Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

Búyrekler

Búyrekler (renes) jup organ bolıp, oń hám shep tárepte jaylasqan búyrekler sidik, shıǵarıw sistemasınıń oraylıq organları
sıpatında xızmet etedi. Olar beldiń tusında (qarın boslıǵı arqa diywalında) omırtqa baǵanasınıń eki tárepinde, kókirektiń 12- shi hám beldiń 1-2 omırtqalarının tusında jaylasqan.

43. 
    súwret. Búwrektiń dúzilisi. 1- Bóleksheler ara vena. 2-Jıynawshı kanalshalar; 3- Bawmen kapsulası; 4-Nefron; 5-Genli túyinshesi; 6-Quwıs; 7-Úlken kesasha; 8-Sorıǵısh; 9-Óre; 10- Fibroz kapsula; 11-Kishi kesasha; 12- Sidik jolı; 13-Loxanka; 14-Vena; 15- Arteriya; 16-Miy zatı; 17-Qabıq zatı; 18-Bóleksheler ara arteriya; 19- Miy zatınıń piramidası.
    

Búyrekler biraz qıya jaylasqanlıqtan, olardıń joqarǵı tárepleri tómengi tárepine salıstırǵanda bir-birine jaqın turadı. Oń búyrek shep búyrekke qaraǵanda yarım omırtqa uzınlıǵında pás jaylasadı. Búyrek lobiya formasında bolıp, onıń aldınǵı hám arqa júzi ajıratılıp aldınǵı júzi arqa júzine salıstırǵanda bir qansha bórtip shıqqan.
Búyrektiń joqarǵı hám tómengi tárepleri jumalaqlasqan, biraq joqarǵı tárepi tómengi tárepine salıstırǵanda jalpaǵıraq hám enlirek boladı. Búyrektiń eki sheti: bórtip shıqqan sırtqı hám batıp kirgen ishki sheti bar. Batıńqı ishki shetindegi shuqır oyıq búyrek dárwazası dep ataladı. Búyrek dárwazası arqalı búyrek arteriyası kiredi, onnan búyrek venası hám aytıp ótilgen tamırlardıń arqasında jaylasqan sidik jolları shıǵadı. Búyrek dárwazası diywalları búyrek zatınan payda bolǵan shuqırsha búyrek qoltıǵına aylanadı. Búyrek qoltıǵında búyrek kesashaları, búyrek jamı, may klechatkası sonday-aq qan tamırları hám nervler jaylasqan.
Búyrek zatı eki qabattan, qabıq hám mańız qabatlardan dúzilgen. Qabıq zatı búyrektiń pútin shetki bólimin iyeleydi hám búyrek baǵanaları formasında mańız zatınıń piramidashaları arasına kirip jaylasadı.
Mańız zatı konus formasındaǵı 16-20 piramidashalardan dúzilgen bolıp, olardıń tiykarı sırtqı qabıq zatı tárepke, ushı bolsa búyrek jamına qaraǵan, mańız zatı qabıq zatınıń ishine nur túrinde jayılıp kirgen. Piramidashalar ishinde tuwrı nayshalar bolıp, olardın hámmesi piramidanıń ushına kelip toplanadı.
Piramidanıń hár biriniń ushı búyrek sorıǵıshın payda etip búyrektin kishi kesashasına ashıladı.
Kishi kesashalardıń bir neshesi birge qosılıp, 2-3 úlken kesashanı, olarda óz náwbetinde qosılıp, búyrek jamın payda etedi. Búyrek jamı, diywalları juqa bolǵan jalpaq sharshar túrindegi boslıqtan turadı, ol tarayıp baradı, sońınan sidik jolına aylanadı. Búyrektiń qabıq zatında arteriyalar shırmaǵın, payda etiwshi júdá mayda (kapillyar) qan tamırları bar. Hár bir kapillyar topsha eki qabattan ibarat, diywalı kesasha túrindegi Shumlyanskiy kapsulası menen oralǵan.
Kapillyar topsha, Shumlyanskiy-Bawmen kapsulası, birlemshi iyrek naysha, tuwrı naysha hám ekilemshi iyrek nayshalar birgelikte búyrektiń strukturalıq hám funktsionallıq birligin payda etedi hám ol nefron dep ataladı. Hár bir búyrek bir
millionnan aslam usınday nefronlardıń jıyındısınan ibarat.

43.