Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

Sagittal-adam denesiniń aldınǵı tárepinen arqa tárepke qaratıp basınan aqırına shekem vertikal /tikke/ kesiliwi nátiyjesinde payda boladı.

Frontal /frontis-mańlay/ baǵıt sagittal baǵıtqa salıstırǵanda tuwrı múyesh payda etip yamasa adam mańlayına parallel halda ótkizilgen sızıqtan payda boladı.

Gorizontal baǵıt-keńislik /gorizontal/ ke parallel yamasa sagittal halda frontal baǵıtlarǵa tuwrı múyesh payda etip, ótkerilgen sızıqtan payda boladı.

Adam organizmin hám onıń ayırım bólimlerin úyreniwde, olardı tekseriwde joqarıda kórsetilgen úsh baǵdar keń paydalanıladi. Joqarıda aytılǵan baǵdarlarǵa baylanıslı, jaylasqan organlardı anıqlawda ayırım atamalar qollanıladı. Mısalı: ortanǵı-medialis yaki medius orta dep atalatuǵın bolsa qaptal lateralis, aldınǵı- anterior, qarınǵa jaqınıraq jaylasqan bolsa-ventral /venter-qarın/ sózleri menen ataladı. Bunnan tısqarı arqa tárepin - posterior yamasa dorsal /dorsum arqa/, denesiniń joqarısına jaqın bolsa, joqarı –superior yamasa kranial /cranium-gelle/, kerisinshe tómengi tárepinde bolsa, /inferior yamasa kaudal /cauda –kuyrik/, dene sózi bolsa korpus /corpus/ atı menen ataladı.
Qol hám ayaqlarǵa tiyisli tómendegi atamalardi qollanıw múmkin. Qol hám ayaqlardiń joqarǵı bólimi yamasa denege jaqın jaylasqan bólegi qoldıń baslanǵısh ornı proksimalis /proximalis/ delinse, deneden uzaq bolǵan bólegi distal /distalis/ dep ataladı. Mısalı, ayaqtıń dize bólimi barmaqlarǵa proksimal bolsa, barmaqlardiń ózi dizege distal jaylasqan.
Eger organlardıń bir-birine uqsas bólimleri belgili bolsa, onda bir-birinen úlkenirek /major/ yamasa kishirek /minos/, úlken /magnus/ yamasa kishi /parvus/ atamaları qollanıladi.
Adam organizmindegi ayırım bosliqlardı yamasa ayırım organlardıń jaylasıw ornın anıq kórsetiw maqsetinde sırtqi /externus/ ishki /internus/, ústingi
/superficialis/, tereń /profundus/ atamaları isletiledi.

TAYANISH HÁREKET SISTEMASI

SKELET SÚYEKLERI HAQQINDA MAǴLIWMATLAR (OSTEOLOGIYA)
Háreket organları sistemasına skelet, baylamlar hám bulshıq etler jatadı. Olar embrionnıń orta qabatınan rawajlanadı hám deneniń tiykarǵı bólimi-somanı payda etedi. Súyekler baylamlar hám buwınlar háreket organları sistemasınıń aktiv bolmaǵan (passiv) elementleri.
Háreket apparatınıń aktiv bólimi bulshıq etler esaplanadı. Súyekler tuwrısındaǵı táliymat osteologiya, bulshıq etler tuwrısındaǵı táliymat miologiya, súyeklerdiń bir-biri menen qosılıwı tuwrısındaǵı táliymat sindesmologiya dep ataladı.