Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

Qadaǵalaw ushın sorawlar:

1. 
   Adam anatomiyası tariyxına tiykar bolǵan dáslepki maǵlıwmatlar;
   
2. 
   Gippokrat táliymatları;
   
3. 
   Aristoteldiń anatomiyaǵa qosqan úlesi;
   
4. 
   Abu Ali Ibn Sino anatomiyası;
   
5. 
   A.Vezaliy, V.Garvey hám M.Malpigiylerdiń anatomiyaǵa tiyisli tiykarǵı isleri;
   
6. 
   Anatomiyanıń rawajlanıwına úles qosqan Rossiya alımları;
   
7. 
   Anatomiyanı Ózbekistanda rawajlandırǵan alımlar;
   
8. 
   Anatomiyanı úyreniwde qollanılatuǵın usıllar.
   

ADAM ORGANIZMINI? D? ZILISI

Kletka adam denesini? tiykarǵ? quram b?legi h?m funktsional birligi. Jayd?? gerpishler j?y?nd?s?nan payda bolatuǵ?nn?nday, adam organizmide kletkalar toplam?nan quralǵan. Kletkan? ?yreniwshi ilim tsitologiya dep atal?p, on?? maǵl?wmatlar?na qaraǵanda adam organizminde shama menen 10¹⁴ - 10¹⁸ (j?z trillion h?m onanda k?p) kletka bar.
Bir ǵana bas miy yar?m sharlar?n?? qab?q b?liminde ortasha 16 milliard nerv kletkalar?bolad?.
Kletkan?? d?zilisi. Mikroskopt?? oylap tab?l?w? h?m on?? jetilistiriliwi,
?sirese elektron mikroskopt?? payda bol?w? kletkan?? bur?n belgili bolmaǵan b?leklerin ?yreniwge mumkinshilik jaratt?.
Kletkalard?? formas? h?m k?lemi h?r q?yl? bol?w?na qaramastan, barl?q toq?ma h?m organlar kletkalar?n?? ul?wma d?zilisi bir-birine uqsas bolad?. Kletka úsh b?limnen turad?, membrana (perde), tsitoplazma h?m yadrodan d?zilgen.
Kletka membranas? kletkan?? ?stin qaplap tur?wsh? juqa perde bol?p, belok h?m may (lipid) lardan d?zilgen. Membrana kletkada zatlar almas?w? protsessinde, yaǵn?y kletkan?? awqatl?q zatlar, kislorod penen t?minleniwinde, ol jerde awqatl?q zatlar almas?w? n?tiyjesinde payda bolgan z?h?rli qald?q zatlard?? kletkadan qanǵa
?tiwinde ?lken rol oynayd?.
Kletka tsitoplazmas? membranan?? ishinde jaylasqan. Tsitoplazman?? quram? organikal?q h?m organikal?q emes zatlardan turad?. Tsitoplazma organoidlar?na, mitoxondriya, ishki membrana, lizosoma. Goldji apparat?, ribosoma, tsentrosoma h?m t.b jatad?. Bul organlard?? h?r qays?s? belgili bir waz?ypan? atqarad?. Mitoxondriyalar kletkan?? energiya stantsiyas? yamasa k?sh beriwshi oray? bol?p esapalanad? yaǵn?y olarda adenozintrifosfat kislota (ATF) h?m kreatinfosfat kislota (KF) sintez etiledi h?m j?ynalad?. Kletka qozǵal?p jum?s or?nlanǵanda, bul kislotalar tarqal?p, energiya payda etedi. Ribosomalar kletka beloklar?n sintezleydi, son?? ush?n olar beloklar fabrikas? dep atalad?. Lizosomalar fermentlerden tur?p, olar kletkadaǵ? awqatl?q zatlard? idiratadi. Soǵan baylan?sl? olar sh?rtli r?wishte
kletkan?? awqat si?iriwshi organ? dep atalad?. Tsentrosoma yadron?? jan?nda jaylasqan bol?p, kletkan?? b?liniwinde ?hmiyetli rol oynayd?. Goldji apparat? tor t?rizli formaǵa iye bol?p, kletkan?? b?liniwinde, on?? geybir g?nergen (qartayǵan) boleklerini? ja?adan sintezleniwine qatnasad?.