sırtqı esitiw jolınıń ayırım bóliminen seziwshi talalar keledi. b) Juplanǵan ózek, eki nervke xızmet qılıwshı ózek bunnan jutqınshaq, kómekey hám jumsaq tańlaydıń kese – jolaq bulshıq etlerine barıwshı háreketlendiriwshi talalar baslanadı. v) Arqa (dorzal) ózek - teń shıǵıwshı parasimpatik talalar júrektiń kese jolaq bulshıq etine, (júrektiń soǵıwın siyrekletedi) tamırlar diywalındaǵı tegis bulshıq etlerge, (tamırlardı keńeytedi) gegirdekke, ókpege, qızıl óńeshke, asqazan hám isheklerge baradı. Bunnan basqa joqarıdaǵı organlardıń ishindegi bezler, bawır, búyrekler hám asqazan astı bezleri de adasqan nervtiń vegetativ talaları járdeminde inervatsiya qılınadı.
Adasqan nerv tek úsh túrli talalardan dúzilip qalmastan, onıń, quramında nerv túyinsheleri de bar. Adasqan nerv bas miyden shıqqan jerinen tómengi túyinge shekemgi aralıqtan ózinen eki tarmaq beredi. Olardıń birewi miy qattı perdesiniń arqa tómengi bólimine baradı, ekinshisi qulaq sıpırasınıń terisine hám sırtqı esitiw jolınıń arqa diywalına baradı.
Adasqan nerv moyınnan kókirekke ótip baratırıp úsh tarmaq beredi:
Al kókirek boslıǵınan qarın boslıǵına ótip baratırıp bes tarmaq beredi. Qarın boslıǵına ótkennen keyin qarın diywalında eki úlken shırmaqtı payda etedi, (aldınǵı shırmaq arqadaǵı shırmaq) negizinde bul shırmaqlar qızıl óńesh diywalların oraǵan shırmaqlardıń, qarındaǵı dawamı dewge boladı.
Adasqan nerv júdá kóp tarmaqlar beriw menen birge kópshilik basqa nervler menen baylanıstada boladı. Ol óziniń, baslanǵısh bóliminde qosımsha nerv, til astı nervi hám til jutqınshaq nervi menen tıǵız baylanısqan.
Adasqan nervtiń ishki organlarǵa qatnası ele tolıq úyrenilgen emes.

9. 
   Qosımsha nerv. Tiykarınan háreketleniwshi talalardan dúzilip uzınsha miyden bir neshe tamırshalar (koreshoklar) túrinde shıǵıp sońınan birlesedi.
   

Qosımsha nerv gelle ishinen sırtqı moyıntırıq tesik arqalı shıǵadı hám sol jerdiń ózinde eki (ishki, sırtqı) tarmaqqa bólinedi. Ishki tarmaq adasqan nervke qosılıp ketedi. Sırtqı tarmaq biz-sorıǵısh tárizli bulshıq etke tarmaqlar berip, keyninen moyın shırmaǵı menen qosıladı hám trapetsiya tárizli bulshıq etke barıp tamamlanadı.

9.